MUHASEBE SKANDALLARININ ÖNLENMESİNDE ADLİ MUHASEBE MESLEĞİNİN ROLÜ

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 1, 293 - 308, 31.05.2019

Said Alpagut Şenel Öznur Arslan

Öz

 
Muhasebe
skandalları, mali tablolarda yer alan bilgilerin güvenilir, anlaşılabilir,
karşılaştırabilir olmasına ve ihtiyaca cevap verebilmesine engel teşkil eden
skandallar olarak ifade edilebilir. Özellikle
20. ve 21. yüzyıllarda yaşanan ve dünya çapında geniş yankılar uyandıran
muhasebe skandallarının mali piyasalar üzerinde büyük etkiler meydana
getirmesi, bir takım düzenlemeler yapılmasını gerekli kılmış, yapılan bu
düzenlemeler ve alınan önlemler adli
muhasebe mesleğini ön plana çıkarmıştır. Bu çalışmada muhasebe skandallarının
ekonomik etkileri, skandallar sonrası alınan önlemler ve adli muhasebe
mesleğinin muhasebe skandallarını önlemede etkin bir araç olarak kullanılmasına
yönelik teorik çerçevede açıklamalara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Skandalları, Adli Muhasebe, Dava Destek Danışmanlığı

THE ROLE OF FORENSIC ACCOUNTING PROFESSION IN PREVENTING THE ACCOUNTING SCANDALS

Öz

 
The accounting scandals can be
defined as the whole of scandals preventing the information presented in
financial reports from meeting the criteria of reliability, understand ability,
comparability, and answering the needs. Especially because of the accounting
scandals in 20th and 21st centuries making tremendous impact through out the
world had significant effects on the financial markets, it has become in
evitable to makes pecific regulations and these regulations made and the
precautions taken have brought the forensic accounting in to the forefront. In
the present study, the economic effects of scandals, the precautions taken
after the scandals, and the theoretical frame of using the forensic accounting
in preventing these scandals are presented.

Kaynakça

• ACFE (2018), Report To The Natıons 2018 Global Study On Occupatıonal Fraud And Abuse.
• AKBULUT, Yıldız (1999), “Meslek Ahlakı Kriterleri ve Muhasebe Mesleği Üzerine Bir Araştırma”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi,Vol 1; 125–143.
• AKIN, Osman ve Osman Kürşat ONAT (2015), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Adli Muhasebecilik Kavramına Bakış Açılarının Değerlendirilmesi”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Ankara SMMM Odası, Vol 8; 33–51.
• AKİL, Cenk (2011), “ Medeni Yargılama Hukukunda Mahkeme Tarafından Atanan Bilirkişi-Uzman Tanık Ayrımı”, Ankara Barosu Dergisi, Vol 69; 172–183.
• AKKÜÇÜK, Ulaş (2009), “ İş Etiğinde Sarbanes-Oxley (SOX) Yasası’nın Etkisi ve Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarında Yansımaları”, İş Ahlakı Dergisi, Vol 2; 7–17.
• AKSU, İbrahim; Ahmet UĞUR ve Yusuf Cahit ÇUKACI (2008), “Adli Muhasebe ve Adli Muhasebecilik Mesleğinin Bir Kolu Olarak Bilirkişilik”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Vol 9; 63-71.
• AKTAŞ, Hüseyin ve Gökhan KULOĞLU (2008), “Adli Muhasebe ve Adli Muhasebecilik Mesleği”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Vol 25; 101–120.
• AL, Arzu (2014), “ Adli Muhasebe ve Karar Alma Arasındaki İlişkilerin Finansal Kararlar Açısından Değerlendirilmesi”, Mali Çözüm Dergisi, İstanbul SMMM Odası, Vol 125; 95–124.
• ARI, Mustafa (2009), “Finansal Raporlama Skandalları ve Mali Tablolarının Güvenilirliği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol 23, 300–307.
• ARNOLD, Beth ve Paul DE LANGE, (2004), “ Enron: An Examination of Agency Problems”, Critical Perspectives on Accounting, Vol15; 751–765.
• ATMACA, Metin (2012), “ Muhasebe Skandallarının Önlenmesinde İç Kontrol Sisteminin Etkinleştirilmesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol 14; 191–205.
• AVRUPA BİRLİĞİ RESMİ GAZETESİ (2018), Internet Adresi:https://eur-lex.europa.eu/oj/direct-access.html,( https://eur-lex.europa.eu/oj/direct-access.html) Erişim Tarihi: 06.06.2018.
• BALCI, Murat. (2014), Adli Muhasebe, Uygulamaları ve Günümüzdeki Durumu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• BAYRAM, Yavuz. (2008),” Sultan İkinci Bâyezîd-i Velî (Adlî) Dîvânı’nın British Library Nüshasında İmlâ Husûsiyetleri”, Turkish Studies International Periodical Forth eLanguages, Literature and History of Turkish orTurkic, Vol 3; 125–158.
• BOZKURT, Nejat (2000), “ Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Yeni Bir Alan Adli Muhasebecilik”, Yaklaşım Dergisi, Vol 8; 56–61.
• BRENNER, Charles John (2004), Forensic Science: An Illustrated Dictionary, CRC Press, USA.
• CAN, Ahmet Vecdi (2010), “ Krizin Muhasebesi ve Muhasebenin Krizi, Mali Çözüm Dergisi”, Vol 97; 21–47.
• CARNES, C. Kay ve Norman. GİERLASİNSKY J (2001), “Forensic Accounting Skills: Will Supply Finally Catch up to Demand?”, Managerial Auditing Journal, Vol16; 378–382.
• CEYLAN, Erdoğan (2013), Bağımsız Dış Denetim ve 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• COMUNALE, L Christie; R. Thomas SEXTON, ve Stephen C. GARA, (2006), “Professional Ethical Crises: A Case Study of Accounting Majors”, Managerial Auditing Journal, Vol 21; 636–656.
• ÇABUK, Adem ve Elif YÜCEL (2012a), “Adli Muhasebecilik Mesleği ve Türkiye’ de Uygulanabilirliğine Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Vol 54; 27–50.
• ÇABUK, Adem ve Elif YÜCEL (2012b), “Adli Muhasebecilik Mesleğinin Türkiye’deki Gelişme Potansiyeline Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Vol 56; 67–84.
• ÇANKAYA, Fikret ve Bilal GEREKAN (2009), “Hile Denetçiliği Mesleği ve Sertifikalı Hile Denetçiliği Mesleki Standartları ve Ahlak Kuralları”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Vol 9; 93–108.
• ÇANKAYA, Fikret; Engin DİNÇ ve Yurdagül ÇOBAN (2014), “Adli Muhasebede Uzman Tanıklık Mesleği: Muhasebe Meslek Mensupları Üzerine Bir Araştırma”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Vol 23; 70–94.
• ÇALIŞKAN, Ali (2006), “Sekizinci Yönerge Çerçevesinde Avrupa Birliğinde Bağımsız Denetim”, Sayıştay Dergisi,Vol 63; 51-58.
• ÇOŞKUN, Ahmet (2013), Adli Muhasebede Farkındalık; Türkiye’deki Bağımsız Denetim Şirketleri Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• DALĞAR, Hüseyin ve Sait PEKİN (2011), “ Kurumsal Yönetim ile Finansal Tablo Manipülasyonları Arasındaki İlişki: İMKB Kurumsal Yönetim Endeksi’nde Yer Alan Şirketlerde Bir Araştırma”, Mali Çözüm Dergisi, Vol 107; 19–43.
• DEMİR Ömer ve Mustafa ACAR (1997), Sosyal Bilimler Sözlüğü, 3.Baskı, Vadi Yayınları, Ankara.
• DENCH, Peter (1999), “ Combating Financial Scamsand Money Laundering”, Reserve Bank of New Zealand: Bulletin, Vol 62; 47–57.
• DOĞAN, Aziz (2016), “AB Denetim Reformu”, Muhasebe ve Denetim Dünyası, Kamu Gözetimi Kurumu Uzmanları Derneği, Vol 1; 1–18.
• DÖNMEZ, Adnan ve Kürşad ÇAVUŞOĞLU (2015),” Hilelerin Ortaya Çıkarılması Bakımından Bağımsız Denetim İle Adli Muhasebenin Karşılaştırılması”, Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, Vol 1; 34–67.
• ELİTAŞ, Cemal ve Bilge Leyli ELİTAŞ (2011), “ Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık Bağlamında Hukuki Düzenlemelerin Yapıları: Sarbanes- Oxley Yasası ve Alman 10 Adım Programının Karşılaştırılması”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Vol 13; 119–141.
• EROL, Mikail (2008), “ İşletmelerde Yaşanan Yolsuzluklara (Hata ve Hilelere) Karşı Denetimden Beklentiler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol13; 229–237.
• ERTAŞ, Fatih Çoşkun (2002), İşletmelerde Muhasebe Organizasyonu ve Muhasebe Mesleği, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• ERTİKİN, Kıvanç (2017),” Bağımsız Denetimde Bir Dönüm Noktası: Enron Olayı ve Sarbanes - Oxley Yasası”, Mali Çözüm Dergisi, İstanbul SMMM Odası, Vol 141; 101–119.
• GACAR, Anıl (2012) “Ekonomik Krizler Sonrası Yaşanan Şirket İflasları ve Yaratıcı Muhasebe İlişkisi”, Mali Çözüm Dergisi, İstanbul SMMM Odası, Vol 111; 73–83.
• GÖÇEN, Ceren Ayla (2010), “Kurumsal Yönetim, İç Kontrol ve Bağımsız Denetim: Parmalat Vakası”, Mali Çözüm Dergisi, , İstanbul SMMM Odası, Vol 97; 107–129.
• GRANT, M, Robert ve Massimo VISCONTI (2006), “The Strategic Background to Corporate Accounting Scandals”, Long Range Planning, Vol 39; 361–383.
• GÜLTEN, Selçuk ve İlyas KOCAER (2011), Adli Muhasebe Uygulamaları, Ankara Ofset, Ankara.
• GÜLTEN, Selçuk (2010) “ Adli Muhasebe Kavramı ve Adli Müşavirlik Mesleği”, Ankara Barosu Dergisi, Vol 3; 311–320.
• GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK (2018). Internet Adresi www.tdk.gov.tr.
• HOLT, Andrew ve Timothy ECCLES (2003),” Accounting Practice in the Post Enron Era: The Implications for Financial Statements in the Property Industry”, Briefings in Real Estate Finance, Vol 2; 326–340.
• İNAM, Burak (2007), Denetim Mesleğinde Etik, Bağımsızlık ve Sarbanes Oxley Kanunu Sonrası Gelişmeler, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• JONES, J. Michael (2011), Creative Accounting, Fraudand International Accounting Scandals, John Willey and Sons Ltd. Publications.
• KARACAN, Sami (2012), “ Hukuk İle Muhasebenin Kesişme Noktası: Adli Muhasebe”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Vol 4; 105–128.
• KAYA, Uğur (2005), “Muhasebe Mesleğinde Adli Muhasebe Uzmanlığı ve Türkiye Açısından Gerekliliği”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Vol 7; 49–64.
• KOCA, Nurettin (2010), Muhasebe Denetiminde İç Kontrolün Hata ve Hileleri Önlemedeki Rolü ve Bir Alan Çalışması, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• KULA, Veysel (2008), “ Hileli Finansal Raporlama Yaklaşımlarını Belirleyen Teşvikler/Baskılar ve Fırsatlar”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Vol 8; 63–82.
• KULOĞLU, Gökhan (2007), Adli Muhasebe Kapsamında Kredi Kartı Dolandırıcılıkları ve Türkiye Örneği, Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• KÜÇÜKSÖZEN, Cemal ve Güray KÜÇÜKKOCAOĞLU (2005), Finansal Bilgi Manipülasyonu: İMKB Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma, 1st International Accounting Conference on the Way to Convergence, Muhasebe Bilim Dünyası Bildiri Kitabı, 1–58.
• LEHMAN, R. Cheryl ve Fahrettin OKCABOL (2005), “ Accounting For Crime”, Critical Perspectives on Accounting, Vol 16; 613–639.
• Lİ, Yuhao (2010), “The Case Analysis of the Scandal of Enron”, International Journal of Business and Management, Vol 5; 37–41.
• MCMİLLAN, P. Keith (2004), “Trust and the Virtues: A Solution to the Accounting Scandals?”,Critical Perspectives on Accounting, Vol 15; 943–953.
• MEIER, Heidi Hylton; Ravinda KAMATH R ve Yihong HE (2010), “ Courses on Forensics and Fraud Examination in the Accounting Curriculum”, Journal of Leadership, Accountability and Ethics, Vol 8; 25–33.
• MELİS, Andrea (2005), “Critical Issues on the Enforcement of the “True and Fair Wiew” Accounting Principle, Learning From Parmalat”, Corporate Ownershipand Control, Vol 2; 108–119.
• MEMİŞ, Mehmet Ünsal ve Mehmet Fatih GÜNER (2011), “ Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Sürecinde Muhasebe ve Denetim Alanında Yapılan Düzenlemeler”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol 20; 149–164.
• MERİÇ, Arzu (2016), Adli Muhasebe, Detay Yayıncılık, Ankara
• MULFORD, W. Charles ve E. Eugene COMISKEY (2002), The Financial Numbers Game: Detecting Creative Accounting Practices, John Wiley&Sons, Inc., New York.
• MURRAY, L. Susan (2009), “ Being an Expert Witness Key Requirements and Suggestions for Success”, Professional Safety, American Society of Safety Engineers; 20-23.
• OKUNBOR, A, Jonathan ve Osasumwen OBARETİN (2010), “Effectiveness of the Application of Forensic Accounting Services in Nigerian Corporate Organisations”, AAU Journal of Management Sciences, Vol 1; 171-184.
• OWOJORİ, Anthony Adekunle ve O. Taiwo ASAOLU (2009), “The Role of Forensic Accounting in Solving theVexed Problem of Corporate World”, European Journal of Scientific Research, Vol 29; 183–187.
• ÖZBİRECİKLİ Mehmet (2006), “Bağımsız Denetçinin Müşteri Firmanın Yolsuzluk Eylemi Karşısındaki Tutumu: Şirket Yolsuzluk Vakaları ve Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde Bir İnceleme”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Vol 5; 9–13.
• Özkul, Fatma Ulucan ve Pınar PEKTEKİN (2009), “Muhasebe Yolsuzluklarının Tespitinde Adli Muhasebecinin Rolü ve Veri Madenciliği Tekniklerinin Kullanılması”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Vol 11; 57-88.
• PAMUKÇU, Ayşe (2017), “Adli Muhasebe ve Bağımsız Denetim Sürecine Etkisi”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, Vol 12; 227–244.
• PARKER, R. Henry (1991), “Misleading Accounts? Pitfalls for Historians”, Business History, Vol 33; 1–18.
• PARANJAPE, Minal ve Rupali SHETH (2011), “ A Study Of Creative Accounting and Forensic Accounting As İnter Linked Trends İn Accounting”, International Journal For Business, Strategyand Management, Vol 1; 1–8.
• PAZARÇEVİREN, Selim Yüksel (2005), “Adli Muhasebecilik Mesleği”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol 1; 1–19.
• PEHLİVAN, Abdülkadir ve Adem DURSUN (2012), “ Türkiye’de Adli Muhasebe Eğitimine Yönelik Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol 26; 129–141.
• REZAEE, Zabihollah (2005), “ Causes, Consequences, and Deterrence of Financial Statement Fraud”, Critical Perspectives on Accounting, Vol 16; 277–298.
• REZAEE, Zabihollah ve E. James BURTON (1997), “ Forensic Accounting Education: Insights from Academicians and Certified Fraud Examiner Practitioners”, Managerial Auditing Journal, Vol 12; 479–489.
• SAÇAKLI, Yeşim (2011), Adli Muhasebecilik Perspektifinde Türkiye’deki Üniversitelerde Muhasebe Denetimi Eğitimi ve Öneriler, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• SAĞLAR, Jale ve Canol KANDEMİR (2007), “ Enron Olayı: Muhasebe Hilesi mi, Sistem Hatası mı?”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol 11; 20–39.
• SEYİTOĞLU, Halil (1992). Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük, Güzem Yayınları, Ankara.
• SÜER, Ayça Zeynep (2003), Profesyonel Muhasebe Mesleğinde Enron Skandalı ve Sonrası Gelişmeler, Uluslararası Muhasebe Sempozyumu, İstanbul SMMM Odası Yayını, Sayı: 6, Internet Adresi https://www.ismmmo.org.tr/Yayinlar/Sempozyum-Bildirileri--4.
• SÜER, Ayça Zeynep (2004), Muhasebe Mesleğinde Enron Vak’ası ve Getirdikleri, İstanbul SMMM Odası Yayınları, İstanbul.
• TAZEGÜL, Alper ve Emel KILIÇBEY (2017), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Adli Muhasebeciliğe Yönelik Algılarının Farklı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi: Kars Ardahan ve Iğdır Örneği”, International Journal of Academic Value Studies, Vol 3; 119–133.
• THORNHİLL, T, William (1995), Forensic Accounting: How to Investigate Financial Fraud, Irwin.
• TORAMAN, Cengiz; Hasan ABDİOĞLU ve Burcu İŞGÜDEN, (2009),” Aklama Suçunun Önlenmesine Yönelik Çabalar: Adli Muhasebecilik Mesleği ve Uygulamaları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, Vol 1; 17–55.
• TÜREL, Ahmet (2011), Worldcom Skandalı: Muhasebe Hileleri, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• UYAR, Güler Ferhan Ünal (2015), “ Adli Muhasebecilik Mesleği ve Mesleğin Dünya’daki Gerekliliği: Worldcom Skandalı”, Sosyal Bilimler Dergisi (SOBİDER), Vol 2; 178–192.
• UZAY, Şaban ve Seçkin GÖNEN (2010), “ Muhasebeci ve Denetçilere Yönelik Yaptırımların Finansal Raporlama Sürecindeki Yeri”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Vol 2; 115–144.
• YARDIMCIOĞLU, Mahmut ve Şebnem ADA (2013), “Kronolojik Bir Sırayla Muhasebe ve Finansal Raporlamada Usulsüzlük ve Skandallar”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, Vol 3; 43–55.
• YÜCEL, Elif (2011), Adli Muhasebecilik Mesleği ve Türkiye’deki Gelişme Potansiyeline Yönelik Bir Araştırma, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.