Çocukların Yeme Davranışlarında Ebeveynlerin Etkisini Ele Alan Lisansüstü Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2021, , 73 - 87, 06.01.2022

Pınar Bayhan , Emin Demir , Sena Öz

https://doi.org/10.36731/cg.1027789

Cited By: 2

Öz

Çalışmada, 2016-2021 yılları arasında yapılan çocukların yeme davranışları üzerinde ebeveynlerin etkisini inceleyen lisansüstü çalışmaların çeşitli değişkenler açısından incelenmesini amaçlanmaktadır. YÖK Ulusal Tez Merkezi aracılığıyla çalışmalar üniversite, tez türü, enstitü/fakülte/araştırma merkezi, anabilim dalı, yıl, yöntem/desen, gelişimsel dönem ve genel eğilim değişkenleri açısından incelenmiştir. Tezlere ulaşabilmek için “Yeme ve ebeveyn”, “Yeme ve aile”, “beslenme ve ebeveyn” ile “beslenme ve aile” kelimeleri kullanılarak arama yapılmıştır. Ulaşılan çalışmalardan çocuk merkezli olmayanlar, ebeveyn yaklaşımlarını ele almayanlar araştırma kapsamından çıkarılmıştır. Bu kapsamda 27 yüksek lisans, 7 uzmanlık ve 4 doktora olmak üzere toplam 38 lisansüstü çalışma incelenmiştir. Dokümantasyon incelemesi tekniği kullanılarak gerçekleştirilen araştırma sonucunda ebeveynlerin yaklaşımlarının çocukların yeme davranışları üzerindeki etkisini ele alan lisansüstü çalışmaların en çok Hacettepe Üniversitesinde ve sıklıkla Sağlık Bilimleri ve Sosyal Bilimler enstitülerinde tamamlandığı görülmüştür. Çalışmaların büyük çoğunluğunun tarama deseninde olduğu ancak deneysel çalışmaların da yapıldığı görülmüştür. Yapılan çalışmaların çoğunluğunun erken çocukluk ya da ergenlik dönemindeki çocuklar ile yapıldığı, bununla beraber ebeveynlerin yaklaşımları açısından genel eğilimlere bakıldığında; riskli gruplarda yer alan çocukların (Mevsimlik tarım işçisi, mülteci ve boşanmış ailelerin çocukları), özel gereksinimli çocukların (otizm, dehb vd.) beslenmelerine ve yeme davranışlarına yönelik olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bunun yanı sıra aile beslenme tutum/davranışlarının çocuğun beslenmesine, yeme davranışlarına ya da obezite durumuna etkisi ve aile beslenme eğitiminin çocuğun beslenmesine yönelik eğilimlerin olduğu belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda ebeveynlerin beslenme yaklaşımları ile çocukların yeme davranışları arasında ilişki olduğu görülmüştür. Çocukların beslenme ve yeme davranışlarında çocuğun birincil yakın çevresini oluşturan ebeveynlerinin etkisini inceleyen ve bu doğrultuda müdahale programı gerçekleştirecek daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme, yeme, ebeveyn yaklaşımları, tutumlar, aile

A Review of Postgraduate Studies on the Influence of Parents on Children's Eating Behaviors

Öz

In the study, it is aimed to examine the postgraduate studies that examine the effects of parents on the eating behaviors of children between 2016-2021 in terms of various variables. Studies were examined in terms of university, type of thesis, institute/faculty/research center, department, year, method/pattern, developmental period, and general tendency variables through YÖK National Thesis Center. In order to reach the theses, a search was made using the words "Eating and parent", "Eating and family", "nutrition and parent" and "nutrition and family". Among the studies reached, those that were not child-centered and did not address parental approaches were excluded from the scope of the research. In this context, a total of 38 postgraduate studies, including 27 postgraduate studies, 7 specializations and 4 doctoral studies, were examined. As a result of the research carried out using the documentation analysis, it was seen that the postgraduate studies dealing with the effects of parents' approaches on children's eating behaviors were mostly completed in Hacettepe University and mostly in Institutes of Health Sciences and Social Sciences It was observed that the majority of the studies were in scanning design, but experimental studies were also carried out. Most of the studies were conducted with children in early childhood or adolescence. It is seen that it occurs for the nutrition and eating behaviors of children in risk groups (seasonal agricultural workers, refugees, and children of divorced families), children with special needs (autism, ADHD, etc.). In addition, it has been determined that family nutrition attitudes/behaviors affect the child's nutrition, eating behaviors or obesity, and family nutrition education has a tendency towards the child's nutrition. In line with the results obtained, it has been observed that there is a relationship between the nutritional approaches of the parents and the eating behaviors of the children. It is seen that there is a need for more studies that examine the effect of the parents, who form the primary close environment of the child, on the nutrition and eating behaviors of children and that will implement an intervention program in this direction.

Anahtar Kelimeler

Nutrition, eating, parental approaches, attitudes, family

Kaynakça

• Alp, A. G. (2018). Otistik bozukluğu olan çocukların beslenme durumlarının tanımlanması ve ailelere verilen beslenme eğitiminin etkisinin belirlenmesi. Gaziantep.
• Atasoy, B., Özgen, Z., Yüksek Kantaş, Ö., Demirel, B., Aksu, A., Dane, F., … Abacioglu, U. (2012). Kanser Hastalarında Kemoradyoterapi Sırasında Beslenme Yönetiminde Disiplinler Arası İşbirliğinin Yeri: Bir Pilot Çalışma. Marmara Medical Journal, 25(1), 32–36.
• Aydın, D., Şahin, N., & Akay, B. (2017). Göç olayının çocuk sağlığı üzerine etkileri. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi, 7(1), 8–14.
• Baltacı, G., Ersoy, G., Karaağaoğlu, N., Derman, O., & Kanbur, N. (2008). Ergenlerde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşam. Basım. TC Sağlık Bakanlığı Yayın, (730), 9.
• Bayhan, P. (2016). Ergenlik Dönemi: Fiziksel, Cinsel ve Motor Gelişim. In N. Metin (Ed.), Doğum Öncesinden Ergenliğe Çocuk Gelişimi (pp. 287–324). Ankara: Pegem .
• Bayhan, P., & Artan, İ. (2012). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: Morpa.
• Baysal, A., & Arslan, P. (2007). Doğumdan Yetişkinliğe Çocuk Yemekleri Çocuğun Bilinçli ve Sağlıklı Beslenmesi. Özgür Yayınları, İstanbul.
• Bee, H., & Boyd, D. (2009). Çocuk Gelişim Psikolojisi. İstanbul: Kaknüs Yayınevi .
• Berk, L. E. (2020). Bebekler ve Çocuklar Doğum Öncesinden Orta Çocukluğa (7. Basım; N. Işıkoğlu Erdoğan, Ed.). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Brown, R., & Ogden, J. (2004). Children's eating attitudes and behaviour: A study of the modelling and control theories of parental influence. Health Education Research, 19(3), 261–271. https://doi.org/10.1093/her/cyg040
• Caferoğlu, Z., Özel, H. G., Hamidi, F., & Ertürk, G. (2014). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı olan çocuklarda ilaç tedavisinin beslenme durumu üzerine etkileri. Beslenme ve Diyet Dergisi, 42(2), 99–107.
• Dovey, T. (2010). Eating behaviour. McGraw-Hill. http://site.ebrary.com/lib/academiccompletetitles/home.action
• Erdem, S., Gökmen Özel, Hülya, Çınar, Ziynet, & Yılmaz Işıkhan, S. (2017). Farklı Sosyoekonomik Düzeye Sahip Çocuklarda Ailenin Beslenme Tutum ve Davranışlarının Çocuğun Beslenme Durumuna Etkisi. Beslenme Ve Diyet Dergisi, 45(1), 3–11.
• Fereli, S., Aktaç, Ş., & Güneş, F. E. (2016). Mevsimlik tarım işçilerinin çalışma koşulları, beslenme durumları ve görülen sorunlar. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 36–47.
• Golan, M., & Crow, S. (2004). Parents are key players in the prevention and treatment of weight-related problems. Nutrition Reviews, 62(1), 39–50. https://doi.org/10.1111/J.1753-4887.2004.TB00005.X
• Gueron-Sela, N., Atzaba-Poria, N., Meiri, G., & Yerushalmi, B. (2011). Maternal worries about child underweight mediate and moderate the relationship between child feeding disorders and mother–child feeding interactions. Journal of Pediatric Psychology, 36(7), 827–836.
• Hür, G., & Çınar, N. (2021). Özel Gereksinimi Olan Çocuklar ve Tamamlayıcı Beslenme. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 4(2), 287–295.
• Kahraman, F., & Kahraman, A. B. (2017). Dezavantajlılığın çocuk halleri: Dünyada ve Türkiye’de dezavantajlı gruplarda yer alan çocukların durumu. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 8(20).
• Kelly, J., Turner, J. J., & McKenna, K. (2006). What parents think: children and healthy eating. British Food Journal, 108(5), 413–423. https://doi.org/10.1108/00070700610661376
• Koçoğlu, G., Polat, H., & Özgür, S. (1990). Ailelerin beslenme olanakları ve annelerin çocuk beslenmesi konusundaki bilgileri ike çocukların fiziksel gelişimleri arasındaki ilişkiler. Beslenme Ve Diyet Dergisi, 19, 11–22.
• Konuk Şener, D., & Ocakçı, A. F. (2014). Yoksulluğun çocuk sağlığı üzerine çok boyutlu etkileri. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 13(1), 57–68.
• Köksal, G., & Gökmen, H. (2016). Çocuk hastalıklarında beslenme tedavisi. Hatipoğlu Yayınları.
• Küçükkömürler, S. (2021). Beslenme ve Sağlık. Pegem Akademi.
• Lordoğlu, K., & Etiler, N. (2014). Batı Karadeniz Bölgesinde Mevsimlik Gezici Tarım İşçiliğinde Çalışan Çocuklar Üzerine Sınırlı Bir Araştırma. Calisma ve Toplum, 41(2).
• Oğuz, Ş., & Derin, D. Ö. (2013). 60-72 aylık çocukların bazı beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. İlköğretim Online, 12(2), 498–511.
• Öz, S., & Bayhan, P. (2021). An investigation of the relationship between the eating behaviours of children with typical development and autism spectrum disorders and parent attitudes during mealtime eating behaviours and parent attitudes during mealtime. Child: Care, Health and Development, 47(6), 877-885.
• Öztürk, N., & Türker, P. F. (2021). Okul Öncesi Dönemde Çocuklardaki Farklı Yeme Davranışları ve Ebeveyn Faktörlerinin Bu Davranışlara Etkisi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi-BÜSBİD, 6(1).
• Öztürk, Ş. (2015). Kemoterapi Alan Kanserli Çocuklarda Oral Mukozit Gelişimi ve Beslenme Durumu Ilişkisi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Santrock, J. W. (2020). Çocuk Gelişimi (14. Basım; A. Güre, Ed.). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Scaglioni, S., Salvioni, M., & Galimberti, C. (2008). Influence of parental attitudes in the development of children eating behaviour. The British Journal of Nutrition, 99 Suppl 1, S22-5. https://doi.org/10.1017/S000711450889247
• Simon, L., Grosvenor, M., & Gurfinkel, D. (2020). Nutriton: Science and applications (4th ed.). Wiley and Sons.
• Şahin, S., Şahin, E. S., Öz, N. S., Ülker Atav, P., & Kıvanç, R. (2019). Pediatrik yeme veya yutma bozukluğu ve beslenme alışkanlığında aile rolünün etkisinin meta-analiz yöntemiyle incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 6(2), 200–214.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). 0-36 aylık çocuklar için eğitim programı. In Temel Eğitim Genel Müdürlüğü (http://tegm. meb. gov. tr/dosya/okuloncesi/0-36program. pdf)(Erişim: 12.01. 2013).
• Tayar, M., Haşıl Korkmaz, N., & Özkeleş, E. (2017). Beslenme ilkeleri. Dora.
• Turner, J. J., Kelly, J., & McKenna, K. (2006). Food for thought: parents' perspectives of child influence. British Food Journal, 108(3), 181–191. https://doi.org/10.1108/00070700610651007
• UNICEF (2019). Children, food and nutrition (The state of the world's children). New York, NY.
• Yavuzer, H. (2016). Ana-Baba ve Çocuk. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.