Türkçede Çekim Öbeğinin Üç Farklı Modellemesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 41 - 61, 08.07.2023

Kadri Kuram

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1296196

Öz

Türkçede Çekim Öbeğinin (ÇÖ) hangi başlardan oluştuğu ve içinde kaç yansımanın bulunduğu sorusu bugüne kadar üç farklı şekilde yanıtlanmıştır. Bunlardan birincisi Görünüş/Kip/Zaman (GKZ) kategorilerinin birleşik başlar olarak görülebileceğini ve Türkçede bilgisellik kipi, görünüş ve zamanın aynı baş konumunda olduğunu söylerken ikincisi her bir kategorinin birbirinden bağımsız bir baş olarak türetime girdiğini ve bağımsız bir öbek yansıttığını söylemektedir. Üçüncü görüş ise Türkçenin ve bütün dünya dillerinin son derece zengin bir işlevsel yapısının olduğunu ve GKZ kategorilerinin her bir altkategorisinin bir baş konumuna karşılık geldiğini savunmaktadır. Birleşik başlar modeli ve zengin ÇÖ modeli sadece bir GKZ ekinin göründüğü tümcelerde bu ekin aynı anda birden fazla GKZ kategorisini işaretleyebileceği varsayımına dayanırken GKZ’ın üç bağımsız baştan oluştuğunu savunan model bu tümcelerde her bir kategorinin mutlaka bir biçimbirimle temsil edildiğini ve işaretlenmemiş kategorilerin aslında sıfır biçimbirimle işaretlendiğini iddia etmektedir. Bu çalışmada söz konusu modeller özetlenecek ve bir karşılaştırmanın mümkün olup olmadığı sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

çekim öbeği, ayrık ÇEK hipotezi, görünüş/kip/zaman, Birleşiklik, evrensel dilbilgisi

Kaynakça

• Baerman Matthew, Brown, Dunstan ve Corbett, Greville G. The syntax-morphology interface: A study of syncretism. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
• Bobaljik, Jonathan. D. Morphosyntax: the syntax of verbal inflection. Doktora tezi, MIT, 1996.
• Chomsky, Noam. Lectures on Government and Binding. Dordrecht: Foris, 1981.
• Chomsky, Noam. The Minimalist Program. Cambridge, MA: The MIT Press, 1995.
• Cinque, Guglielmo. Adverbs and functional heads: A cross-linguistic perspective. New York, 1999.
• Cinque, Guglielmo. A note on mood, modality, tense and aspect affixes in Turkish. The Verb in Turkish. 47-60. Haz. Taylan, E. Amsterdam: John Benjamins, 2001.
• George, Leland ve Kornfilt, Jaklin. Finiteness and boundedness in Turkish. 281-321. Binding and filtering. Haz. Heny, F. Cambridge, MA: MIT Press, 1981.
• Giorgi, Alessandra ve Fabio, Pianesi. Tense and Aspect. Oxford: Oxford University Press, 1997.
• Göksel, Aslı ve Kerslake, Celia. Turkish, A Comprehensive Grammar. London: Routledge, 2005.
• Kornfilt, Jaklin. Turkish. Descriptive Grammars. London: Routledge, 1997.
• Lewis, Geoffrey. L. Turkish Grammar. Oxford: Clarendon Press. Oxford University Press, 1967.
• Pollock, Jean-Yves. “Verb movement, universal grammar, and the structure of IP”. Linguistic Inquiry 20 (1989): 365-424.
• Spencer, Andrew. Morphological Theory: An introduction to Word Structure in Generative Grammar. Oxford: Blackwell, 1991.
• Taylan, Eser. The parameter of aspect in Turkish. Proceedings of the 6th International Conference on Turkish Linguistics. 153-168. Haz. Konrot, A. Eskişehir: Anadolu University, 1996.
• Tosun, Gülşat. The SPLIT INF hypothesis in Turkish. Yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 1998.
• Tosun, Gülşat. Finiteness, case and clausal architecture. Doktora tezi, Harvard Üniversitesi, 2002.
• Underhill, Robert. Turkish Grammar. Cambridge: Massachusetts Institute of Technology (MIT) Press, 1976.
• Uzun, Engin. “Türkçede Görünüş/Kip/Zaman üçlüsü”. Dil Dergisi 68 (1998): 5 22.
• Uzun, Engin. Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multilingual Yayıncılık, 2000.
• Yangın, Muhammet. Taha. Türkçede Belirteçlerin Yansıttığı İşlevsel Başlar ve Kip-Görünüş-Zaman İlişkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2020.
• Yavaş, Feryal. On the meaning of Tense and Aspect markers in Turkish. Doktora tezi, Kansas Üniversitesi, 1980.