Öğretmenlerin ve Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerine İlişkin Öz Değerlendirmeleri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 774 - 799, 21.09.2020

Mehmet Koçyiğit Cahit Erdem Eray Eğmir

https://doi.org/10.30703/cije.651639

Cited By: 5

Öz

Bu araştırmada öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerine” ilişkin kendilerini nasıl değerlendirdiklerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bunun yanı sıra, öğretmen ve öğretmen adaylarının bu değerlendirmeleri arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı ve öğretmen ve öğretmen adaylarının değerlendirmelerinin birtakım değişkenlere göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığı da çalışmada incelenmiştir. Bu amaçla saha taraması modelinde desenlenen bu araştırmada bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesinin birinci ve dördüncü sınıflarında öğrenim gören 275 öğretmen adayından ve aynı ilde farklı okul türlerinde görev yapan 116 öğretmenden veri toplanmıştır. Verilerin toplanması amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri’nde yer alan maddeler kullanılarak bir ölçme aracı geliştirilmiş ve aracın geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Çalışmada öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının mesleki yeterliklere ilişkin algılarının yüksek düzeyde olduğu, öğretmenlerin mesleki yeterliklere ilişkin öz değerlendirmelerinin “öğrenciye yaklaşım” boyutu haricinde öğretmen adaylarına göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu, öğretmenlerin yeterlik algılarının branş, görev yapılan okul türü ve eğitim düzeyi değişkenine göre farklılaşmazken çeşitli faktörlerde cinsiyet ve kıdem değişkenlerine göre farklılaştığı, ve öğretmen adaylarının yeterlik algılarının cinsiyet değişkenine göre farklılaşmazken, çeşitli faktörlerde sınıf düzeyi ve program değişkenine göre farklılaştığı bulgularına ulaşılmıştır. 2017 yılında güncellenen öğretmen yeterliklerinin öğretmenlik kariyerinde önemli bir değişken olarak planlandığı ve güncel yeterliklerle ilgili çalışmaların sınırlı olduğu düşünüldüğünde araştırmanın alanyazına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmenlik mesleği, Öğretmen adayları, Öğretmen Yeterlikleri, Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri, Öz-değerlendirme

Self-Evaluations of Teachers and Pre-Service Teachers with respect to Their General Competencies for Teaching Profession

Öz

This study aims to put forward how teachers and pre-service teachers evaluate themselves regarding “General Competencies for Teaching Profession”. In addition, the present study sets out to examine whether there is a significant difference between teachers’ and pre-service teachers’ self-evaluations and whether their evaluation scores differed significantly in terms of various variables. To this end, in this survey design study, data were collected from 275 freshman and senior pre-service teachers at a state university in Turkey and 116 teachers working at different types of schools in the same province through an instrument developed by the researchers based on “General Competencies for Teaching Profession” introduced by Turkish Ministry of National Education. Validity and reliability analyses were carried out for the instrument. Some of the findings include: teachers and pre-service teachers have a high level perception regarding teacher competencies; teachers’ scores are significantly higher than pre-service teachers’ except for “Approach to Student” dimension; teachers’ competency perceptions differ significantly by gender and seniority in some dimensions but not by major, school type or education level; pre-service teachers’ competency perceptions do differ by gender but differ by grade level and department variables in some dimensions. Considering that the teacher competencies, revised in 2017, are planned as an important variable in teaching career in Turkey and the limited research on this issue, this study is expected to contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Teaching profession, pre-service teachers, teacher competencies, general competencies for teaching profession, self-evaluation

Kaynakça

• Akpınar, B. ve Aydın, K. (2007). Eğitimde değişim ve öğretmenlerin değişim algıları. Eğitim ve Bilim, 32(144), 71-80.
• Aksoy, E. (2013). A.B.D (New York), Finlandiya, Singapur ve Türkiye’de Öğretmen Eğitimindeki Dönüşümler (2000-2010). (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aktağ, I. ve Walter J. (2005). Öğretmen adaylarının mesleki yeterlilik duygusu. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(4), 127-131.
• Altınkurt, Y., Yılmaz, K. ve Oğuz, A. (2012). İlköğretim ve ortaöğretim okulu öğretmenlerinin eğitim inançları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 1-19.
• Aypay, A. (2009). Teachers’ evaluation of their pre-service teacher training. Educational Sciences: Theory and Practice, 9(3), 1113-1123.
• Ayvacı, H. S., Bakırcı, H. ve Yıldız, M. (2014). Fen bilimleri öğretmenlerinin hizmet içi eğitim uygulamalarına ilişkin görüşleri ve beklentileri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 357-383.
• Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models. Psychological Bulletin, 107(2), 238–246.
• Browne, M. W., & Cudeck, R. (1992). Alternative ways of assessing model fit. Sociological Methods & Research, 21(2), 230–258.
• Buldu, M. (2014). Öğretmen yeterlik düzeyi değerlendirmesi ve mesleki gelişim eğitimleri planlanması üzerine bir öneri. Milli Eğitim, 204, 114-134.
• Bulut, İ. (2014). Öğretmenlerin öğrenme ve öğretme sürecine ilişkin yeterlik algıları. İlköğretim Online, 13(2), 577-593.
• Büyükgöze Kavas, A. ve Bugay, A. (2009). Öğretmen adaylarının hizmet öncesi eğitimlerinde gördükleri eksiklikler ve çözüm önerileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 13-21.
• Coşkun, E., Özer, B. ve Tiryaki, E.N. (2010). Türkçe öğretmeni adaylarının özel alan yeterlik algılarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 123-136.
• Coşkun, E., Gelen, İ. ve Öztürk, E. P. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme yeterlik algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 140-163.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Los Angeles: Sage Publications.
• Çapri, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakültelerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33-53.
• Çayak, S. (2014). İlkokul öğretmenlerinin yapılandırmacı yaklaşımı uygulamaya yönelik tutumları ile özyeterlikleri arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31,88-110.
• Çelik, Ö., Yorulmaz, A. ve Çokçalışkan, H. (2019). Öğretmen genel yeterlikleri açısından sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının kendilerini değerlendirmeleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (Özel Sayı), 203-215.
• Çubukcu, F. (2010). Student teachers’ perceptions of teacher competence and their att-ributions for success and failure in learning. The Journal of International Social Research, 3(10), 213-217.
• Dilci, T. ve Yıldız, H. (2012). Öğretmen adaylarının mesleki yeterliklerine ilişkin inançları. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1, 245-265.
• Ekici, G. (2006). Meslek lisesi öğretmenlerinin öğretmen öz–yeterlik inançları üzerine bir araştırma, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(24), 87-96.
• Ekiz, D. (2007). Öğretmen adaylarının eğitim felsefesi akımları hakkında görüşlerinin farklı programlar açısından incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 1-12.
• Eraslan Keskinkılıç, F. (2010). İlköğretim bilişim teknolojileri öğretmenlerinin yeterliklerinin okul müdürlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Sorunları Sempozyumu II, 16-18 Mayıs, Hacettepe Üniversitesi, Beytepe-Ankara, 116-125.
• Erdem, C. ve Eğmir, E. (2018). Öğretmen etkinliği kavramı ve öğretmen etkinliğinin Türk eğitim sistemindeki yeri. II. International Congress on Science and Education, 28-30 Eylül, 2018, Afyonkarahisar, Türkiye.
• Eret, E. (2013). An assessment of pre-service teacher education in terms of preparing teacher candidates for teaching. (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Ergünay, O. (2018). Aday öğretmenlerin ilk yıl mesleki deneyimlerinin Hammerness, Darling-Hammond ve Bransford’un öğretmen eğitimi modeli bağlamında incelenmesi: Bir çoklu durum çalışması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Erişti, B. (2008). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Işıl K. (Ed.) Öğretmenlike mesleki gelişim içinde (ss. 1-26). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ertürk, H. G., Özen Altınkaynak, Ş., Veziroğlu, M., ve Erkan, S. (2014). Okul öncesi öğretmenlerin üniversite deneyimlerinin mesleki yaşantılarına etkisine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(3), 897-908.
• Goff-Kfouri, C. A. (2013). Pre-service teachers and teacher education. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 93, 1786–1790.
• Göçmen, E. (2014). İnönü üniversitesi eğitim fakültesi mezunlarının mesleki yeterlik düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, Malatya.
• Göksoy, S. (2014). Hizmet-İçi eğitim faaliyetlerinin süreç ve sonuçlarının niteliğine yönelik öğretmen görüşleri. International Journal of Human Sciences, 11(1), 387-402.
• Görmez, S. (2015). Öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin eğitim felsefelerinin belirlenmesi ve eğitim ortamı açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gülmez-Dağ, G. (2012). An assessment of pre-service teacher education in terms of preparing teacher candidates for teaching. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Günçer, B. (1999). Türkiye’de öğretmen eğitiminde standartlar ve akreditasyon. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/turkiyede_ogretmen_egitiminde_standartlar_ve_akreditasyon.pdf adresinden 04.10.2019 tarihinde edinilmiştir.
• Hu, L., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1–55. http://dx.doi.org/10.1080/10705519909540118.
• İlter, İ. (2009). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• İyison, G. ve Onur-Sezer, G. (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile ilkokul öğretmenlerinin yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 50, 528-542.
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1982). Recent developments in structural equation modeling. Journal of Marketing Research, 19, 404–416.
• Kahramanoğlu, R. ve Ay, R. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının özel alan yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Dergisi, 2(2), 285-301.
• Karacaoğlu, Ö. C. (2008). Öğretmenlerin yeterlik algıları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 70-9.
• Kararmaz, S. ve Arslan, A. (2014). İlköğretim İngilizce öğretmenlerinin öğretmenlik mesleği özel alan yeterliklerine ilişkin algılarının belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 203-232.
• Karasolak, K., Tanrıseven, I. ve Yavuz Konokman, G. (2013). Öğretmenlerin hizmetiçi eğitim etkinliklerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 997-1010.
• Kavcar, C. (1987). Türk dili ve edebiyatı öğretimi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 20(1), 261-273. doi:10.1501/Egifak_0000001077
• Keskin, Y. (2013). Mesleki yeterliklerin kazanılma sürecinde öğretmen adaylarının görüşlerinin değerlendirilmesi. Turkish Studies, 8(3), 319-339.
• Koçyiğit M., Karadağ E. (2016). Developing an ethical tendencies scale based on the theories of ethics. Turkish Journal of Business Ethics, 9(2), 283-307.
• Kozikoğlu, İ. (2016). Öğretimin ilk yılı: Mesleğin ilk yılındaki öğretmenlerin karşılaştıkları güçlükler, hizmet öncesi eğitim yeterlikleri ve mesleğe adanmışlıkları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/13161921_YYretmenlik_MesleYi_Genel__YETERLYKLERi_onaylanan.pdf adresinden 04.10.2019 tarihinde edinilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf adresinden 04.10.2019 tarihinde edinilmiştir.
• Numanoğlu, G. ve Bayır, Ş. (2009). Bilgisayar öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 10(1), 197-212.
• Ocak, G. (2012). Öğretmenlerin yapılandırmacı öğrenme ortamı kurma başarılarının öğretmen ve öğretmen adaylarınca değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 37(166), 25-39.
• Özbakış, G. (2018). Sınıf öğretmenlerinin eğitim inançlarının ve epistemolojik inançlarının belirlenmesi ve aralarındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Özbek, R., Kahyaoğlu, M. ve Özgen, N. (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 222-233.
• Özdemir, S. M., Ceylan, M. ve Canoğlu, S. N. (2015). To what extent can pre-service teachers turn theoretical knowledge they have acquired into practice? International Online Journal of Educational Sciences, 7(2), 265-282.
• Özer, B. ve Gelen, İ. (2008). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine sahip olma düzeyleri hakkında öğretmen adayları ve öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 39-55.
• Resmi Gazete. (2019). 1733 Sayılı Cumhurbaşkanı kararı. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/11/20191104M1-1.pdf adresinden 04.10.2019 tarihinde edinilmiştir.
• Selvi, K. (2010). Teachers’ competencies. Cultura. International Journal of Phislophy of Culture and Axiology, 7(1), 167-175.
• Smith, T. D., & McMillan, B. F. (2001, April). Primer of model fit ındices in structural equation modeling. Paper presented at the Annual Meeting of the Southwest Educational Research Association, New Orleans, LA, USA.
• Taşar, H.H. (2012). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin mesleki yeterlik algılarının incelenmesi. Verimlilik Dergisi, 4, 67-77.
• Taşgın, A. ve Sönmez, S. (2013). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin sınıf öğretmenleri ve sınıf öğretmeni adaylarının görüşlerine göre değerlendirilmesi. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 3, 80- 90.
• Wing Institute. (2019). Teacher competencies. https://www.winginstitute.org/quality-teachers-compentencies adresinden 05.11.2019 tarihinde edinilmiştir.
• Yalçın İncik, E. ve Akay, C. (2015). Eğitim fakültesi ve pedagojik formasyon sertifika programlarında öğrenim gören öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine yönelik görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 179-197.
• Yazıcı, T. (2016). Müzik Öğretmeni Adaylarının Eğitim Felsefesi İnançları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(2), 627-642.
• Yenen, E.T. ve Kılınç, H.H. (2018). Öğretmenlerin öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine sahip olma düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2767-2787.
• Yeşilyurt, E. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğinin genel yeterliklerine yönelik yeterlik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 71-100.
• Yıldırım, O. ve Koca, R. M. (2015). Fen, matematik alanlarından mezun ve 2013 KPSS'ye katılan adayların başarı durumlarının karşılaştırılması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(4), 148-155.
• YÖK (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları. https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari adresinden 15.11.2019 tarihinde erişilmiştir.