MƏHTİMQULUFƏRAQİNİN POEMA YARADICILIĞI

Yıl 2023, Sayı: 1, 25 - 43, 27.07.2023

İsmixan Osmanlı

https://doi.org/10.59849/2663-4414.2023.1.25

Öz

XVIII-XIX əsrlər klassik türkmən ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Məhtimqulu Fəraqi Şərq ədəbiyyatının bir çox janrlarında yazdığı lirik şeirləri ilədünya şöhrəti qazanmış filosof-şairdir. Bu günəqədər onun qələminəməxsus on üç poeması da məlumdur. Üç poemada onun adının çəkil-məməsi vəhər birinin yeganəəlyazma nüsxəsinin olması səbəbindən onların şairəməxsusluğu hələ-lik dəqiqləşdirilməmişdir. Bu məqalədəşairin mövzusunu türk vəŞərqəfsanəvərəvayətlərindən, türkmən-türk folklorundan, məşhur türk vəŞərq şairlərinin əsərlərindən, Quran qissə-ayələrindən götürdüyü on poeması haqqın-da ətraflı məlumat verilir.

Anahtar Kelimeler

Məhtimqulu Fəraqi, klassikədəbiyyat, poema, əfsanə, türk vəŞərq ədəbiyyatı

Kaynakça

• Andalıp. (1973). Yusup-Züleyxa. Tankıdı tekst. Aşgabat.
• Aşırov, A. (1983). Maqtımqulınıň poemaları. Türkmenistan SSR IA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
• Aşırov, A. (1984). Maqtımqulınıň qolyazmalarınıň tesviri. Aşgabat: Ilım.
• Aşyrow, A; Mämmetjumaýew , A; Guzuçiýewa, G;. (2013). Milli Golýazmalar Institutynyň golýazmalarynyň teswiri (türkmen dilindäki golýazmalar). Aşgabat.
• Çarıqulıyeva, A. (1961). Maqtımqulınıň tebiqata sınçılıqı. Türkmenistan SSR IA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
• Fəraqi, M. (2014). Seçilmiş əsərləri. Bakı: Elm və təhsil.
• Gürgenli, A. (1939). Türkmen klassik şaxırı Maqtımqulı Pıraqı. Sovet edebiyatı.
• Guzyçyýewa, G. (2014). Magtymgulynyň döredijiliginde “Kysasy Rabguzy” eseriniň täsiri. Köňül gözgüsi.
• Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb-fars sözlərinin lüğəti. İki cilddə, II cild. (2005). Bakı: Şərq-Qərb.
• Magtymguly. (2013). Eserler ýygyndysy. İki ciltde, II jilt. Aşgabat: Ylym.
• Maqtımqulı. (1983). Saylanan eserler. İki tomluk, I tom. Aşqabat: Türkmenistan.
• Məğribi (Təbrizi), Ş. (2009). Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. Üçüncü cild. Bakı: Elm.
• Meläýewa, N. (2014). Magtymgulynyň döredijiliginde Ýusup ýordumu . Köňül gözgüsi.
• Nazarov, Q. (1980). Türki dilli qolyazmaların kataloqu. Aşgabat.
• Osmanlı, İ. (2014, İyun 28). Bakıda böyük türkmən şairi Məhtimqulu Fəraqinin yeni “Divan”ı tapılmışdır. 525-ci qəzet.
• Osmanlı, İ. (2020). Məhtimqulu Fəraqi və Əlişir Nəvai. Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq.
• Qarrıyev, B. (1975). Maqtımqulı. Aşgabat: Ilım.
• Qurani-kərim. (2010). (Z. Ərəb dilindən tərcümə edənlər: Bünyadov, & V. Məmmədəliyev, Tərc.) Bakı: Cıraq.
• Sarıyev, B. (2014). Mahtumkulunun eserlerinde hezreti-Alinin yeri ve onun tipik özellikleri haqqında. Mahtumkulu anı kitabı.
• Абаев, С. (2014). Бывал ли Махтумкули в Каракалпакистане? Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные цен¬ности. Материалы Международной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
• Абилов, А. (1968). Литературные версии легенд о Кисекбаше и поэма Г.Тукая Сенной Базар, или Новый Кесикбаш. Габдулла Тукай.
• Ахметгалеева, Я. (1979). Исследование тюркоязычного памятника Кисекбаш китабы. Москва: Наука.
• Аширов, А. (1990). Туркменские поэмы XVIII века. Ашхабад: Ылым.
• Бертельс, Е. (1965). Суфизм и суфийская литература. Москва: Наука.
• Гордлевский, В. (1960). Избранные сочинения, I том. Исторические работы. Москва: Восточная литература.
• Дмитриева, Л. (1980). Описание тюркских рукописей Института востоковедения. Том. 3. Москва.
• Каррыев, Б. (1972). Махтумкули и Навои. Türkmenistan SSR IA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
• Мустаков, Р. (1984). Махтумкули и Навои (о взаимосвязях творчества). Türkmenistan SSR IA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
• Мустаков, Р. (1987). Сюжет о Юсуфе и Зулейхе и поэзия Махтумкули. Известия АН Туркменской ССР (Cерия общественных наук).
• Мустаков, Р. (1989). Поэма Махтимкули о голубе и ее версии на Востоке. Известия АН Туркменской ССР (Cерия общественных наук).
• Пенджиев, М. (2014). Махтумкули в Индии. Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные ценности. Материалы Междуна¬родной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
• Скосырев, П. (1945). Туркменская литература. Москва: Советский писатель.
• Скосырев, П. (1960). Махтумкули Фраги . Ашхабад: Туркменское государственное издательство.
• Снесарев, Г. (1983). Хорезмские легенды как источник по истории религиозных культов Средней Азии. Москва: Наука.
• Турдыбаев, К. (2014). Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные ценности. Материалы Международной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
• Шагельдыева, О. (2014). Путешествие Махтумкули. Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные ценности. Материалы Международной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
• Ярославский, Е. (1959). Как родятся, живут и умирают боги и богини. Москва: Советская Россия.