Söz ve Sazın Uyumu

Yıl 2024, Sayı: 5, 17 - 25, 30.05.2024

Izzat Matyakubov

https://doi.org/10.5281/zenodo.11372333

Öz

Sözün gücü ve kudreti insanlığı ve canlıları etkilediği gibi, sözün gücü ve kudreti de daha az etkili değildir. Dolayısıyla söz ve müzik uyum içinde olursa, sadece insanlık değil, tüm yaratılış dünyası bundan her zaman keyif alacaktır. Dünya bilim adamları konuyu her yönüyle ölçtüler, araştırmalar yaptılar. Gelecekte bu çalışmalar çeşitli yeni alanların keşfedilmesiyle verimli sonuçlar verecektir. En eski sanat türlerinde, destan türünde söz ve müzik uyum önemi çok büyüktür. Herhangi bir dinin tanıtılması, insanların zihinlerinde yerleşmesi, halka açılması, dini etkinliklerin yapılması söz ve müzik uyum içinde yapıldı ve yapılıyor. Bu durumu, ilk ortaya çıkan Ateşe tapınma dininden günümüze kadar insanların tapındığı Buda, Hıristiyanlık ve İslam dinlerinin her alanında söz ve müzik uyumunda gözlemleyebiliriz. Ayrıca insanlık tarihinde söz ve müzik uyumu ev yaşamında her zaman etkin rol oynamıştır. Bunlar insanın doğumundan ölümüne kadar gerçekleşen ritüelleri, gelenekleri, manevi ve eğitsel faaliyetleri, eğitim faaliyetleridir. Makalemizde bunlardan ve araştırılan diğer güncel konulardan bahsediliyor.

Anahtar Kelimeler

Nazım ve ahenk, zikir ve cehr, destan, uyumluluk

Harmony of Words and Music

Öz

As much as the power and power of the word affects human beings and other living creatures, the power and power of the saz affects them as much. It is known that when the word and the instrument are performed together, both human beings and the plant world will benefit from it. This subject is subject to scientific analyses with all its aspects. The results of these analyses will open the door to the discovery of different subjects in the future. It is possible to see the harmony of instrumental and oral performances in certain areas of religions such as Atheism, Buddhism, Christianity, Islam, etc. This instrumental and oral performance has reached to the present day with the epic tradition in the Turks and has embodied social and cultural changes. This instrumental and oral performance has reached tothe present day with the epic tradition in the Turks and has embodied social and cultural changes. At the same time, the acceptance of each religion by people, its influence on the subconscious and its shaping in the subconscious, its survival in society in the form of different rituals and similar aspects have been reflected in instrumental and oral performances since ancient times. However, throughout human history, the harmony of instrumental and verbal performance has always played an active role. In this context, it is enough to remind the ceremonies, traditions, spiritual, educational and educational activities that take place from birth to death. In this way, the article focuses on the harmony of word and instrument and related issues.

Soʻz va Sozning Uygʻunligi

Öz

Soʻzning kuchi va qudrati insoniyatga, tirik mavjudotga qanday ta’sir qilsa, sozning kuchi va qudrati ham undan kam ta’sir etmaydi. Binobarin soʻz va soz uygʻunlikda ijro qilinsa nafaqat insoniyat, balki butun nabodot olami bundan bahramand boʻladi. Dunyo olimlari buni barcha jihatlarini oʻlchab tadqiqotlar olib borishgan. Ushbu tadqiqotlar kelajakda oʻzining sermahsul natijalarini, turli yangi sohalarni kashf etilishini taqozo etgan. Ushbu cholgʻu va ogʻzaki ijro turkiylarning epik anʼanalari bilan birga bugungi kungacha saqlanib qolgan va ijtimoiy va madaniy oʻzgarishlarni oʻzida mujassam etgan Xuddi o'sha payt har bir dinning kirib kelishi, uning insonlar ongiga ta’sir qilishi, shakllanishi, omma oldiga chiqishi va diniy tadbirlar oʻtkazilishi hamda shu singari jihatlar aynan soz va soʻz uygʻunligida ijro etilgan va ijro etilib kelinmoqda. Otashparastlik, Budda, Xristiyan va Islom kabi dinlarning har jabxasida soʻz va soz uygʻunligi ijrosini kuzatishimiz mumkin. Bundan tashqari insoniyat tarixidagi maishiy hayotida soʻz va soz uygʻunligi ijrosi doimo faol rol oʻynab kelgan. Insonning tugʻilishidan to vafot etguniga qadar boʻladigan marosimlar, an’analar, ma’naviy-ma’rifiy, ta’limiy-tarbiyaviy ishlar shular jumlasidandir. Maqolamizda aynan shu va boshqa tadqiq qilingan dolzarb masalalar haqida soʻz yuritiladi.

Anahtar Kelimeler

Nazm va navo, zikr va jaxr, doston, uyg‘unlik

Kaynakça

• Anvar Axmad (2018). Siz namoz oʻqishni bilasizmi?. Gʻafur Gʻulom Nomidagi Nashriyot-Matbaa İjodiy Uyi. (In Uzbek)
• Atayev, F. (2024, 5-fevral). Dunyo va Turkiy til. https://n.ziyouz.com/portal-haqida/xarita/maqolalar/farrux-atayev-dunyo-va-turkiy-til (In Uzbek)
• Ibragimov, O, A. (2006). Fergano - Tashkentskiye makomi. Media Lend Nashriyoti. (In Uzbek) Karimova, F. (2021). The componential analyse of English and Uzbek lullabies based on grammatical signals. The American Journal of Social Science and Education Innovations. 03 (06-15), 91-98. https://doi.org/10.37547/tajssei/Volume03Issue06-15
• Klark, P., & Hakimova, А. (2010). Zoroastrızm. Izdatelstvo Musiqa. (In Uzbek) Madraximov, A. (rejissyor). (2000, 22 avgust) 9-son [TV koʻrsatuv soni] “Olamga sayoxat” koʻrsatuvi; Oʻzbekiston telekanali studiyasi (In Uzbek)
• Madraximov, A. (rejissyor). (2019, 12 fevral) 6-son [TV koʻrsatuv soni] “Olam va odam” koʻrsatuvi; Oʻzbekiston telekanali studiyasi. (In Uzbek)
• Malikova, D. (2023). Xonandalarni shakllanishida ovozni yo‘lga qo‘yishning o‘rni xususida (I. Yo‘ldoshev & S. Jumayev, Mas’ul muxarrirlar). Ta’limida ovozni yo‘lga qo‘yish masalalari respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallari to‘plami (b. 91-98). Bookmany Print MChJ Bosmaxonasi. (In Uzbek)
• Matyakubov Botir. (2024). Dostonlarnung musiqiy xususiyatlarini oʻrganish: Musiqiy oliy o‘quv yurtlarining doston ijrochiligi ixtissosligi bakalavr bosqichi talabalari uchun o‘quv qo‘llanma (I-Kitob). Musiqa nashriyoti. (In Uzbek)
• Matyakubov, I. B. (2018). Xor va xorshunoslik. Fan va Ta’lim Nashriyoti. (In Uzbek)
• Matyoqubov Botir. (2009). Doston navolari. Building Print Uk. (In Uzbek)
• Matyoqubov Botir. (2024). Dostonlarning musiqiy hususiyatlarini oʻrganish: Musiqiy oliy o‘quv yurtlarining doston ijrochiligi ixtissosligi bakalavr bosqichi talabalari uchun o‘quv qo‘llanma (II-Kitob). Musiqa Nashriyoti. (In Uzbek)
• Musiqa cholgʻu asboblari. (25-May 2019). Wikipediada.
• https://uz.wikipedia.org/wiki/Musiqa_cholgʻu_asboblari (In Uzbek)
• Qoʻshiq. (4-aprel 2021). Vikilug‘atda. https://uz.wikipedia.org/wiki/Qo%CA%BBshiq (In Uzbek)
• Snorovka.com web sayti. Literatura. 1-sentyabr 2021. https://snorovka.com/literatura/12760 (In Uzbek)
• Sof.uz elektron gazetasi. Rozental effekti: bola ruhiyatini sindirmang! 8-noyabr 2019. https://www.sof.uz/post/rozental-effekti-bola-ruhiyatini-sindirmang (In Uzbek)
• Yunusov, R. (1992). Makomi i mugami. Fan Nashriyoti. (In Uzbek)
• Yusupova, D. (2022). Aruz va mumtoz poetikaga kirish. Akademnashr Nashryoti. (In Uzbek)