Ziya Gökalp’in “Felsefe Dersleri” Üzerine

Yıl 2019, Sayı: 14, 37 - 53, 27.03.2019

Ufuk Bircan

Öz

Çağdaş Türk Düşünürlerinden Ziya
Gökalp’in en kapsamlı eseri “Felsefe Dersleri”dir. Altı alt başlığından birisi
Bilim ve Felsefe olup makalenin konusuyla ilgilidir. Bilim ve Felsefe
başlığında Gökalp’in, Genç Kalemler ve Yeni Hayat gibi dergi ve gazetelerdeki
bilim ve felsefe yazılarını geliştirerek ele aldığı görülmektedir. Diğer alt
başlıklar Psikoloji, Dil ve Sanat, Mantık, Ahlak ve Metafizik
şeklindedir. Ahlak incelemesinde, toplumsal ve siyasal öğretileri hem analitik
hem de ahlak felsefesi temelinde irdelemiştir. Metafiziği ise madde, Allah ve
ruh görüşleriyle tartışmıştır. Gökalp bilgiyi; yaratıcı bilgi ve yaratılmış bilgi olarak
ikiye ayırmıştır. Ona göre yaratıcı bilgi ilmin hakikatleri araştırırken
kullandığı faal usullerdir. Birtakım düşünürler Gökalp'in ayrımının temelinde
sömürgecilik karşıtı bir tepkinin bulunduğunu düşünmektedirler. Gökalp salt bir
teorisyen olmanın ötesinde verdiği derslerle bilgi ile hayat arasında bir köprü
kurmayı amaçlamıştır. O, ilkokuldan üniversite eğitimine kadar tartışmaya,
sorumluluğa, özgürlüğe ve rekabete dayalı bir felsefi eğitim sistemi
oluşturmaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Felsefe, Mantık, Metafizik, Ahlak, Psikoloji, Dil

On Ziya Gökalp’s Philosophy Courses

Öz

The most comprehensive work of
Ziya Gökalp, one of the contemporary Turkish thinkers, is “Felsefe Dersleri”. One of the six
subheadings is Science and Philosophy and is related to the subject of the
article. In the title of Science and Philosophy, it is seen that Gökalp handles
science and philosophy writings in journals and newspapers such as “Genç
Kalemler” and “Yeni Hayat”. Other subheadings are Psychology, Language and Art,
Logic, Morality and Metaphysics. He examined social and political doctrines on
the basis of both analytic and moral philosophy. He discussed metaphysics with
matter, God, and spirit. Gökalp divided knowledge into two as creative
knowledge and created knowledge. According to him, creative knowledge is the
active procedures used in researching the truths. A team of thinkers think that
there is an anti-colonial reaction on the basis of Gökalp's distinction. Beyond
being a mere theorist, with courses, Gökalp aimed to establish a bridge between
knowledge and life. He tried to establish a system of philosophical education
based on discussion, responsibility, freedom and competition from primary to
university education.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Philosophy, Logic, Metaphysics, Morality, Psychology, Language

Kaynakça

• Gökalp, Ziya. “Bir Kavmin Tedkikinde Takip Olunacak Usul”. Millî Tetebbûlar Mecmuası. sayı: 2. 1331/1915. ss. 193-205.
• Gökalp, Ziya. “Ahlâk İctimai midir?”. İctimaiyat Mecmuası. sayı: 3. İstanbul, 1333/1917. ss. 113-116.
• Gökalp, Ziya. Millî Terbiye ve Maarif Meselesi. Diyarbakır Tanıtma ve Turizm Derneği Yayınları. Ankara, 1964.
• Gökalp, Ziya. Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. Haz.: İbrahim Kutluk, Ankara, 1976.
• Gökalp, Ziya. Makaleler, Haz.: Rıza Kardaş, Ankara, 1981.
• Gökalp, Ziya. “Bugünkü Felsefe”. Makaleler II. Haz.: Süleyman Hayri Bolay. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara, 1982. Gökalp, Ziya. Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri I. Haz.: Rıza Kardaş. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. İstanbul, 1997.
• Gökalp, Ziya. Felsefe Dersleri. Sad. ve Yay. Haz.: Ali Utku-Erdoğan Erbay. Çizgi Kitabevi. Konya, 2006.
• Göksel, Ali Nüzhet. Ziya Gökalp’in Neşredilmemiş Yedi Eseri ve Aile Mektupları. Diyarbakır Derneği Neşriyatı. İstanbul, 1956.
• Kongar, Emre. Türk Toplumbilimcileri. c. 1, Remzi Kitabevi. İstanbul, 1989.
• Kösoğlu, Nevzat. Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Ziya Gökalp. Ötüken Neşriyat. Ankara, 2016.
• Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Selçuk Yayınları. Konya, 1966.
• Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Ülken Yay, İstanbul, 1994.