Hizmetkâr Liderlik Ölçeği Kısa Formunun Devlet Okulları Bağlamında Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 2, 541 - 572, 31.08.2025

Ceyhun Kavrayıcı

https://doi.org/10.14812/cuefd.1412989

Öz

Bu araştırmanın amacı, Liden ve diğerleri (2015) tarafından geliştirilen hizmetkâr liderlik ölçeğinin yedi maddelik kısa formunun eğitim örgütleri bağlamında Türk kültürüne uyarlanmasıdır. Yedi maddeli ve tek faktörlü bir ölçek olan hizmetkâr liderlik ölçeğinin Cronbach Alfa katsayısı üç farklı örneklemde sırasıyla 0.80, 0.81, 0.89 olarak bulunmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu Eskişehir’in Odunpazarı ve Tepebaşı merkez ilçelerinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı resmi okullarda 2022-2023 eğitim öğretim yılında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. 393 öğretmenin katıldığı çalışmada ölçeğin yapı geçerliğinin sağlanması için doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Çalışmada analizler JASP 0.16.4.0 programıyla yapılmıştır. DFA analizinde maksimum olabilirlik kestirim yöntemi ve Pearson kovaryans matrisi kullanılmıştır. Bununla birlikte. hizmetkâr liderlik ölçeğinin güvenirliğinin belirlenmesi amacıyla ve McDonald’ın omega güvenirlik katsayısı ve Cronbach Alfa iç tutarlık katsayısı hesaplanmış, ölçeğin madde toplam puan korelasyonları incelenmiştir. Gerçekleştirilen DFA sonucunda ortaya konan modelde verilerin uyumunun belirlenmesinde elde edilen sonuçların alan yazınında belirlenen kritik değerlerin üzerinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ölçeğin uyarlanması sürecinde güvenirliğin sağlanması için Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı ve McDonald’ın omega katsayısından yararlanılmıştır. Elde edilen değerler 0.70’den büyüktür ve ölçeğin güvenilir olduğunu ortaya koymaktadır. Ters puanlanan maddelerin olmadığı ölçekten alınabilecek en düşük puan 7. en yüksek puan ise 35’tir. Elde edilen sonuçlar hizmetkâr liderlik ölçeğinin Türk kültüründe de geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hizmetkâr liderlik , Hizmetkâr Liderlik Ölçeği , Kısa Form , Ölçek Uyarlama

Adaptation of the Short Form of the Servant Leadership Scale to Turkish Culture in the Context of Public Schools: A Validity and Reliability Study

Öz

The aim of this study is to adapt the short form of (seven-items) Servant Leadership Scale (SLS), developed by Liden et al. (2015), to Turkish culture in the context of educational organizations. The scale, consisting of seven items and a single factor, was adapted to Turkish, and its Cronbach’s alpha coefficient was found to be 0.80, 0.81, 0.89 respectively across three different sample groups. The study group of the research consists of teachers working in public schools affiliated with the Ministry of National Education in the central districts of Odunpazarı and Tepebaşı in Eskişehir during the 2022-2023 academic year. Confirmatory Factor Analysis was conducted to ensure the construct validity of the scale, which was administered to 393 teachers. The analyses in this study were conducted using the JASP 0.16.4.0 program. In the Confirmatory Factor Analysis (CFA), the maximum likelihood estimation method and Pearson covariance matrix were utilized. Additionally, to determine the reliability of the Servant Leadership Scale, McDonald’s omega reliability coefficient and Cronbach's alpha internal consistency coefficient were calculated, and item-total score correlations of the scale were examined. The CFA results indicated that the model fit indices met the critical thresholds. In addition to Cronbach's alpha, McDonald's omega coefficient and item-total correlations were calculated to determine the reliability of the scale. The findings demonstrated that the coefficients were above 0.70, indicating that the scale is reliable and valid. The lowest score that can be obtained from the scale, which does not have reverse scored items, is 7 and the highest score is 35. Results suggest that the short form of the Servant Leadership Scale is a valid and reliable measurement tool in Turkish culture.

Anahtar Kelimeler

Servant leadership , Servant Leadership Scale , Short Form , Scale Adaptation

Kaynakça

• Akdöl, B. (2015). Hizmetkâr liderlik. Derin Yayınları.
• Altınkaya, B., & Selvitopu, A. (2023). İlkokul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 104–114. https://doi.org/10.17556/erziefd.1367584
• Aybek, E. C. (2022). Doğrulayıcı faktör analizi. S. G. Şahin, & M. Buluş (Ed.), Adım adım uygulamalı istatistik (ss. 343–377). Pegem Akademi.
• Aydoğan, D., Özbay, Y., & Büyüköztürk, Ş. (2017). Özgünlük Ölçeği’nin uyarlanması ve özgünlük ile mutluluk arasındaki ilişkide maneviyatın aracı rolü. The Journal of Happiness & Well-Being, 5(1), 38–59.
• Akyüz, B., & Eren, M. Ş. (2013). Hizmetkâr liderlik davranışlarının eğitim sektörü üzerindeki etkisi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(2), 191–205
• Angtud, N. A., Groenewald, E., Kilag, O. K., Cabuenas, M. C., Camangyan, J., & Abendan, C. F. (2023). Servant leadership practices and their effects on school climate. Excellencia: International Multi-disciplinary Journal of Education (2994-9521), 1(6), 444–454. https://doi.org/10.5281/
• Barbuto, J. E., & Wheeler, D. W. (2006). Scale development and construct clarification of servant leadership. Group & Organization Management, 31(3), 300–326. https://doi.org/10.1177/1059601106287091
• Beaton, D. E., Bombardier, C., Guillemin, F., & Ferraz, M. B. (2000). Guidelines for the process of cross-cultural adaptation of self-report measures. Spine, 25(24). https://doi.org/10.1097/00007632-200012150-00014
• Bowman, R. F. (2005). Teacher as servant leader. The clearing house: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 78(6), 257–260. https://doi.org/10.3200/TCHS.78.6.257-260
• Bush, T. (2008). Leadership and management development in education. Sage Publications.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Canavesi, A., & Minelli, E. (2022). Servant leadership: A systematic literature review and network analysis. Employee Responsibilities and Rights Journal, 34(3), 267–289. https://doi.org/10.1007/s10672-021-09381-3
• Carmeli, A., Reiter-Palmon, R., & Ziv, E. (2010). Inclusive leadership and employee involvement in creative tasks in the workplace: The mediating role of psychological safety. Creativity Research Journal, 22(3), 250–260. https://doi.org/10.1080/10400419.2010.504654
• Chughtai, A. A. (2021). Servant leadership and follower outcomes: Evidence from educational institutions. Journal of Educational Administration, 59(2), 209–226. https://doi.org/10.1080/00223980.2016.1170657
• Çelik, C., & Sünbül, Ö. (2008). Liderlik algılamalarında eğitim ve cinsiyet faktörü: Mersin ilinde bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 49–66.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Pegem Yayınları.
• Demir, Ö., & Yurdugül, H. (2014). Ortaokul ve lise öğrencileri için bilgisayara yönelik tutum ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 247–256. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3619
• Dennis, R. S., & Bocarnea, M. (2005). Development of the servant leadership assessment Instrument. Leadership & Organization Development Journal, 26(8), 600–615. https://doi.org/10.1108/01437730510633692
• Dilekçi, Ü. (2021). Shared instructional leadership: Scale adaptation study. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 22(3), 2484–2508. https://doi.org/10.17679/inuefd.1016019
• Ehrhart, M. G. (2004). Leadership and procedural justice climate as antecedents of unit-level organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, 57(1), 61–94. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2004.tb02484.x
• Ekinci, A. (2015). Okul müdürlerinin hizmetkar liderlik davranışları ölçeğinin geliştirilmesi ve hizmetkar liderlik davranışlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 40(179) 341–360. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.2152
• Eva, N., Robin, M., Sendjaya, S., van Dierendonck, D., & Liden, R. C. (2019). Servant leadership: A systematic review and call for future research. The Leadership Quarterly, 30(1), 111–132. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2018.07.004
• Farling, M. L., Stone, A. G., & Winston, B. E. (1999). Servant leadership: Setting the stage for empirical research. The Journal of Leadership Studies, 6(1-2), 49–72. https://doi.org/10.1177/107179199900600104
• Fındıkçı, İ. (2009). Bir gönül yolculuğu: Hizmetkâr liderlik. Alfa Yayın.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.2307/3151312
• Geisinger, K. F. (1994). Cross-cultural normative assessment: Translation and adaptation issues influencing the normative interpretation of assessment instruments. Psychological Assessment, 6(4), 304–312. https://doi.org/10.1037/1040-3590.6.4.304
• George, D., & Mallery, P. (2013). SPSS for windows step by step: A simple guide for reference. Allyn and Bacon.
• Greenleaf, R. K. (1977). Servant Leadership: A journey in to the nature of legitimate power and greatness. Paulist Press.
• Gogol, K., Brunner, M., Preckel, F., Goetz, T., & Martin, R. (2014). "My Questionnaire is Too Long!": The assessments of motivational-affective constructs with three-item and single-item measures. Contemporary Educational Psychology, 39(3), 188–205. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2014.04.002
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis (8th Ed.). Cengage.
• Hallinger, P. (2011). Leadership for learning: Lessons from 40 years of empirical research. Journal of Educational Administration, 49(2), 125–142. https://doi.org/10.1108/09578231111116699
• Hambleton, R. K., & Patsula, (1999). Increasing the validity of adapted tests: Myths to be avoided and guidelines for improving test adaptation practices. Journal of Applied Testing Technology, 1, 1–16.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2013). Educational administration. Mc Graw- Hill International.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indices in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). Lisrel 8: Structural equation modeling with the simplis command language. Lincolnwood: Scientific Software International, Inc.
• Judge, T. A., & Piccolo, R. F. (2004). Transformational and transactional leadership: A meta-analytic test of their relative validity. Journal of Applied Psychology, 89(5), 755–768. https://doi.org/10.1037/0021-9010.89.5.755
• Kahveci, H., & Aypay, A. (2013). Hizmetkar liderlik ve okul kültürü arasındaki ilişkinin ilköğretim okullarında incelenmesi. Eğitimde Politika Analizi, 2(1), 44–60.
• Kaner, S., Büyüköztürk, S., & Iseri, E. (2013). Conners Anababa Dereceleme Ölçegi-Yenilenmis Kısa: Türkiye stardardizasyon çalışması. Nöro-Psikyatri Arsivi, 50(2), 100–109.
• Karakuş, S. Ş., Yıldırım, H., & Büyüköztürk, Ş. (2016). Üç faktörlü yeme ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(3), 229–237. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1446540396
• Kavrayıcı, C. (2023). Kapsayıcı Liderlik Ölçeği’nin Türk Kültürüne uyarlanması: Devlet okulları bağlamında geçerlik güvenirlik çalışması. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(3), 628–643. https://doi.org/10.34056/aujef.949216
• Kavrayıcı, C. (2021). Metaphoric Perceptions of Pre-service Teachers about the concepts of “school principal” and education system. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 12(2), 222–248. https://doi.org/10.17569/tojqi.833572
• Kavrayıcı, C. (2024). Social justice leadership in school settings: A qualitative study. Research in Educational Administration and Leadership, 9(2), 232–266. https://doi.org/10.30828/real.1431311
• Kilag, O. K. T., Diano Jr, F. M., Malbas, M. H., Mansueto, D. P., Villar, S. P., & Arcillo, M. T. (2023). The role of servant leadership in creating a positive school climate. Science and Education, 4(5), 933–942. https://doi.org/10.55927/ijis.v2i11.6900
• Kline. R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. The Guilford Press.
• Lantu, D. C. (2015). Servant leadership and human capital management: Case study in citibank Indonesia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 169, 303–311. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.314
• Leithwood, K., & Jantzi, D. (2006). Transformational school leadership for large-scale reform: Effects on students, teachers, and their classroom practices. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 201–227. https://doi.org/10.1080/09243450600565829
• Liden, R. C., Wayne, S. J., Meuser, J. D., Hu, J., Wu, J., & Liao, C. (2015). Servant leadership: Validation of a short form of the SL-28. The Leadership Quarterly, 26(2), 254–269. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2014.12.002
• Liden, R. C., Wayne, S. J., Zhao, H., & Henderson, D. (2008). Servant leadership: Development of a multidimensional measure and multi-level assessment. The Leadership Quarterly, 19(2), 161–177. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2008.01.006
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). 2023 Eğitim Vizyonu.
• Noland, A., & Richards, K. (2022). Servant leadership in schools: Impact on teacher motivation and well-being. Journal of Educational Leadership and Policy, 43(3), 345–368. https://doi.org/10.2991/assehr.k.210212.040
• Northouse, G. P. (2019). Leadership theory and practice. Sage.
• Nunnally, J. C. & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory (3rd Ed.). McGrawHill.
• Oyman Bozkurt, N., & Kavrayıcı, C. (2024). Okul müdürü sistem düşüncesi ölçeğinin eğitim örgütleri bağlamında Türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 61, 438–457. https://doi.org/10.9779/pauefd.1279366
• Page, D., & Wong, T. P. (2000). A conceptual framework for measuring servant leadership. The Human Factor In Shaping The Course of History and Development, 69, 110.
• Peterson, R. (2000). A meta-analysis of variance accounted for and factor loadings in exploratory factor analysis. Marketing Letters, 11, 261–275.
• Rammstedt, B., & John, O. P. (2007). Measuring personality in one minute or less: A 10-item short version of the Big Five Inventory in English and German. Journal of Research in Personality, 41(1), 203–212. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2006.02.001
• Sergiovanni, T. (2001). Leadership: What's in it for Schools?. Routledge Falmer.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (1996). A beginner’s guide to structural equation modeling. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Smith, G. T., McCarthy, D. M., & Anderson, K. G. (2000). On the sins of short-form development. Psychological Assessment, 12(1), 102–111. https://doi.org/10.1037//1040-3590.12.1.102
• Sireci, S. G. (1998). The construct of content validity. Social Indicators Research, 45(1-3), 83–117.
• Sousa, M., & Van Dierendonck, D. (2020). The servant leadership in education: Impact on teachers’ job satisfaction and commitment. Educational Management Administration & Leadership, 48(5), 748–765.
• Spears, L. C. (2005). The understanding and practice of servant leadership. Servant leadership research roundtable. The School of Leadership Studies, Regent University.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49–74.
• Şamdan, A. İ. (2023). Örgüt kültürünün hizmetkâr liderlik ile örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisindeki rolü [Yayınlanmamış doktora tezi]. Çanakkle 18 Mart Üniversitesi.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics. Allyn & Bacon.
• Turner, K. (2022). Servant leadership to support wellbeing in higher education teaching. Journal of Further and Higher Education, 46(7), 947–958. https://doi.org/10.1080/0309877X.2021.2023733
• Van Dierendonck, D., & Nuijten, I. (2011). The servant-leadership survey: Development and validation of a multidimensional measure. Journal of Business and Psychology, 26, 249–267. https://doi.org/10.1007/s10869-010-9194-1
• Worthington, R. L., & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research: A content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806–838. https://doi.org/10.1177/00110000062881
• Yang, F., & Chen, Z. (2021). Servant leadership and innovative teaching behavior: The mediating role of teacher self-efficacy. Educational Management Administration & Leadership, 49(2), 318–334. https://doi.org/10.6007/IJARBSS/v12-i4/12888
• Yukl, G. A., (2010). Leadership in organizations (8th ed.). Prentice Hall.
• Yukl, G. A., & Gardner III, W. L. (2020). Leadership in Organizations (9th Ed.). Pearson.
• Yurdugül, H., & Alsancak-Sırakaya, D. (2013). Çevrimiçi öğrenme hazır bulunuşluluk ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(169).