Sultan II. Abdülhamid Dönemi İstanbul’unda Şerbethaneler ve Ermeni Şerbethaneleri Üzerine Bir İnceleme (1876-1900)

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 3, 240 - 261, 30.09.2024

Gülşen Ulukaya

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1471719

Öz

Şerbethaneler, başlangıç tarihi net olmamakla birlikte Osmanlı Devleti’nde zaman zaman içkili mekânlar olan meyhanelerin ya da şaraphanelerin yerine kullanılmış ve bunlarla aynı işlevi görmüştür. Hukukî olarak haram ve sakıncalı olmayan içeceğin satıldığı yer olarak nitelendirilen şerbethaneler, toplumsal ya da hukukî bir tercihin sonucunda meyhanelerin yerine kullanılmış olabilirler. Ancak şerbethaneler, 19. yüzyılda yenileşme hareketleri ve Osmanlı’nın kurmuş olduğu gedik sistemi ile rekabet ortamının getirdiği sonuçlar çerçevesinde esas kimliklerine geçiş yapması beklense de bu bir anda olmamış, kademeli bir şekilde ilerletilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma, 1876-1900 yılları arasında İstanbul’da şerbethaneleri ve şerbethaneci esnaf içinde söz konusu Ermeni şerbethanelerinin incelenmesine odaklanmaktadır. Şerbethanelerin ortaya çıkışı, kullanımı ve mekânsal konumlarına dair bilgiler, arşiv belgeleri ışığında değerlendirilmiştir. Ayrıca, bu şerbethanelerin yoğun olarak hangi bölgelerde bulunduğu ve diğer Gayrimüslim şerbethanelerle oranları karşılaştırılarak ele alınmıştır. Elde edilen veriler ışığında, 1876-1900 yılları arasında genel olarak İstanbul’da meyhane ya da şaraphane özelliğine sahip şerbethanelere odaklanılırken özelinde ise Ermeni şerbethaneleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gayrimüslim, İçki, Meyhaneler, Osmanlı Devleti, Şerbethane

An Examination of Şerbethane and Armenian Şerbethanes in Istanbul During the Reign of Sultan Abdulhamid II (1876-1900)

Öz

Şerbethanes, although the exact date of origin is not clear, şerbethaneler in the Ottoman Empire were sometimes used as alternatives to taverns or winehouses serving a similar function. Described as places where beverages that were not legally or religiously prohibited were sold, şerbethanes may have been used in place of taverns due to social or legal preferences. However, it was expected hat şerbethanes would transition to their primary identity within the context of the modernization movements of the 19th century and the competition brought by the gedik system established by the Ottomans. This transition was not immediate but rather attempted gradually. This study focuses on şerbethanes and Armenian şeerbethanes within the şerbethanes tradesmen in Istanbul between 1876 and 1900. Information about the emergence, use, and spatial location of şerbethanes is evaluated in light of archival documents. Additionally, the study examines the regions where these şerbethanes were predominantly located and compares their proportions with other non-Muslim şerbethanes. Based on the data obtained, the focus is on şerbethanes in Istanbul that generally functioned as taverns or wineries during 1876-1900, with a particular emphasis on Armenian şerbethanes.

Anahtar Kelimeler

Non-Muslim, Alcohol, Taversns, Ottoman Empire, Şerbethane

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• İstanbul Müftülüğü, Şeriyye Sicilleri Defterleri 1, (BOA. İSTM.ŞSC.01.d / No: 242). 242; 243; 244; 245; 246; 247; 248; 249; 250; 251; 252; 253; 254; 255; 256; 257; 258; 259; 260; 261; 262; 263; 264; 265; 266; 267; 268; 269; 270; 271; 272; 273.
• Ali Emiri, (BOA. AE.SMST.IV.), (Dosya No/Gömlek No) 25/1767.