TÜRKİYE’DE BEŞERİ SERMAYENİN İLLERİN EKONOMİK KALKINMA DÜZEYİNE ETKİSİ: YATAY KESİT VERİ ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 1, 250 - 268, 25.05.2020

Metin Çokcanlı Elife Akiş

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.613850

Cited By: 2

Öz

Bireylerin sahip oldukları
özniteliklerin bütünü olarak tanımlanabilecek olan beşeri sermaye, günümüzde
ekonomik kalkınma düzeyine etki eden en önemli unsurlardan birisi olarak kabul
edilmektedir. Bu çalışmada, beşeri sermayenin ekonomik kalkınma üzerindeki
etkisi Türkiye’nin en küçük istatistiki bölge birimlerini oluşturan illeri
kapsayacak biçimde araştırılmıştır. Bu doğrultuda İstatistiki Bölge Birimleri
Sınıflandırmasına (İBBS) göre Düzey 3 istatistiki bölge birimlerine tekabül
eden 81 il için yatay kesit veri analizi gerçekleştirilmiştir. Kişi başı gayri
safi yurtiçi hâsıla (GSYH) verileri ekonomik kalkınma düzeyinin göstergesi
olarak kullanılmıştır. Beşeri sermayenin unsurlarından; eğitim için
yükseköğretim ve ortaöğretim mezunu oranı, sağlık için doğuşta beklenen yaşam
süresi, işgücü için işgücüne katılım oranı ve göç için net göç hızı göstergeleri
kullanılmıştır. Elektrik tüketimi ve ihracat verileri de ekonomik kalkınmaya
etki eden diğer faktörler olarak modele dâhil edilmiştir. Araştırma Türkiye
İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verileri ile sınırlıdır. Eğitimin ekonomik
kalkınma üzerindekini etkisini ayırt edebilmek için yükseköğretim mezunu oranı
ve ortaöğretim mezunu oranının kullanıldığı iki ayrı model, En Küçük Kareler yöntemiyle
çoklu doğrusal regresyon analizi gerçekleştirilerek incelenmiştir. Araştırmanın
bulgularına göre illerin kalkınma düzeyleri üzerinde yükseköğretim mezunu
oranı, ortaöğretim mezunu oranı, işgücüne katılım oranı, net göç hızı, kişi
başı elektrik tüketimi ve kişi başı ihracatın anlamlı ve pozitif bir etkiye
sahip olduğu görülmüştür. Doğuşta beklenen yaşam süresi ile illerin ekonomik
kalkınma düzeyleri arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı tespit edilmiştir.
Öncelikle yükseköğretim mezunu oranı ve ardından ortaöğretim mezunu oranı
illerin ekonomik kalkınma düzeyleri üzerinde en fazla etkiye sahip olan
değişkenler olarak öne çıkmıştır. Diğer yandan eğitim seviyesi düştükçe net göç
hızı ve işgücüne katılım oranının ekonomik kalkınma üzerindeki etkisinin
sınırlı da olsa arttığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beşeri Sermaye, Ekonomik Kalkınma, Yatay Kesit Veri Analizi, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması, Düzey 3

Kaynakça

• ACAROĞLU, Hakan. (2005). “Üretim İçinde Beşeri Sermayenin Payı: Türkiye İlleri İtibarı İle Beşeri Sermayenin Kalkınmaya Etkisinin Ölçülmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi.
• ACAROĞLU, Hakan ve KUTLU, Erol. (2008). “Türkiye’de Beşeri Sermaye Kalkınma İlişkisinin Bölgesel Analizi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 10; Sayı 1, s. 299-326.
• ALBAYRAK, Nilcan. (2018). “Türkiye’de Beşeri Sermaye Ölçümü: Gizli Değişken Yaklaşımı”, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• ALCAN, Deniz. (2018). “Türkiye’de İşgücüne Katılımın Belirleyicileri ve İşgücüne Katılım Oranı Öngörüleri”, Uzmanlık Tezi, Ekonomik Modeller ve Stratejik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Kalkınma Bakanlığı, s. 5.
• ALCAN, Deniz, CAN, Raif ve PEKTAŞ, Betül. (2015). “Türkiye İşgücü Piyasasında Hareketlilik: Mikro Veriye Dayalı Analiz”, Kalkınma Bakanlığı Ekonomi Çalışma Tebliğleri Serisi, Sayı 2015/1, s. 32.
• BARRO, Robert J. (2001). “Human Capital and Growth”, The American Economic Review, Vol. 91; No. 2, pp. 12-17.
• BECKER, Gary S. (1962). “Investment in Human Capital: A Theoretical Analysis”, The Journal of Political Economy, Vol. 70; No. 5, pp. 9-49.
• BERBER, Metin, BADAY YILDIZ, Ezgi ve ATASOY DİNDAROĞLU, Yeşim. (2013). “Bölgesel Beşeri Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesi: Piramit Model”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 25; s. 1-18.
• BİRLEŞMİŞ MİLLETLER. (2016). “Guide on Measuring Human Capital”, United Nations Economic Commission for Europe, pp. 9.
• BOZKURT, Saadet. (2009). “Türkiye’de Beşeri Sermaye ile Bölgesel Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler”, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi.
• ÇETİN, Murat. (2005). “Üretim İçinde Beşeri Sermayenin Payı: Türkiye İlleri İtibarı İle Beşeri Sermayenin Kalkınmaya Etkisinin Ölçülmesi”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 12; Sayı 2, s. 141-156.
• DIEBOLT, Claude and HAUPERT, Michael. (2016). “Handbook of Cliometrics”, Springer Reference, pp. 78.
• DOĞRUL, Naci. (2009), “Gelir Seviyeleri Farklı İllerde Eğitimin Ekonomik Büyümeye Etkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 23.
• DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ. “Frequently Asked Questions”, İnternet Adresi; https://www.who.int/, Erişim Tarihi: 05.02.2019.
• FRIEDMAN, Milton. (1955). “The Role of Government in Education”, İnternet Adresi; http://la.utexas.edu/, Erişim Tarihi: 03.03.2019.
• GÖMLEKSİZ, Mustafa ve ÖZŞAHİN, Şerife. (2017). “The Regional Dynamics of Economic Growth: A Case Study on NUTS 2 Regions in Turkey”, The Sixth International Conference in Economics, pp. 1-13.
• HAN, Ergül ve KAYA, Eyten Ayşen. (2004). “İktisadi Kalkınma ve Büyüme”, 1. Baskı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, s.305.
• KARA, Mehmet Akif, ADA, Serkan ve YEŞİL, Salih. (2013). “Beşeri Sermayeye Yönelik Eğitim ve Sağlık Alt Yapı Yatırım Harcamalarının Bölgesel Gelir Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı.
• KEELEY, Brian. (2007) “Human Capital: How What You Know Shapes Your Life”, OECD INSIGHTS, 2007, pp. 29.
• KULLUKÇU, Elif Duygu. (2018). “Beşeri Sermaye Olarak Eğitimin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Yatay Kesit Analiz”, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• MINCER, Jacob. (1958). “Investment in Human Capital and Personal Income Distribution”, The Journal of Political Economy, Vol. 66; No. 4, pp. 281-302.
• OECD. 2014. “Migration Policy Debates”, pp. 3, İnternet Adresi http://www.oecd.org/, Erişim Tarihi: 05.03.2019.
• OLUÇ, İhsan. (2015). “Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü Burdur Uygulaması”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi.
• PELINESCU, Elena. (2014), “The Impact of Human Capital on Economic Growth”, Procedia Economics and Finance, Vol. 22; 2015, pp. 184-190.
• RECEPOĞLU, Mürşit ve ZUHAL, Mustafa. (2017). “Türkiye’de Eğitim Yatırımları ile Yerel Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Bölgesel Dinamik Panel Nedensellik Analizleri”, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, Cilt 2; Sayı 8, s. 1-11.
• ROMER, Paul M. (1990) “Human Capital and Growth: Theory and Evidence”, Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy, Elsevier, Vol. 32; No. 1, pp. 251-286.
• SCHULTZ, Theodore W. (1961). “Investment in Human Capital”, The American Economic Review, Vol. 51; No. 1, pp. 1-17.
• SMITH, Adam. (1977). “The Wealth of Nations - An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations”, Ed. by Edwin CANNAN, University of Chicago Press, pp. 368.
• YETİŞEN, Serdar. (2015). “İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması Düzey 2 Bölgelerinde Beşeri Sermaye Yapısının Karşılaştırılması: Panel Veri Analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi.