Evolution of the Industrial Development Policies in the Single-Party Period: An Analysis from Political Economy Perspective

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 2, 269 - 302, 25.11.2017

Ebubekir Ayan

Öz

As a crucial requirement of economic development,
industrialization target was identified as a priority policy for Turkey from
the beginning and it has hold its important position until today. However,
despite different development strategies applied and great efforts spent, the
progress achieved has been limited; an industrialization success with a dynamic
that can be considered a leader in technology and innovation, holding world
brands, with a production structure that has high added value and international
competitiveness could not have been achieved. In this study, it is analyzed with a political economy perspective that why
the industrial development policies couldn’t achieve a reasonable success in
the single-party period which is the first stage of this adventure. It is concluded
that, one of the main reasons for this situation is damaging the competition
environment with utilization of public sources and public power (widely) in a
privileged way by the people close to political power. This mutually beneficial
'solidarity' tradition that continued between some businessmen and politicians
in Turkey’s economic life and undermines fair competition environment is
considered as one of the biggest obstacles for Turkey's industrial and economic
development.

Anahtar Kelimeler

Industrialization, Industrial Development, Fair Competition, Political Nepotism, Economic Corruption

Tek Parti Döneminde Sınaî Kalkınma Politikalarının Gelişimi: Ekonomi-Politik Bir İnceleme

Öz

Sanayileşme hedefi iktisadi kalkınmanın gereği olarak başlangıçtan
itibaren Türkiye için öncelikli bir politika olarak belirlenmiş ve bugüne kadar
bu önemli konumunu sürdürmüştür. Ancak uygulanan farklı kalkınma stratejilerine
ve harcanan büyük çabalara rağmen sağlanan gelişmeler sınırlı kalmış;
teknolojide ve yenilikte öncü sayılabilecek bir dinamiğe sahip, dünya markaları
barındıran, katma değeri ve uluslararası rekabet yeteneği yüksek üretim
yapısına sahip bir sanayileşme başarısına ulaşılamamıştır. Bu çalışmada, bu
serüvenin ilk aşamasında, tek parti dönemi sınaî kalkınma politikalarının neden
başarılı olamadığı hususu siyaset-sermaye ilişkileri bağlamında ekonomi-politik
bir perspektifle analiz edilmektedir. Bu dönemdeki başarısızlığın en temel
nedenlerinden birinin, kamu kaynaklarının ve gücünün (yaygın bir şekilde)
siyasi iktidara yakın kesimlere ayrıcalıklı bir biçimde kullandırılarak adil rekabet
ortamının zedelenmesi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İktisadi hayatta bir kısım
iş adamı ve siyasetçi arasında süregelen ve adil rekabet ortamını zedeleyen bu
karşılıklı çıkara dayalı ‘dayanışma’ geleneği, Türkiye’nin sınaî ve iktisadi
kalkınmasının önündeki en büyük engellerden biri olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sanayileşme, Sınaî Kalkınma, Adil Rekabet, Siyasi Nepotizm, İktisadi Yozlaşma

Kaynakça

• 1948 Türkiye İktisat Kongresi (1997), Der: Kemal Kılıçdaroğlu, Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara.
• ACEMOGLU, Daron; VERDİER, Thierry (1998); “Property Rights, Corruption and the Allocation of Talent: A General Equilibrium Approach” The Economic Journal. 108 (450), 1381-1403.
• ADIGÜZEL, Mehmet Bahattin (2013), Hayallerini Uçuran Adam: Nuri Demirağ, İTO, İstanbul.
• AKÇAY, Selçuk (2002), “Corruptıon And Economıc Growth: Across-Natıonal Study, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 2002, 57(1), 1-13.
• ATAY, Falih Rıfkı (1958), Çankaya, İkinci Cilt, Dünya Yayınları.
• AKTAR, Ayhan (2014), Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ALGAN, Neşe; ATAKAŞ, Başak Gül ve TEKİN, İpek (2014), Toplumsal Bir Mesele Olarak Yolsuzluk ve Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği”, International Conference on Eurasian Economies 2014, Üsküp, 775-784.
• Ankara Sanayi Odası (2008), 1930 Sanayi Kongresi - Raporlar Zabıtlar, 1930 Tarihli Aslından Tıpkı Basım, Ankara Sanayi Odası, Ankara.
• APAK, Kemalettin; AYDINELLİ, Cevdet ve AKIN, Mehmet (1952), Türkiye’de Devlet Sanayi ve Maadin İşletmeleri, İzmit Selülöz Basımevi, İzmit.
• AVCIOĞLU, Doğan (2013), Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün-Yarın), Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul.
• BALİ, Rıfat (2012), Varlık Vergisi Hatıralar Tanıklıklar, Libra Kitap, İstanbul.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi (1931), İktisadi Devletçilik, Birinci Cilt, İstanbul Matbaacılık ve Neşriyat.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi (1933), İktisadi Devletçilik, İkinci Cilt, İstanbul Matbaacılık ve Neşriyat.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi (1945), Atatürk’le Üç Ay, Tan Matbaası, İstanbul.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi (1966), Zaferden Sonra İstanbul’da Başlayan İktisadi Savaş, Barış Dünyası, Sayı:54.
• BAŞGÖZ, İlhan (1962), Yön Gazetesi, ‘Cumhuriyetin Reform Yılları ve Mustafa Kemal’, 7 Kasım, Yıl:1, Sayı:47.
• BILA, Fikret (2008), CHP (1919-2009), Doğan Kitap, İstanbul.
• BORATAV, Korkut (2006), Türkiye’de Devletçilik, İmge Kitabevi, Ankara.
• BORATAV, Korkut (2008), Türkiye İktisat Tarihi (1908-2007), İmge Kitabevi, İstanbul.
• BULUTAY, Tuncer (1975), “Türkiye'nin 1923-1972 Dönemindeki İktisadi Büyümesi Üzerine Düşünceler”, Maliye Enstitüsü Konferansları, 23, seri 1973'ten ayrı basım, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 143-208.
• C.H.F. Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları (1931), Devlet Matbaası, İstanbul.
• CEM, İsmail (2017), Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• DERVİŞOĞLU, Fatih M. (2007), Türkiye’nin İlk Havacılık Efsanesi Nuri Demirağ, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (1969), Sanayi Sayımı 1927, DİE Yayınları, Ankara.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (1976), Sanayi ve İşyerleri Sayımı – I. Büyük İmalat Sanayii (Türkiye Tabloları) 1970, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• EFFİMİANİDİS, Yorğaki (1936), Cihan İktisad Buhranı Önünde Türkiye, İkinci Kitab, İstanbul Kâadçılık ve Matbaacılık.
• Ekonomi Bakanlığı (1935), Sınaî Tesisat ve İşletme ve Vekâlet Teşkilâtına İlâveler Hakkında Raporlar (Birinci Kânun 1933), Ekonomi Bakanlığı Neşriyatı, Ankara.
• ERDİNÇ, F. Cengiz (2004), Overdose Türkiye, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ERKAL, Gökhan; AKINCI, Merter; YILMAZ, Ömer (2014), “Yolsuzluk ve İktisadi Büyüme İlişkisi: OECD ve AB Ülkeleri Üzerine Panel Sınır Testi Analizi”, Sayıştay Dergisi, 143-162.
• ERKAN, Birol; KARA, Oğuz (2011), “Yolsuzluk ve Yoksulluk Göstergeleri Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, 12th International Symposium on Econometrics and Statistics Operations Research, Denizli, 120-128.
• ETE, Muhlis (1997), “Türkiye’de Devlet İşletmeciliği”, ‘1948 Türkiye İktisat Kongresi’ içinde, Der: Kemal Kılıçdaroğlu, Ankara, 156-174.
• HATİPOĞLU, Şevket Raşit (1936), Türkiye’de Zirai Buhran, Yüksek Ziraat Enstitüsü, Ankara.
• İLKİN, Selim (1971), “Türkiye Milli İthalat ve İhracat Anonim Şirketi”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Sayı:2, 199-232.
• İLMEN, Süreyya (1949), Teşebbüslerim ve Reisliklerim, Hilmi Kitabevi, İstanbul.
• İNAN, Afet (1972), Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Planı 1933, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• İstatistik Göstergeler 1923-2006 (2007), TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (2013), Politikada 45 yıl, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KAZGAN, Gülten (2002), Tanzimat'tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• KEYDER, Çağlar (1993), Dünya Ekonomisi İçinde Türkiye (1923-1929), Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, İstanbul.
• KORALTÜRK, Murat (2002), Türkiye’de Ticaret ve Sanayi Odaları (1880-1952), Denizler Kitabevi, İstanbul.
• KORALTÜRK, Murat (2007), Ahmet Hamdi Başar'ın Hatıraları, Cilt-1: Meşrutiyet, Cumhuriyet ve Tek Parti Dönemi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• KORALTÜRK, Murat (2011), Erken Cumhuriyet Döneminde Ekonominin Türkleştirilmesi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• LEFF, Daniel H. (1964), Economic Development Through Bureaucratic Corruption, American Behavioral Scientist, v:8 n:3 November, 8-14.
• LİNHARTOVÁ, Veronika; ŽİDOVÁ, Eva. Scientific Papers of the University of Pardubice. Series D, Faculty of Economics & Administration.2016, Vol. 23 Issue 37, p83-94.
• MÉON, Pierre-Guillaume; SEKKAT, Khalid (2005), “Does Corruption Grease or Sand the Wheels of Growth?”, Public Choice, 122 (1/2), 69-97.
• ONİ, Triumph O.; AWE, Olushina Olawale (2012), “Empirical Nexus Between Corruption and Economic Growth (GDP): A Cross Country Econometric Analysis”, International Journal of Scientific and Research Publications, Volume:2, Issue:8, http://www.ijsrp.org/research-paper-0812/ijsrp-p0877.pdf (20.06.2017).
• ORTAYLI, İlber (2011), Varlık Vergisine Yeniden Bakın, Milliyet, 05.03.2011, (http://www.milliyet.com.tr/varlik-vergisi-ne-yeniden-bakin/ilber-ortayli/pazar/yazardetay/06.03.2011/1360504/default.htm, 9.04.2017).
• ÖKÇÜN, Gündüz (1971), 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, Sevinç Matbaası, Ankara.
• ÖKTE, Faik (1951), Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul.
• PAMUK, Şevket (2014), Türkiye’nin 200 yıllık İktisadi Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• SARC, Ömer Celal (1934), Ziraat ve Sanayi Siyaseti, Arkadaş Matbaası, İstanbul.
• SARC, Ömer Celal (1997), “Devletin İktisadi Hayat Üzerine Müdahaleleri”, ‘1948 Türkiye İktisat Kongresi’ içinde, Der: Kemal Kılıçdaroğlu, Ankara, 195-201.
• SERTEL, Sabiha (1987), Roman Gibi, Belge Yayınları, İstanbul.
• SORAL, Erdoğan (1974), Özel Kesimde Türk Müteşebbisleri, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara.
• SÜREYYA, Şevket (2016a), İkinci adam, I. Cilt, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• SÜREYYA, Şevket (2016b), İkinci adam, II. Cilt, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• ŞAKİR, Ziya (1947), Nuri Demirağ Kimdir?, Kenan Matbaası, İstanbul.
• ŞANDA, Hüseyin Avni ve GÜLERYÜZ, Halit (1937), Türkiye’de Sanayiin İnkişafı, İstanbul Sanayi Birliği Yayınları, İstanbul.
• ŞNUROV, A. (1973), Türkiye Proletaryası, Çev: Güneş Bozkaya, Yar Yayınları, İstanbul.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Seksen Dördüncü İn’ikat, 2-X-1930, Devre:3, Cilt:21, İçtima:3,https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d03/c021/tbmm03021084.pdf
• TBMM Zabıt Ceridesi, Altmış Altıncı İn’ikat, 22-V-1936, Devre:V, Cilt:11, İçtima:1,https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d05/c011/tbmm05011066.pdf
• TEKELİ, İlhan ve İLKİN, Selim (2009a), 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• TEKELİ, İlhan ve İLKİN, Selim (2009b), Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• TEKELİ, İlhan ve İLKİN, Selim (2009c), Savaş Sonrası Ortamında 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• TEZEL, Yahya Sezai (2015), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• TOKER, Metin (1990), Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları: Tek Partiden Çok Partiye (1944-1950), Bilgi Yayınevi, Ankara.
• TOPRAK, Zafer (2010), Geçmişten Geleceğe Anadolu Sigorta, Ofset Yapımevi, İstanbul.
• TOROS, Hüsamettin (1954), Türkiye Sanayii Devlet İşletmeleri, Güven Basımevi, İstanbul.
• TÖKIN, İsmail Hüsrev (1946), İktisadi ve İçtimai Türkiye, Cilt-III: Türkiye’de Sanayi, Ankara Basım ve Cildevi, Ankara.
• TÖKIN, İsmail Hüsrev (1990), Türkiye’de Köy İktisadiyatı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Transparency International (2016), Corruption Perceptions Index-2016, https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2016 (12.05.2017).
• TÜRK, İsmail (1974), “Cumhuriyet Döneminde Teşvik Tedbirleri ve Geleceği, Cumhuriyet’in 50. Yılında Türkiye’de Sanayileşme ve Sorunları Semineri”, Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, Ankara, s.655-683.
• TÜRK Tarih Kurumu (1989), Türkiye Cumhuriyetinin İkinci Sanayi Planı 1936, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• YAŞA, Memduh (1966), İktisadi Meselelerimiz, Nurettin Uycan Matbaası, İstanbul.
• YAŞA, Memduh. (Ed.) (1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kültür Yayını, İstanbul.
• YAVUZ, Fehmi (1952), Ankara’nın İmarı ve Şehirciliğimiz, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara.
• YERASİMOS, Stefanos (1977), Azgelişmişlik sürecinde Türkiye: I. Dünya Savaşından 1971’e, Gözlem Yayınları, İstanbul.
• ZARAKOLU, Avni (1982), “1929/30 Dünya Ekonomik Krizi Karşısında Türk Ekonomisi ve Alınan Krizle Mücadele Tedbirleri”, ‘Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi’ içinde, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, (89-103).
• ZÜRCHER, Erik Jan (2015), “Kemalist Düşüncenin Osmanlı Kaynakları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce - Cilt-2: Kemalizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 44-55.