TANZİMAT DÖNEMİNDE OSMANLI İMPARATORLUĞUNU KALKINDIRMA DÜŞÜNCESİNİN BİR ÜRÜNÜ OLARAK MECLİS-İ UMÛR-I NAFİA

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 2 - 13, 27.06.2021

Emrah Çetin , Hicran Aydos

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.945920

Cited By: 2

Öz

Tanzimat döneminde yenileşme çabaları, genel olarak yeni oluşturulan meclisler ve danışma kurulları aracılığıyla yürütülmeye çalışıldı. Bu kapsamda oluşturulan kurumlardan birisi de Meclis-i Umûr-ı Nafia idi. 1838 yılında kurulan meclisin amacı; ülkenin ziraat, bayındırlık, sanayi, sanat ve fen alanlarında kalkınmasını sağlamaktı. Meclisin temel kuruluş amacı bayındırlık işlerini yürütmek olsa da eğitim-öğretim gibi ülkenin kalkınmasına hizmet edecek diğer alanlarda da çalışmalar yapması düşünüldü. Meclis-i Umûr-ı Nafia'nın kurulmasıyla birlikte imparatorluk topraklarında yürütülecek tüm imar faaliyetleri merkezi bir sistem içerisinde başkentten idare edilmeye çalışıldı. Böylelikle Tanzimat öncesinde eyalet ve sancaklar tarafından yürütülen imar faaliyetleri tek bir merkezden idare edilmeye başlandı. Söz konusu meclisin kurulmasıyla imparatorluğun dört bir köşesinde yürütülecek tüm bayındırlık işlerinin çok daha etkin ve hızlı şekilde gerçekleştirilmesi planlandı. Her türlü altyapı sorunlarının giderilmesi, ulaşım ve yerleşim ağlarının yenilenmesi, resmî bina, yol ve köprü inşası, bataklıkların kurutulması, tarım ve ziraatın geliştirilmesi gibi bayındırlık faaliyetlerine giren tüm konular meclisin çalışma alanları içerisindeydi. İmparatorluğu kalkındırma düşüncesinin bir ürünü olarak ortaya çıkan Meclis-i Umûr-ı Nafia'dan oldukça geniş bir sahada ve birbirinden farklı uzmanlık gerektiren alanlarda çalışmalar yürütmesi bekleniyordu. Meclis-i Umûr-ı Nafia, farklı alanlarda daha sonradan kurulacak pek çok meclis için örnek teşkil etmesi bakımından da ayrı bir öneme sahipti. Bu çalışmada söz konusu meclisin hangi gerekçelerle oluşturulduğu, çalışma alanları, karşılaştığı sorunlar ve beklentileri karşılayıp karşılayamadığı açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Meclis-i Umûr-ı Nafia, Osmanlı İmparatorluğu, bayındırlık, kalkınma, modernleşme, Tanzimat Dönemi.

Kaynakça

• Ahmed Lûtfî. Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi. Sadeleştiren: Yücel Demirel, 8. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
• Akyıldız, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856). İstanbul: Eren Yayıncılık, 1993.
• Akyıldız, Ali. Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• BOA, C.İKTS, 37/1827, 25 Cemazielahir 1255 (5 Eylül 1839).
• BOA, İMM, no: 1021, 8 Cemazielevvel 1278 (11.11.1861).
• BOA. İ.MMS. , 11/452, 12 Rebiülevvel 1274 (31 Ekim 1857).
• BOA. İ.MMS. , 13/540, 24 Muharrem 1275 (3 Eylül 1858).
• BOA, İ.MVL. 439/19467, 8 Rebiülahir 1277 (24.10.1860).
• BOA, İ.MVL. 467/21139, 27 Zilhicce 1278 (25 Haziran 1862).
• BOA, İ.ŞD. 2/78, 30 Zilhicce 1284 (23.04.1868).
• Çakır, Coşkun, “Tanzimat Döneminde Ticaret Alanında Yapılan Bir Kurumsal Düzenleme Örneği Olarak Ticaret Nezareti”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 50/1-4 (2000): 141-166.
• Çakır, Coşkun, “Tanzimat Döneminde Ticaret Alanında Yapılan Bir Kurumsal Düzenlemeler: Meclisler”. Sosyal Siyaset Konferansları, 43-44. Kitap. 363-379. İstanbul: 2000.
• Güran, Tevfik, Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861). Ankara: TTK Yayınları, 1989.
• İnalcık, Halil, "Tanzimat'ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri". BELLETEN XXVIII/112 (1964): 623-690.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi. VII. Cilt, Ankara: TTK Yayınları, 2003.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2009.
• Mutlu, N. Yücel, "Osmanlı Devleti Nâfi’a Nezareti'nin İlk Nizâmnâmesi" Belgeler XXXIII/37. 117-129. Ankara: 2012.
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Ortaylı, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat, 2008.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, "Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876)". Tarih Araştırmaları Dergisi 28/46. 53-69. Ankara: 2009.
• Takvim-i Vekayi, Def'a 167, 14 Rebiülahir 1254 (7 Temmuz1838).
• Takvim-i Vekayi, Def'a 170, 13 Cemazielahir 1254 (3 Eylül 1838).
• Takvim-i Vekayi, Def'a 176, 21 Zilkade 1254 (5 Şubat 1839)
• Tekdemir, Aziz, “Tanzimat Dönemi Nafia Nezareti”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1/1. 121-144. Edirne: 2011.
• Tozlu, Selahattin, “Osmanlı Yol Düzenlemeleri (1839-1908)". Osmanlı. 3: 644-662. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999.
• Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, İstanbul: Devlet Basımevi, 1938.
• Quataert, Donald, "Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri". Çev. Fatma Acun. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. ed. Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu. 447-455. İstanbul: Phoenix Yayınevi, 2006.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.