KRONİK HASTALARDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞI VE AKILCI İLAÇ KULLANIMINA ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 16 - 23, 31.12.2023

Rabia Yasa

Öz

Sağlık okuryazarlığı DSÖ’ye göre sağlıkta iyilik halini korumak ve geliştirmek için bireylerin sağlık bilgisine erişim, bilgiyi anlama ve kullanma kabiliyetleri ile istekleri konusundaki bilişsel ve sosyal becerileridir. Bireyin ve toplumun sağlığı açısından önemli bir yere sahiptir. Akılcı İlaç Kullanımı ise kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, kendilerine ve topluma en düşük maliyetle sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Kronik hastalık denildiğinde sürdürülebilir ilaç kullanımı veya ömür boyu periyodik takip gerektiren hastalıklar kastedilir. Bu kapsamda özellikle kronik hastaların akılcı ilaç kullanımı sayesinde gereksiz ilaç kullanımı, yanlış ilaç kullanım şekilleri, pahalı ilaç kullanımı azalacaktır. Akılcı ilaç kullanımı sağlık ekonomisini de olumlu yönde etkileyerek, sağlık ekonomisindeki yükü azaltacak, ekonomik olarak gereksiz maliyetlerin olmasını engelleyecektir. Bu çalışmanın amacı kronik hastalığı olan bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeyi ve akılcı ilaç kullanımına etkisi arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Literatürde bu kavramlar arasındaki ilişkiyi inceleyen çok az sayıda araştırma ile karşılaşılmıştır. Bu açıdan araştırma öncü sayılabilecek bir araştırma olarak düşünülmektedir. Araştırma nicel araştırma yöntemleri içerisinde kesitsel bir perspektif izlenmektedir Araştırma kapsamında Ordu ili Altınordu ilçesinde ikamet eden kronik rahatsızlığa sahip olan 322 hastadan veri toplanmıştır. . Araştırmada Oktay vd. (2016) geliştirilen Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçeği ile Demirtaş vd. (2018) geliştirilen akılcı ilaç kullanımı ölçeği kullanılmıştır. Araştırma bulgularına istinaden, kronik hastalarda sağlık okuryazarlık akılcı ilaç kullanımı pozitif orta düzeyde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı, Akılcı İlaç Kullanımı, Kronik Hastalar

Kaynakça

• Beggi, B., ve Zeynep, A. Ş. I. K. (2019). Aile hekimliği polikliniğine başvuran hastaların akılcı ilaç kullanımı yönünden değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal, 19(2), 251-260.
• Demirtaş, Z., Dağtekin, G., Sağlan, R., Alaiye, M., Önsüz, M. F., Işikli, B., ... & Metintaş, S. (2018). Akilci İlaç Kullanimi Ölçeği Geçerlilik ve Güvenilirliği. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 3(3), 37-46.
• Erkoç, B., ve Güner, T. A. (2021). Engelli bireye sahip ailelerin akılcı ilaç kullanımına ilişkin tutum ve davranışlarının belirlenmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(1), 14-20.
• Güner, T. A., Kuzu,A. ve Bayraktaroğlu, T. (2020). Diyabetli Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı Ve Akılcı İlaç Kullanımı Arasındaki İlişki. Türkiye Diyabet Ve Obezite Dergisi, 4(3), 214-223.
• İşler. A.O. (2019) 18-65 Yaş Arası Kişilerin Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin ve Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin Akılcı İlaç Kullanımı Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi, Uzmanlık Tezi
• Kan, Z. & SEVİM, E. (2023). Sağlik Okuryazarliği İle Akilci İlaç Kullanimi Arasindaki İlişkinin İncelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(3), 641-654.
• Kurtoğlu, İ., Yilmaz, N., & Taş, M. A. (2022). Kronik Hastalarin E-Sağlik Okuryazarlik Düzeyleri Üzerine Bir Araştirma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 126-136.
• Macit, M., Karaman, M., & Parlak, M. (2019). Bireylerin Akılcı Ilaç Kullanım Bilgi Düzeylerinin Incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 372-387.
• Mackey, L. M., Doody, C., Werner, E. L., ve Fullen, B. (2016). Self-management skills in chronic disease management: what role does health literacy have?. Medical Decision Making, 36(6), 741-759.
• Okyay, P., & Abacıgil, F. (2016). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenilirlik Ve Geçerlilik Çalışması. Anıl Matbaa, 1, 1-104.
• Poureslami, I., Nimmon, L., Rootman, I., ve Fitzgerald, M. J. (2017). Health literacy and chronic disease management: drawing from expert knowledge to set an agenda. Health promotion international, 32(4), 743-754.
• Saygılı, M., Kandemir, A., Kaya, M., ve Sönmez, S. (2020). Eczaneye Başvuran Hastalarda Akılcı İlaç Kullanımı Tosun, N., & Hoşgör, H. (2021). A Research To Determine The Relationship Between E-Health Literacy And Rational Drug Use Awareness. Cumhuriyet Universitesi Journal Of Economics & Administrative Sciences (JEAS), 22(2).
• Yılmaz, K. C. & Kıl, A. (2018) Individuals’ health literacy level and their knowledge and practices with respect to rational drug use. Kontakt, 20(4),401–407; http://dx.doi.org/10.1016/j.kontakt.2018.08.001.