Bireysel ve Disiplinlerarası Yorumlar Işığında Plastik Bir Değer Üslubu Olarak Ankara Çeşmeleri

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 62 - 94, 08.07.2023

Fırat Çağrı Kırmızıgül

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1292591

Öz

Toplumların geçmişten günümüze kadar oluşturdukları düzen içerisindeki en büyük güçlerinden birisi de medeniyet kavramıdır. Bu kavram, yaratmış olduğu pek çok noktada ürettiği değer mekanizmalarıyla anlam kazanarak ortaya çok sayıda kültürel bileşenler ortaya çıkarmış ve bu bağlamda toplumların ilerlemesinde aktif olarak rol oynamıştır. Kültürel ögelerin üretmiş olduğu değerlerin başında da çok eski dönemlerden günümüze kadar gelen çeşmeler de yaşayan en büyük değer hazinelerinin başında pek çok mekânda bulunduğu yeri güzelleştiren bir kültür ve medeniyet sembolleri olarak karşımıza çıkan kentsel donatılar arasındadır. Bu çalışmada Ankara temelinde özelleştirilen Osmanlı döneminden günümüze kadar kalabilmiş nadir bazı çeşmeler üzerinde halihazırda bulunan ender kaynaklardan da yararlanılarak bir saha araştırması yapılmış ve çeşmelere ait çeşitli bireysel ve disiplinlerarası bağlamda sanatsal uygulamalar üretilmiş, güncel malzeme seçkileriyle desteklenmiştir. Bu çalışmalardaki amaç bir medeniyet ve kent imgesi olarak çeşmelerin gelecek kuşaklara aktarılmasında, bir köprü görevi olmasında disiplinlerarası sanat uygulamalarıyla bir bakıma farkındalık oluşturmak olup, bu bağlamda çeşmelere ait motifler, yapısal özellikler ve bunlara bağlı yapısal argümanların sanatsal biçimi ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Medeniyet, Çeşme, Disiplinlerarası Sanat

In Lıght Of Indıvıdual And Interdıscıplınary Comments, Ankara Fountaıns As A Plastıc Value Style

Öz

Toplumların geçmişten günümüze kadar oluşturdukları düzen içerisindeki en büyük güçlerinden birisi de medeniyet kavramıdır. Bu kavram, yaratmış olduğu pek çok noktada ürettiği değer mekanizmalarıyla anlam kazanarak ortaya çok sayıda kültürel bileşenler ortaya çıkarmış ve bu bağlamda toplumların ilerlemesinde aktif olarak rol oynamıştır. Kültürel ögelerin üretmiş olduğu değerlerin başında da çok eski dönemlerden günümüze kadar gelen çeşmeler de yaşayan en büyük değer hazinelerinin başında pek çok mekânda bulunduğu yeri güzelleştiren bir kültür ve medeniyet sembolleri olarak karşımıza çıkan kentsel donatılar arasındadır. Bu çalışmada Ankara temelinde özelleştirilen Osmanlı döneminden günümüze kadar kalabilmiş nadir bazı çeşmeler üzerinde halihazırda bulunan ender kaynaklardan da yararlanılarak bir saha araştırması yapılmış ve çeşmelere ait çeşitli bireysel ve disiplinlerarası bağlamda sanatsal uygulamalar üretilmiş, güncel malzeme seçkileriyle desteklenmiştir. Bu çalışmalardaki amaç bir medeniyet ve kent imgesi olarak çeşmelerin gelecek kuşaklara aktarılmasında, bir köprü görevi olmasında disiplinlerarası sanat uygulamalarıyla bir bakıma farkındalık oluşturmak olup, bu bağlamda çeşmelere ait motifler, yapısal özellikler ve bunlara bağlı yapısal argümanların sanatsal biçimi ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Culture, Civilization, Fountain, Interdiciplinaryart

Kaynakça

• Ankara Büyükşehir Belediyesi: https://www.ankara.bel.tr/ankara-kent-rehberi/ankara-nin-kisa-tarihi, Kısa Link: https://l24.im/SxPMb, Erişim: 15.03.2023.
• https://ankara.ktb.gov.tr/TR-152389/ankara-tarihce-ve-diger-bilgiler.html, Kısa Link: https://l24.im/ykcl, Erişim: 15.03.2023.
• Ankara Vakıf Eserleri. Proje Sorumluları: Kurumsal İletişim Başkanı: Gökhan Canlı, Uzmanlar: S. Aybars Erdemli, E. Pınar Urhan, Türkçe Metin: M. Nuri Dağ, Ayşe Sanem İnan. Ankara Kalkınma Ajansı: 2019.
• https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/ankara-vakif-eserleri.pdf, Erişim: 24.03.2023.
• T.C. Ankara Valiliği: http://ankara.gov.tr/tarihce#:~:text=Ankara%20ad%C4%B1n%C4%B1n%20kayna%C4%9F%C4%B1%20kesin%20olarak,Angora%20ve%20nihayet%20Ankara%20olmu%C5%9Ftur.,%20https://www.ankara.bel.tr/ankara-kent-rehberi/ankara-nin-kisa-tarihi,%20https://ankara.ktb.gov.tr/TR-152389/ankara-tarihce-ve-diger-bilgiler.html,, Kısa Link: https://l24.im/gfM5Jz, Erişim: 15.03.2023.
• Berk, Süleyman. Osmanlı Mezar Taşlarında Süsleme Unsurları. Z Dergisi, (2017-1) https://www.zdergisi.istanbul/makale/osmanli-mezar-taslarinda-susleme-unsurlari-50, Erişim: 16.03.2023.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü., İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2013.
• Çevik, Naile. Bingöl, Mehtap, Demirci Şenkal, Aybige. Bir Tasarım Nesnesi Olarak Kamusal Alanda Kaligrafik/Tipografik Düzenlemeler. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. (2021 – Eylül): sf. 678 - 695. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1958991
• Çiçek, Tuncay. Osmanlı Mimarisinde Kullanılan Nebati Motiflerin Modern Türk Soyut Resmine Katkıları. KASÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2. (2021): sf. 895-908 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1800812, Erişim: 14.04.2023.
• https://cinisatis.com/penc-deseni-motifi-nedir/, Erişim: 07.04.2023
• http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/37113, Erişim: 17.03.2023
• http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/37153, Erişim: 17.03.2023
• http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/37294, Erişim: 23.03.2023
• http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/37313, Erişim: 23.03.2023
• http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/37315, Erişim: 23.03.2023
• Erbaş, Ali. Muhtelif Dinlerde Su Motifi. EKEV Akademi Dergisi Yıl: 8, sayı: 20. (2004 – Yaz): sf. 241- 258. http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D01777/2004_20/2004_20_ERBASA.pdf, Erişim: 10.04.2023.
• Eyice, Semavi. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1993. https://islamansiklopedisi.org.tr/cesme, Erişim: 10.04.2023.
• Işık, Salih. Hayat Ağacı ve Kutsal Ağaçlar: Türk ve Çin Mitolojisi Üzerine Bir Karşılaştırma, Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi (IJHE). Cilt: 5, Sayı: 11. (2019): sf. 546 - 566. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/784322, Erişim: 26.04.2023.
• İSAM Temel İslam Ansiklopedisi. Cilt 7 (Ed. Tuncay Başoğlu) 2. Bs., sf. 284 – 285 Türkiye, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• İşçen, Yavuz. Osmanlı Dönemi’nde Ankara’nın Mahalle Çeşmeleri. Ankara: Cadde Anafartalar Kuyumcuları Yayınları, 2019.
• https://www.kulturportali.gov.tr/portal/en-yaygin-kullanilan-anadolu-motifleri#:~:text=Bu%20sanatsal%20geleneklerin%20bir%20par%C3%A7as%C4%B1,olguyu%20ifade%20etmek%20i%C3%A7in%20kullan%C4%B1lm%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r., Kısa Link: https://l24.im/saOk, Erişim: 23.03.2023.
• Konyalı, İbrahim Hakkı. Ankara Abidelerinden Karacabey Mamuresi Vakfiyesi, Eserleri ve Tarihi. İstanbul: Numune Matbaası, 1943.
• Köktürk, Milay. Kültür ve Sembol: Bir Cassirer İncelemesi. Ankara: Aktif Düşünce Yayıncılık, 2014.
• Küçük, Ayşenur. Trabzon Merkez ve İlçelerindeki Tarihi Çeşmeler. (Tez No: 655460), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi, 2020.
• Önge, Yılmaz. Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1997.
• Özel, Murat Ahmet. Su Medeniyeti ve Çeşmeler. İBB - İSKİ (Ed. Feyzullah Akben, Hamit Toprak. Yay. Haz. Tevfik Göksu, Ulvi Ünal, Ahmet Öz, Hamit Tokmak), İstanbul: Ajans Fa, Şan Ofset Baskı Tes. 2009 – Mart.
• Şahin, Kâmil. Toprak, Salih. Türk Kültüründe Ağaç’ın Düşünsel ve Toplumsal Bağlamı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 9, Sayı:43, (2016): sf. 1309 - 1316. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/the-spiritual-and-social-context-of-tree-in-turkish-culture.pdf, Erişim: 26.04.2023.
• Şehr-i Kadim Ankara. Cilt 3, GYY: Dr. Ahmet Recep Tekcan, Yazarlar: Doç. Dr. Güray Kırpık, Abdülkerim Erdoğan, Mevlüt Çam, Ali Kılcı, Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman Yağmur Topraklı. Ankara Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Ankara: Semih Ofset, 2016.
• TDK İnternet Sözlüğü “Kültür” Taraması. Erişim: 04.03.2023, (https://sozluk.gov.tr)
• TDK İnternet Sözlüğü “Çeşme” Taraması. Erişim: 04.03.2023, (https://sozluk.gov.tr)
• Türkdoğan, Tansel. Sanat Kültür Politika – Modernizm Sonrası Tartışmalar. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2014.
• TRT “Çeşmeler” 1. Bölüm Yapım: Orhan Tuncel, Yönetmen: Zeynel Elçioğlu, Metin: Avniye Tansuğ, Zeynel Elçioğlu Seslendiren: Cüneyt Türel, Kamera: Ali Haldenbilen, Kemal Eraslan, İhsan Başlıcan Yapım Yılı: 1986, 30’ Bu bilgiler belgesel jeneriklerinden alınmıştır.
• “Çeşmeler” 2. Bölüm Yapım: Orhan Tuncel, Yönetmen: Zeynel Elçioğlu, Metin: Avniye Tansuğ, Zeynel Elçioğlu Seslendiren: Cüneyt Türel, Kamera: Ali Haldenbilen, Kemal Eraslan, İhsan Başlıcan, Yapım Yılı: 1986, 30’. Bu bilgiler belgesel jeneriklerinden alınmıştır