Öğretmenlerin İdealistlik Düzeylerinin ve İdealist Öğretmen Algılarının İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 1283 - 1309, 26.09.2021

Hasan İğde Levent Yakar

https://doi.org/10.30703/cije.841171

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada öğretmenlerin, idealistlik düzeylerinin ve idealist öğretmen özelliklerine ilişkin kişisel ve mesleki özellik algılarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda birleştirme/çeşitleme karma yöntem deseni kullanılmıştır. Kahramanmaraş ilinde, maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle ulaşılan 327 öğretmen araştırmanın nicel çalışma grubunu, nicel çalışma grubundan ayrı 70 öğretmen ise araştırmanın nitel çalışma grubunu oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, idealist öğretmen ölçeği, demografik bilgi formları ve açık uçlu anketler katılımcılara çevrimiçi uygulanmıştır. Araştırmanın nicel veri analizleri, betimsel istatistik yöntemleri, bağımsız örneklem t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA), nitel veri analizleri ise içerik ve betimsel analizler ile analiz edilmiştir. Nicel bulgularda, öğretmenlerin yüksek idealistlik düzeyinde olduğu, ortaokul ve lise öğretmenlerine göre ilkokul öğretmenleri lehine anlamlı farklılıkların olduğu, sınıf öğretmenlerinin sözel branş öğretmenlerine göre anlamlı düzeyde daha idealist öğretmenler oldukları sonuçlarına ulaşılmıştır. Nitel bulgulara göre ise öğretmenler, idealist öğretmenlerin kişisel özelliklerini; yenilikçi, hedefleri olan, çalışkan, kararlı, araştırmacı, geleceğe dönük, ileri görüşlü, mücadeleci, çok okuyan, ufuk açıcı, pozitif, iletişimi güçlü, lider, açık fikirli, adaletli, hoşgörülü, problem çözücü, azimli, sabırlı, sevgi dolu, özgüvenli olarak mesleki özelliklerini; alanına hakim, bilgili, planlı ve programlı, teknolojiye yatkın, dakik, öğrenci merkezli, her koşulda eğitim yapabilen, üretken, donanımlı, kendini sürekli geliştiren, fedakâr, mesleğini seven, gelişmeleri takip eden, tüm öğrencileri kabul eden, adanmış, rol model, erdemli insan yetiştiren öğretmenler olarak algılamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İdeal, idealist, ideal öğretmen, idealist öğretmen, öğretmen nitelikleri

Teşekkür

Teşekkür ederiz...

Investigation of Teachers' Being Idealist Levels and Idealist Teacher Perceptions

Öz

The aim of this study is to examine the level of being idealist of teachers and their perception of personal and professional characteristics related to being idealist teacher characteristics. For this purpose, the mixed method design of integration/diversification was used. In Kahramanmaraş province, 327 teachers who are attained with maximum diversity exemplification method constitute the quantitative study group of research, and 70 teachers separate from the quantitative study group constitute qualitative study group of research. As data collection tool, idealist teacher scale, demographic data sheets, and open-ended surveys were applied to participants online. Quantitative data analyses of the study are analyzed with descriptive statistical methods, independent sample t-test and one-way analysis of variance (ANOVA), qualitative data analysis are analyzed with content and descriptive analyses. Quantitative results show teachers are at a high level of being idealist, that there are significant differences in favour of primary school teachers compared to secondary and high school teachers, and that classroom teachers are significantly more being idealist than verbal section teachers. According to the qualitative findings, teachers identify personal characteristics of an being idealist teacher as innovative, aimful, hard-working, determined, inquisitive, future-oriented, farsighted, a fighter, reads a lot, stimulating, positive, communicative, a leader, open-minded, fair, tolerant, problem-solver, tenacious, patient, loving, confident; they identify professional characteristics of an being idealist teacher as clued up, knowledgeable, tactful and organized, knows about the technology, punctual, student-centered, capable of teaching in all conditions, productive, well-equipped, continuous self-improvement, self-sacrificing, loves his profession, accepts all students, up-to-date about recent developments, dedicated, role model, that raises virtuous people.

Anahtar Kelimeler

Ideal, idealist, ideal teacher, idealistic teacher, teacher characteristics

Kaynakça

• Aldan-Karademir, Ç., & Akgül, A. (2019). Öğretmenlerin etkili sosyal bilgiler öğretmeni algısı: Nitel bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(03), 186-207. DOI: 10.18026/cbayarsos.532411
• Altunay, E. (2017). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel güven ve adanmışlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim, 213, 37-66.
• Ariffin, T. F. T., Bush, T., & Nordin, H. (2018). Framing the roles and responsibilities of excellent teachers: Evidence from Malaysia. Teaching and Teacher Education, 73, 14-23. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tate.2018.03.005
• Atmaca, T. (2020a). Öğretmenlerin kişilik tipleri ile mesleğe yabancılaşma arasındaki ilişki. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 491-506. DOI: https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-613930
• Atmaca, T. (2020b). Öğretmenlerin toplumsal saygınlık ve imajlarına olumsuz etki eden faktörlerin incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 34(1), 152-167. DOI: 10.33308/26674874.2020341165
• Ay, Ş., & Yurdabakan, İ. (2015). Öğretmen adaylarına göre etkili öğretmen özellikleri ve bu özellikler açısından öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(33), 148-166.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Balyer, A. (2016). Öğretmen liderler: Öğretmen algıları üzerine nitel bir araştırma. Elementary Education Online, 15(2), 391-407. DOI: http://dx.doi.org/10.17051/io.2016.81764
• Başaran, A. R., & Baysal, S. (2016). Öğretmen adaylarının ideal bir öğretmen hakkındaki görüşleri. Ö. Demirel ve S. Dinçer (Ed.), Eğitim Bilimlerinde Yenilikler ve Nitelik Arayışı içinde (s.29-44). Ankara: Pegem Akademi. http://dx.doi.org/10.14527/9786053183563b2.003
• Beauchamp, C., & Thomas, L. (2009). Understanding teacher identity: An overview of issues in the literature and implications for teacher education, Cambridge Journal of Education, 39(2), 175-189. DOI: http://dx.doi.org/10.1080/03057640902902252
• Berg, L. B., & Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. A. Arı (Çev. ve Ed.). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Bernz, S. (2013). Teacher in idealist inspired classroom, https://pup.academia.edu/StephenBernz internet adresinden 17 Eylül 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Bozkuş, K., & Marulcu, İ. (2016). Öğretmen adaylarına göre etkili öğretmen nitelikleri. 8. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale, 1-8.
• Bozkuş, K., Taştan, M., & Turhan, E. (2015). Öğretmenlerin öğretmen liderliğine ilişkin algıları ve beklentileri. International Journal of Human Sciences, 12(1) 298-326.
• Bright, N. H. (2011). Fivehabits of highly effective teachers. School Administrator, 9(68), 33-35. Erişim adresi: https://www.aasa.org/SchoolAdministratorArticle.aspx?id=20462
• Buyruk, H. (2014). Öğretmen performansının göstergesi olarak merkezi sınavlar ve eğitimde performans değerlendirme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 28-42.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, Erkan-Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (26. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, N., Yıldırım, N., Bedir, G., & Atalmış, E. H. (2019). İdealist öğretmen ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 405-418. DOI: 10.18026/cbayarsos.628634
• Chen, Y. H., Thompson, M. S., Kromrey, J. D., & Chang, G. H. (2011). Relations of student perceptions of teacher oral feedback with teacher expectancies and student self-concept. Journal of Experimental Education, 79, 452–477. DOI: https ://doi.org/10.1080/00220 973.2010.54788 8.
• Creswell, J. W. (2019). Karma yöntem araştırmalarına giriş. M. Sözbilir (Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri, beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev. Ed.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2018). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. Y. Dede, & S. B. Demir (Çev. Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çakmak, M. (2011). Değişen öğretmen rolleri: Öğretmen adaylarının düşünceleri. Eğitim ve Bilim, 36(159), 14-24.
• Çeküç, S. (2008). Lider öğretmen yeterliliklerinin incelenmesi üzerine empirik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çelikten, M., Şanal, M., & Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 207-237.
• Çetin, A., & Ünsal, S. (2019). Merkezi sınavların öğretmenler üzerinde sosyal, psikolojik etkisi ve öğretmenlerin öğretim programı uygulamalarına yansıması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 304-323. DOI: 10.16986/HUJE.2018040672
• Çetin, A., & Ünsal, S. (2020). Öğretmen algılarına göre fark oluşturan öğretmen. İnsan ve Toplum Dergisi, Erken Baskı, 1-30, DOI: 10.12658/M0331
• De Wit, D. J., Karioja, K., & Rye, B. J. (2010). Student perceptions of diminished teacher and classmate support following the transition to high school: Are they related to declining attendance? School Effectiveness and School Improvement, 21(4), 451–472. http://dx.doi.org/10.1080/09243453.2010.532010.
• Duymaz, R. (2008). İdealist öğretmenin eğitim anlayışı. Edirne, Erişim adresi: https://core.ac.uk/download/pdf/153447392.pdf Erişim tarihi: 22.02.2020.
• Fabelico, F. L. ve Afalla, B. T. (2020). Perseverance and passıon ın the teachıng professıon: teachers’ grıt, self-effıcacy, burnout, and performance. Journal of Critical Reviews, 7(11), 108-119. DOI: http://dx.doi.org/10.31838/jcr.07.11.17
• Gençtürk, E., Akbaş, Y., & Kaymakçı, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bakış açısıyla ideal öğretmenin özellikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1559-1572.
• Gohier, C., Chevrier, J., & Anadon, M. (2007). Future teachers’ identity: Between an being idealist vision and a realistic view. McGill Journal of Education, 42(1), 141-156.
• Golden, N. A. (2017). Narrating neoliberalism: Alternative education teachers’ conceptions of their changing roles, Teaching Education, 1-16. DOI: 10.1080/10476210.2017.1331213
• Gültekin, M. (2020). Değişen toplumda eğitim ve öğretmen nitelikleri. AJESI-Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 654-700. DOI: 10.18039/ajesi.682130
• Gültekin, M. (2015). İlköğretim öğrencilerinin ideal öğretmen algısı. Electronic Turkish Studies, 10(11), 725-756. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8624
• Işıktaş, S. (2015). Öğretmen adaylarının iyi öğretmen olma ile ilgili görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(4), 119-131.
• Karakelle, S. (2005). Öğretmenlerin etkili öğretmen tanımlarının etkili öğretmenlik boyutlarına göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 30(135), 1-10.
• Keven, A. (2019). Öncü öğretmen, Eğitime içeriden eleştirel bir bakış. 2.Baskı, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Kılcan, B., & Çepni, O. (2019, Ekim). Lisansüstü eğitimi alan sosyal bilgiler öğretmenlerinin ideal öğretmen algısı. 3. Uluslararası Eğitim ve Değerler Sempozyumu-ISOEVA’da sunulan sözlü bildiri, İstanbul, 90-102.
• Kırdök, O., & Doğanülkü, H. A. (2018). Öğretmenlerin mesleki bağlılıklarının yordayıcısı olarak kişilik özellikleri. Electronic Turkish Studies, 13(19), 1163-1175. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13781
• Koşar, D. (2019). Öğretmenlerin mesleki deneyimlerinin incelenmesi: Öğretmen olmanın anlamına ilişkin fenomenolojik bir çalışma. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 8(2), 333-346. DOI: 10.7596/taksad.v8i2.2122
• Maxwell, J. A. (2018). Nitel araştırma tasarımı: Etkileşimli bir yaklaşım. M. Çevikbaş (Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Öğretim programları. http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx adresinden erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2017a). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf adresinden erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2017b). Öğretmen strateji belgesi 2017-2023. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/26174415_Strateji_Belgesi_RG-Ylan-_26.07.2017.pdf adresinden erişilmiştir.
• Ocak, G. (2017). Öğretim ilke ve yöntemleri [Önsöz]. Pegem Atıf İndeksi, 1-499.
• Örücü, G. (2018, 7 Ağustos). “Bir idealist örneği Atatürk”. Erişim adresi: http://eskisehiraktiffelsefe.org/bir-idealist-ornegi-ataturk/ Erişim tarihi: 27.09.2020
• Özcan, M. (2011). Bilgi çağında öğretmen eğitimi, nitelikleri ve gücü: Bir reform önerisi. Ankara: TED
• Özdemir, Ö. (2008). Türkiye'de öğretmen kimliğinin dönüşümüne ilişkin bir çözümleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir Şerbet, T. O. (2012), Okul müdürleri ve öğretmenlerin etkili öğretmen niteliklerine ilişkin algıları (Zeytinburnu-Bakırköy örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özkan, M., & Arslantaş, İ. (2013). Etkili öğretmen özellikleri üzerine sıralama yöntemiyle bir ölçekleme çalışması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 311-330.
• Özkan, H. H., & Çelikten, M. (2018). Öğretmenlik meslek eğitimi ile ilgili etik olmayan durumlar. Turkish Journal of Educational Studies, 2, 76-84.
• Özoğlu, M. (2011, Aralık). Türkiye’nin öğretmen yetiştirme politikası. 21. Yüzyılda Türkiye’nin Eğitim ve Bilim Politikaları Sempozyumu, 52, 143-153. Ankara: Eğitim-Bir-Sen Yayınları, Erişim adresi: https://www.ebs.org.tr/ebs_files/files/yayinlarimiz/235-egitimbirsen.org.tr-235.pdf
• Öztürk, B., Koç, G., & Tezel Şahin, F. (2003). Sınıf öğretmenlerinin öğrencileri arasında ayırım yapma durumu ve bu ayırımın bazı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 109-120.
• Sakız, G. (2016). Etkili öğretmenlik ve öğretmen niteliğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 9(2), 214-244.
• Sarıtaş, S. (2013). Ortaöğretim öğrencilerine göre ideal öğretmen özellikleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sezer, Ş. (2018). Öğretmenlerin sınıf yönetimi tutumlarının öğrencilerin gelişimi üzerindeki etkileri: Fenomenolojik bir çözümleme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 534-549. DOI: 10.16986/HUJE.2017031319
• Söylemez, R. (2018). Yüksek lisans düzeyindeki sosyal bilgiler eğitimcilerinin ideal öğretmen algısı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Şad, S. N., & Şahiner, Y. K. (2016). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş (TEOG) sistemine ilişkin öğrenci, öğretmen ve veli görüşleri. İlköğretim Online, 15(1), 53–76. DOI: http://dx.doi.org/10.17051/io.2016.78720
• Şimşek, C., & Tuzluca, C. (2015). Yetişkinlerin düşünce hayatında olumlu iz bırakan öğretmenlerin ortak kişilik ve davranış özellikleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 131-141.
• Taş, B. (2020). Öğretmenlerin idealistlik düzeylerinin yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Taşkaya, S. M. (2012). Nitelikli bir öğretmende bulunması gereken özelliklerin öğretmen adaylarının görüşlerine göre incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(2), 283-298.
• TEDMEM, (2014). Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği. Rapor Dizisi: 3 Ankara.
• Topçu, N. (2018). Türkiye’nin maarif davası (31. Baskı). İstanbul: Dergah.
• Totan, T., Aysan, F., & Bektaş, M. (2010). Öğretmen adaylarının mizaç karakter ve kimlik özellikleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 19-44.
• Türk Dil Kurumu, (2020). http://tdk.gov.tr/. Erişim tarihi: 23.09.2020
• Ulusoy, M. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının ideal öğretmen ve mesleki yeterliklerle ilgili değerlendirmeleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 324-341.
• Ünsal, S. (2015). Öğretmenlerin mesleki imajlarına ilişkin görüşleri ve mesleki imaja etki eden faktörler (Yayımlanmamış doktora tezi). Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Ünsal, S., & Bağçeci, B. (2016). Öğretmenlerin mesleki imajlarına ilişkin görüşleri ve mesleki imaja etki eden faktörler. Journal of Human Sciences, 13(3), 3905-3926. DOI: 10.14687/jhs.v13i3.3908
• Ünsal, S., & İğde, H. (2021). Yılın öğretmenleri: Çalışmaları, motivasyon unsurları, kişisel ve mesleki özellikleri. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 68-88. DOI: 10.19160/ijer.818654
• Valli, L., & Buese, D. (2007). The changing roles of teachers in an era of high-stakes accountability. American Educational Research Journal, 44(3), 519-558. DOI: 10.3102/0002831207306859
• Yakut, S., & Certel, H. (2016). Öğretmenlerde yalnızlık düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 69-94.
• Yaylacı, A. F., & Beldağ, A. (2018). Değerler eğitimi ve güncel tartışmalar: Gazete haberlerine ilişkin bir eleştirel söylem analizi. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 139-155. DOI: 10.19126/suje.382369
• Yetim, A. A., & Göktaş Z. (2004). Öğretmenin mesleki ve kişisel nitelikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(2), 541-550.
• Yıldırım, N. (2018). Geleceğin dünyasında idealist öğretmenlik. E. Tüzel-İşeri (Ed.), 22.Yüzyılda eğitim içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, N., & Öner, S. (2016). Etkili/başarılı sınıf öğretmenleri üzerine nitel bir analiz. Ahi Ev¬ran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(3), 135-155.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Ya¬yıncılık.
• Yıldız, A. (2014). Türkiye'de öğretmenlik mesleğinin dönüşümü: İdealist öğretmenden sınava hazırlayıcı teknisyen öğretmene. A. Yıldız (Ed.), Öğretmenliğin dönüşümü içinde (s. 13-26). İstanbul: Kalkedon Yayınevi.
• Yıldız, D., Kılıç, M. Y., & Yavuz, M. (2018). Öğretmenlerin iletişim becerilerini değerlendirme ölçeği geliştirme çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(1), 48-67.
• Yurt, Ö., & Keleş, S. (2019). Etkili okul öncesi öğretmenlerinin kişisel özellikleri: Kısa hikaye çalışması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 561-593. DOI: http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.182