Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Benlik Saygısı ve Sosyal Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 4, 1026 - 1047, 20.12.2019

Mustafa Doğuş Pınar Şafak

Öz

Bu araştırmada görme yetersizliği olan öğrencilerin
sosyal becerileri ile benlik saygıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi
amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilişkisel tarama modelinde tasarlanan araştırmanın
çalışma grubunu, 2015‑2016 eğitim ve öğretim yılında Ankara ilinde özel eğitim
okullarında veya kaynaştırma yoluyla öğrenimlerine devam eden görme
yetersizliği olan 87 ortaokul öğrencisi oluşturmuştur. Görme yetersizliği olan
öğrencilerin sosyal becerilerini değerlendirmek için Matson Çocuklarda Sosyal Becerileri
Değerlendirme Ölçeği, benlik saygılarını değerlendirmek için ise Rosenberg
Benlik Saygısı Ölçeği uygulanmıştır. Matson Çocuklarda Sosyal Becerileri
Değerlendirme Ölçeği, olumlu sosyal davranışlar ve olumsuz sosyal davranışlar
olmak üzere iki karşıt alt boyuttan oluşmaktadır. Bu araştırmada benlik
saygısını değerlendirmek amacıyla Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği’nin Benlik
Saygısı alt ölçeği kullanılmıştır. Ayrıca öğrencilerin demografik
özellikleriyle ilgili veri toplamak amacıyla Kişisel Bilgi Formu
kullanılmıştır. Bu araçlarla elde edilen veriler IBM SPSS v21 uygulaması
kullanılarak analiz edilmiştir. Betimsel ve istatistiksel yöntemler ile yapılan
analizler sonucunda elde edilen bulgulara göre görme yetersizliği olan
öğrencilerin sosyal becerilerinin benlik saygılarına göre anlamlı farklılık
gösterdiği belirlenmiştir. Buna göre öğrencilerin benlik saygıları yükseldikçe
sosyal becerilerinin de olumlu yönde arttığı tespit edilmiştir. Görme
yetersizliği olan öğrencilerin kendini değerlendirme türünde olan her iki
ölçekten aldıkları puanlara göre benlik saygıları ve sosyal becerilerinin
yüksek düzeyde olduğu bulunmuştur. Elde edilen bulgular ilgili alanyazın incelenerek
tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Görme yetersizliği, Sosyal beceriler, Benlik saygısı, Benlik kavramı, Özel eğitim

An Investigation Of Relationship Between The Self-Esteem And Social Skills In Students With Visual Impairments

Öz

In this study
it is aimed at identifying the relationship between social skills and self
esteem in secondary school students with visual impairments. The participants
of the study are 87 students with visual impairments who attend secondary
school in inclusive education or in special education schools in Ankara in the
educational year of 2015-2016. To evaluate social skills Matson Evaluation of
Social Skills with Youngsters (MESSY), and to evaluate self esteem Rosenberg
Self Esteem Scale are applied to the students in the study based on
Correlational Scanning Model. To collect data about the demographic
characteristics of the students Personal Information Form is also used. The
data collected by these means are analysed using IBM SPSS v21 application.
According to the findings obtained by statistical and descriptive analysis it
is identified that the social skills of the students with visual impairments
display significant differences compared to their self esteem. According to
this, as the self esteem of the students increase it is identified that their
social skills also increase in a positive direction. It is determined that self
esteem and social skills are at high levels according to the scores that the
students with visual impairments get in both scales which are of the self
report type. The findings obtained have been discussed by examining the related
literature and suggestions have been made.

Anahtar Kelimeler

Visual impairment, Social skills, Self esteem, Self concept

Kaynakça

• Adler, A. (2009). İnsanı tanıma sanatı (K. Şipal, Çev.). İstanbul: Say. Akçamete, G. (1992). Üniversitedeki bedensel engelli gençlerin kendini kabulle ilgili yaygın sorunları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 25(2), 447-461. Aslan, C., & Çakmak, S. (2016). İşlevsel görme aktivite programı ile az gören çocuğun izleme becerilerinin geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(1), 59-77.Ataman, A. (2015). Özel Eğitime Muhtaç Olmanın Nedenleri, Anlamı ve Amaçları. A. Ataman (Ed.), Temel Eğitim Öğretmenleri için Kaynaştırma Uygulamaları ve Özel Eğitim içinde (2 bs.). Ankara: Vize.Atasavun Uysal, S. & Düger, T. (2012). Visual perception training on social skills and activity performance in low-vision children. Scandinavian Journal of Occupational Therapy, (19), 33-41. Doi: 10.3109/11038128.2011.582512Bacakoğlu, A. H. (1996). Görmeyen ergenlerde benlik kavramının gelişimi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Bacakoğlu, A. H. (2002). Görmeyen çocuklarda benlik kavramı ve rasyonel düşüncenin gelişiminde rasyonel duygusal eğitimin etkisi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Bacakoğlu, A. H. & Arık, İ. A. (1999). Görmeyen ergenlerin benliklerinin ve aile tutumlarının incelenmesi. İstanbul Üniversitesi Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 19(1), 83-92.Bacanlı, H. (2014a). Sosyal beceri eğitimi. Ankara: Pegem. Bacanlı, H. (2014b). Sosyal beceri eğitimi. Y. Kuzgun (Ed.), İlköğretimde rehberlik içinde (7 bs., s. 171-188). Ankara: Nobel.Bacanlı, H. & Erdoğan, F. (2003). Matson Çocuklarda Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği’nin (MESSY) Türkçe’ye Uyarlanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 351-379. Beaty, L. A. (1991). The effects of visual impairment on adolescents' self-concept. Journal of Visual Impairment & Blindness, 83(3). Beaty, L. A. (1994). Psychological factors and academic success of visually impaired college students. Rehabilitation and Education for Blindness and Visual Impairment, (26), 131-139. Bolat, N. (2008). Bebeklik döneminde tam görme kaybı gelişen ergenlerde ruhsal değerlendirme (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Burns, E. (2001). Developing and Implementing IDEA-IEPs: An Individualized Education Program (IEP) Handbook for Meeting Individuals with Disabilities Education Act (IDEA) Requirements. Illinois: Charles C. Thomas. Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygısı (Uzmanlık tezi). Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara. Demir, F. E. (2014). Görme yetersizliğinden etkilenmiş ve tipik gelişim gösteren çocukların sosyal becerileri ve yönetici işlevlerinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Enç, M. (2005). Görme özürlüler: gelişim, eğitim ve uyumları. Ankara: Gündüz. Ergenekon, Y. (2013). Sosyal yeterlikle ilişkili kavramlar ve sosyal yeterliğin bileşenleri. S. Vuran (Ed.), Sosyal yeterlliklerin geliştirilmesi: Sosyal beceri yetersizliği gösteren çocuklar için içinde (2 bs., s. 15-41). Ankara: Vize.Erkan, G. (1990). Ortopedik özürlü çocukların kendini kabul düzeyi üzerine bir araştırma. İstanbul: Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu. Gold, M. (2002). The effects of the physical features associated with albinism on the self-esteem of African American youths. Journal of Visual Impairment & Blindness, 96(03), 133-141. Gökçe, M. (2010). Kaynaştırma eğitimine katılan ve katılmayan görme engelli ilköğretim öğrencilerinin benlik saygısının incelenmesi (Yüksek lisans tezi).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Göl, B. (2014). Kaynaştırma eğitimi alan görme yetersizliği olan ve gören öğrencilerin akran ilişkilerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Grassmann, L. (2002). Identity and augmentative and alternative communication. Journal of Special Education Technology, 17(3), 347-350. Gürel, Ö. (2007). Görme engelli ergenlerle gören ergenlerin benlik saygısı gelişimlerinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Huurre, T. M. (2000). Psychosocial developement and social support among adolescents with visual impairment (Academic dissertation). http://uta32-kk.lib.helsinki.fi/bitstream/handle/10024/67015/951-44-4842-1.pdf?sequence=1 adresinden erişildi. Huurre, T. M., Komulainen, E. J. & Aro, H. M. (1999). Social support and self-esteem among adolescents with visual impairments. Journal of Visual Impairment and Blindness, 93, 26-37. Huurre, T. M., Komulainen, E. J. & Aro, H. M. (2001). Relationships with parents and friends, self‐esteem and depression among adolescents with visual impairments. Scandinavian Journal of Disability Research, 3(1), 21-37. Doi: 10.1080/15017410109510766 Kaner, S. (1995). Görme ve ortopedik engelli ve engelli olmayan ergenlerin benlik saygılarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 2(1), 11-18. Kim, Y. I. (2003). The effects of assertiveness training on enhancing the social skills of adolescents with visual impairments. Journal of Visual Impairment & Blindness, 97(05). Köknel, Ö. (1988). İnsanı anlamak. İstanbul: Altın Kitaplar. Lewis, S. & Wolffe, K. E. (2006). Promoting and nurturing self-esteem. S. Sacks & K. E. Wolffe (Eds.), Teaching social skills to students with visual impairments: From theory to practice içinde (ePub). New York: American Foundation for the Blind.Lopez-Justicia, M. D. & Cordoba, I. N. (2006). The self-concept of Spanish young adults with Retinitis Pigmentosa. Journal of Visual Impairment and Blindness, 100(6), 366-370. Lopez-Justicia, M. D., Pichardo, M. C., Amezcua, J. A. & Fernandez, E. (2001). The self-concepts of Spanish children and adolescents with low vision and their sighted peers. Journal of Visual Impairment and Blindness, 95(3), 150-160. Matson, J. L., Heinze, A., Helsel, W. J., Kapperman, G. & Rotatori, A. F. (1986). Assessing social behaviors in the visually handicapped: The Matson Evaluation of Social Skills with Youngsters (MESSY). Journal of Clinical Child Psychology, 15(1), 78-87. Doi: 10.1207/s15374424jccp1501_9 Mishra, V. & Singh, A. (2012). A comparative study of self-concept and self-confidence of sighted and visually impaired children. EXCEL International Journal of Multidisciplinary Management Studies, 2(2), 148-157. Ölmez Tuç, E. (2010). Görme engelli bireylerin sosyalleşme sürecine sporun etkisi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Öner, N. (2012). Türkiye’de kullanılan psikolojik testlerden örnekler: Bir başvuru kaynağı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. Özdemir, S. (2015). Sosyal becerilerin ve sosyal uyumun desteklenmesi. İ. H. Diken (Ed.), İlköğretimde kaynaştırma içinde (3 bs., s. 292-319). Ankara: Pegem.Özkubat, U. & Özdemir, S. (2012). Görme yetersizliğinden etkilenmiş ve normal gelişim gösteren çocukların sosyal becerilerinin karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 73(1), 1-14. Özkubat, U. & Özdemir, S. (2014). A comparison of social skills in Turkish children with visual impairments, children with intellectual impairments and typically developing children. International Journal of Inclusive Education, 18(5), Doi: 500-514. 10.1080/13603116.2013.789088Öztürk, S. (2006). İşitme, görme ve ortopedik engelli ilköğretim öğrencilerinin benlik kavramlarının özel eğitim okullarına veya kaynaştırma eğitimine devam etme durumlarına göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Pişkin, M. (2014). Özsaygı geliştirme eğitimi. Y. Kuzgun (Ed.), İlköğretimde rehberlik içinde (7 bs., s. 95-124). Ankara: Nobel.Rogers, C. R. (1959). A theory of therapy, personality, and interpersonal relationships: As developed in the client-centered framework. S. Koch (Ed.), Psychology: A study of science içinde (s. 184-256): McGraw-Hill. http://bibliotecaparalapersona-epimeleia.com/greenstone/collect/ecritos2/index/assoc/HASH01a5/4583605e.dir/doc.pdf adresinden erişildi. Sacks, S. & Barclay, L. E. (2006). Social skills assessment. S. Sacks & K. E. Wolffe (Eds.), Teaching social skills to students with visual impairments: From theory to practice içinde (ePub). New York: American Foundation for the Blind.Sacks, S. & Wolffe, K. E. (Eds.) (2006). Teaching social skills to students with visual impairments. New York: American Foundation for the Blind. Sharma, S., Sigafoos, J. & Carroll, A. (2000). Social skills assessment of Indian children with visual impairments. Journal of Visual Impairment and Blindness, 94(3), 172-176. Şafak, P. (2009). Görme yetersizliği olan çocukların eğitimi. G. Akçamete (Ed.), Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (1 bs., s. 397-440). Ankara: Kök.Şener, N. (1999). İlkokul dört ve beşinci sınıfa devam eden işitme, görme ve ortopedik engelli çocukların benlik kavramlarının incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Temuge, T. (1987). Kendini kabul envanterinin lise öğrencilerine uyarlanması (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Terzi, G. (2011). 13-18 yaşlar arası aktif spor yapan ve yapmayan görme engelli öğrencilerin kendini kabul düzeylerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Tuncer, T. (2005). Görme yetersizliği olan çocuklar. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde (3 bs., s. 291-309). Ankara: Gündüz.Türk, E. (2007). Spor takımlarına katılan ve katılmayan görme engelli öğrencilerin benlik saygılarının değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi. Wagner, E. (2004). Development and implementation of a curriculum to develop social competence for students with visual impairments in Germany. Journal of Visual Impairment & Blindness, 98(11). Yatkın, Ş. (2012). Grupla Psikolojik Danışma Programının tutuklu ve hükümlü gençlerin sosyal becerilerine ve özsaygı düzeylerine ilişkin algılarına etkisi (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir. Yatkın, Ş. (2013). Görme ve ortopedik engelli ergenlerin özsaygı düzeylerinin kendilerine yönelik toplumsal tutumları algılamalarına etkisi. Giresun Üniversitesi Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 103-120. Yavuzer, H. (2012). Anne, baba ve çocuk: Ailede çocuk eğitimi. İstanbul: Remzi.Yumşak, Ş. (2004). Görme ve ortopedik engelli ergenlerin özsaygı düzeyleri ile kendilerine yönelik toplumsal tutumları algılamalarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden erişildi.