ICONA Modeli ile Biga Yarımadası Güneybatı Bölümünün Erozyon Risk Değerlendirmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 59 - 69, 07.07.2025

Timuçin Everest , Ali Sungur , Hasan Özcan

https://doi.org/10.33202/comuagri.1645843

Öz

Erozyon, arazi kaynakları üzerinde küresel ölçekte bir tehlike oluşturan bir degradasyon unsurudur. Bu çalışma Türkiye’nin kuzeybatısında bulunan Biga yarımadasının güneybatı bölümünü oluşturan arazilerde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada erozyon risk durumu belirlemek için ICONA (Instituto Nacional para la Conservación de la Naturaleza) modeli kullanılmıştır. ICONA modelinde; eğim, jeoloji, arazi örtüsü ve vejetasyon yoğunluğu verileri bir sistematik içinde değerlendirilmekte ve sonuç haritaları coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ortamında üretilmektedir. Modelde ilk aşamada dijital yükseklik modeli (DEM) kullanılarak eğim sınıfları oluşturulmuştur. Oluşturulan eğim sınıfları model doğrultusunda kategorize edilerek jeolojik birimler ile birleştirilmiş ve çalışma alanının potansiyel erozyon risk haritası oluşturulmuştur. Daha sonra toprak koruma haritasını oluşturmak için arazi örtüsü ve vejetasyon yoğunluğu haritaları üretilmiştir. Bu parametreler arazide bulunan farklı arazi kullanım türlerinin model doğrultusunda kategori edilmesi ve arazideki vejetasyonun örtü oranını belirlemede kullanılmıştır. Bu kapsamda Coordination of Information on the Environment - Çevresel Bilginin Koordinasyonu (CORINE) 2018 yılı verileri kullanılmıştır. Üretilen potansiyel erozyon haritası ve toprak koruma haritası ICONA modeli doğrultusunda birleştirilerek sonuç ICONA haritası üretilmiştir. Sonuç haritası verilerine göre; çalışma alanı arazilerinin %0.19’unda çok az, %33.32’sinde az, %42.32’sinde orta, %21.82’inde yüksek ve %2.35’inde çok yüksek erozyon riski olduğu ortaya konmuştur. Gerçekleştirilen bu çalışma ile üretilen veriler doğal kaynakların izlenme, değerlendirme ve yönetimi açısından önemli bilgiler sunabilecek potansiyele sahiptir. İlaveten ICONA yönteminin geniş alanların erozyon riskinin belirlenmesinde faydalı olduğu ve önemli fikirler verdiği gözlemlenmiştir. Bu modelin daha farklı bölgelerde de uygulanması tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

ICONA , Erozyon modeli , CBS , Toprak koruma

Erosion Risk Assessment of the Southwestern Part of Biga Peninsula with ICONA Model

Öz

Erosion is a degradation factor that poses a major threat to land resources on a global scale. This study was carried out in the lands forming the southwestern part of the Biga Peninsula in northwestern Türkiye. ICONA (Instituto Nacional para la Conservación de la Naturaleza) model was used to determine the erosion risk status in the study. In the ICONA model; slope, geology, land cover and vegetation density data are systematically evaluated and the result maps are produced in geographic information systems (GIS). In the model, firstly slope classes were derived using digital elevation model (DEM). The slope classes were combined with geological units which categorized according to the model and a potential erosion risk map of the study area was produced. Then, land cover and vegetation cover maps were produced to generate the soil protection map. These parameters were used to categorize the different land use types on the land according to the model and to determine the vegetation cover rate on the land. In this context, Coordination of Information on the Environment (CORINE) 2018 data were used. The produced potential erosion map and soil protection map were combined according to the ICONA model and the final ICONA map was produced. According to the result map; it was revealed that 0.19%, 33.32%, 42.32%, 21.82% and 2.35% of the study area lands have very low, low, medium, high and very high erosion risk, respectively. The data produced by this study have the potential to provide significant information for the conservation and management of natural resources. In addition, it has been observed that the ICONA model is useful in determining the erosion risk of large areas and provides important opinions. It is recommended to apply this model in different regions.

Anahtar Kelimeler

ICONA , Erosion modelling , GIS , Soil conservation

Kaynakça

• Anonim, 1987. Türkiye Jeoloji Haritası (İstanbul), Revised by Behçet Akyürek, Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Baskan, O., Cebel, H., Akgul, S., Erpul, G., 2010. Conditional simulation of USLE/RUSLE soil erodibility factor by geostatistics in a Mediterranean Catchment, Turkey. Environmental Earth Sciences. 60: 1179-1187.
• Bayramin, I., Dengiz, O., Başkan, O., Parlak, M., 2003. Soil erosion risk assessment with ICONA model; case study: Beypazarı area. Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 27(2): 105-116.
• Berberoglu, S., Cilek, A., Kirkby, M., Irvine, B., Donmez, C., 2020. Spatial and temporal evaluation of soil erosion in Turkey under climate change scenarios using the Pan-European Soil Erosion Risk Assessment (PESERA) model. Environmental Monitoring and Assessment. 192(8): 491.
• Bilgiç, S., Er, S., 2025. Malatya ilinde ICONA yöntemi ile CBS ve uzaktan algılama tabanlı erozyon risk analizi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. 14(1): 350-359.
• Budak, M., Günal, H., Çelik, İ., Yıldız, H., Acir, N., Acar, M., 2018. Environmental sensitivity to desertification in northern Mesopotamia; application of modified MEDALUS by using analytical hierarchy process. Arabian Journal of Geosciences. 11: 1-21.
• Celilov, C., Dengiz, O., 2019. Erozyon duyarlılık parametrelerinin farklı enterpolasyon yöntemleriyle konumsal dağılımlarının belirlenmesi: Türkiye, Ilgaz milli park toprakları. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi. 6(3): 242-256
• Dengiz, O., İmamoğlu, A., Saygın, F., Göl, C., Ediş, S., Doğan, A., 2014. İnebolu Havzası’nın ICONA modeli ile toprak erozyon risk değerlendirmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi. 29(2): 136-142.
• Ediş, S., Aytaş, İ., Özcan, A. U., 2021. ICONA modeli kullanarak toprak erozyon riskinin değerlendirilmesi: Meşeli (Çubuk/Ankara) Havzası Örneği. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi. 7(1): 15-22.
• Ekinci, H., Özcan, H., Everest, T., 2023. Çanakkale Toprakları, Çanakkale’nin Stratejik Sektörü Tarım-2, pp. 1-60, Gaziantep: Özgür Yayınları.
• Erpul, G., Deviren Saygın, S., 2012. Ülkemizdeki toprak erozyonu sorunu üzerine: Ne yapmalı. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 1(1): 26-32.
• Everest, T., Özcan, H., 2017. Dürmek Havzası mansap bölümü erozyon riskinin CORINE yöntemi ile belirlenmesi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 5(1): 39-47.
• Everest, T., Sungur, A., Özcan, H., 2020. MEDALUS Yöntemi Kullanılarak Karacabey Tarım İşletmesi Toprak Kalite İndeksinin Değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi. 7(1): 120-131.
• FAO, 2020. Global Symposium on Soil Erosion. Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO).
• García-Ruiz, J. M., Beguería, S., Nadal-Romero, E., González-Hidalgo, J. C., Lana-Renault, N., Sanjuán, Y., 2015. A meta-analysis of soil erosion rates across the World. Geomorphology. 239: 160-173.
• Gholzom, E, H., Ahmadi, H., Moeini, A., Motamedvaziri, B., 2022. Soil erosion risk assessment in the natural and planted forests using ICONA model and GIS technique. International Journal of Environmental Science and Technology. 19: 3947-3962.
• Gündüzoğlu, G., 2019. Kıyı Ege Bölümü'nde erozyon risk modeli tasarımına coğrafi yaklaşım. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• İmamoglu, A., Dengiz, O., 2017. Determination of soil erosion risk using RUSLE model and soil organic carbon loss in Alaca catchment (Central Black Sea region, Turkey). Rendiconti Lincei. 28: 11-23.
• Kanar, E., Dengiz, O., 2015. Determination of potential soil erosion using two different parametric models and making of risk maps in Madendere watershed.
• Kelley, H. W., 1990. Keeping the land alive: Soil erosion: its causes and cures, FAO Soils Bulletin, 50, FAO, Rome.
• Okou F, T., Tente, B., Bachmann, Y., Sinsin, B., 2016. Regional erosion risk mapping for decision support: a case study from West Africa. Land Use Policy. 56: 27-37.
• Özsoy, G., 2007. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemi teknikleri kullanılarak erozyon riskinin belirlenmesi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Özsoy, G., Aksoy, E., Dirim, M. S., Tumsavaş, Z. 2012. Determination of soil erosion risk in the Mustafakemalpaşa River Basin, Turkey, using the revised universal soil loss equation, geographic information system, and remote sensing. Environmental Management. 50: 679-694.
• Özşahin, E., 2014. Tekirdağ ilinde CBS tabanlı RUSLE modeli kullanarak erozyon risk değerlendirmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi.
• Panagos, P., Borrelli, P., Robinson, D. A., 2015. Tackling soil loss across Europe. Nature. 526(7572): 195-195.
• Parlak, M., Everest, T., Tunçay, T., Caballero‐Calvo, A., Rodrigo‐Comino, J., 2022. Soil losses due to leek and groundnut root crop harvesting: An unstudied regional problem in Turkey. Land Degradation & Development. 33(11): 1799-1809.
• Türkmen, F., Erdem, M., 2020. Çırçıp Deresi Havzasında RUSLE Modeli ile Erozyon Riskinin Değerlendirilmesi, Turnasuyu-Ordu. Akademik Ziraat Dergisi. 9(1): 129-136.
• Uzuner, Ç., Dengiz, O., 2020. Desertification risk assessment in Turkey based on environmentally sensitive areas. Ecological Indicators. 114: 106295
• Verheijen, F. G., Jones, R. J., Rickson, R. J., Smith, C. J., 2009. Tolerable versus actual soil erosion rates in Europe. Earth-Science Reviews. 94(1-4): 23-38.
• Yalçın, E., Baran, A., 2016. Ankara-Bağlum Kösrelik Göleti Çevresi Erozyon Riskinin CORINE Yöntemi ile Tahminlenmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi. 3(2): 159-168.