Türk Vergi Hukukunda Vergilendirme Sürecinde Yetki Unsuru ve İdarenin Takdir Yetkisi

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 250 - 275, 08.11.2021

Engin Hepaksaz Orçun Avcı

https://doi.org/10.37880/cumuiibf.959723

Öz

Vergiler, bir devletin kamu harcamalarını finanse etmek için kullanılan en önemli gelir kaynaklarından biridir. Anayasa’nın 73/3. maddesine göre “Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır”. Ayrıca, verginin asli unsurlarının da (verginin konusu, mükellefi, vergiyi doğuran olay, matrah, vergi tarifesi ve oranı, muafiyet, istisna, ödeme zamanı) özel vergi kanunlarında açıkça yer alması gerekmektedir. Kanun çıkarma yetkisi yasama organında olup, bu yetki devredilemez. İdari işlemler ise, Anayasa ve kanunlara uygun olarak idare tarafından tesis edilir. Çünkü Anayasa hükmüne göre; idare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. İdare ve vergi hukukunda idari işlem ve eylemler açısından ‘bağlı yetki’ ve ‘takdir yetkisi’ kavramları karşımıza çıkmaktadır. İdarenin takdir yetkisi, Anayasa’da belirtilen vergilemede kanunilik ilkesi nedeniyle vergi hukukunda istisnai bir alanı oluşturmaktadır. Takdir yetkisinin varlığında, idare bir tercih ve seçim yapma imkânına sahiptir. Ancak, hukuk devleti ve kanuni idare ilkelerinin bir gereği olarak, takdir yetkisinin hukuk kurallarına bağlı olarak ve hukuki sınırlar içerisinde kullanılması önem arz etmektedir. Burada, hukuk kuralları idarenin takdir yetkisinin sınırlarını belirler. Bu bakımdan idarenin takdir yetkisi kesinlikle keyfi kararlar veya keyfilik anlamına gelmez ve yasal sınırlarla belirlenir. Bu çalışmada idarenin takdir yetkisi, çeşitli vergi hukuku uygulamaları ve vergilendirme sürecinde ortaya çıkan idari işlemler açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergilendirme Süreci, İdari İşlem, Yetki, Bağlı Yetki, İdarenin Takdir Yetkisi

The Element of Power in the Taxation Period in Turkish Tax Law and the Administrative Discretion

Öz

Taxes are one of the most important sources of revenue of the state, which is used to meet public expenditures. Taxes, fees, duties, and other such financial obligations shall be imposed, amended, or revoked by law, according to Article 73/3 of the Constitution of the Republic of Turkey. On the other hand, the essential elements of tax (tax subject, taxpayer, taxable event, tax base, tax scale and rate, tax exemption and exception, time of payment) have to be also clearly specified by special tax laws. The power to pass the law belongs to the legislative body, and that power shall also not be delegated. The administrative transactions and acts are established and exercised through the administration in conformity with the constitution and laws. As an important principle in administrative law, the administration is a whole with its formation and functions and shall be regulated by law, according to the constitutional provision. There are two major notions in administrative law and tax law, which are called non-discretionary power and discretion in terms of administrative acts and transactions. Administrative discretion is an exceptional area in tax law because of the principle of the legality of taxation as specified in the constitution. When administrative discretion is concerned, the administration has the possibility to make preferences and choices. However, by the rule of law and principles of the legality of administration, administrative discretion needs to be exercised within the legal boundaries. Here, legal rules identify the boundaries of the discretion of the administration. From this perspective, administrative discretion does not mean arbitrary decisions or arbitrariness and is determined by legal boundaries. In this study, administrative discretion is evaluated in terms of various tax law applications, and administrative transactions in the taxation period.

Anahtar Kelimeler

Taxation Period, Administrative Act, Power, Non-Discretionary Power, Administrative Discretion

Kaynakça

• Arat Özkaya, N. (2015). Türk İdare Hukuku’nda İdarenin Hukuk Sınırları İçinde Hareket Serbestisi, Takdir Yetkisi ve Bunun Sınırları Üzerine Bir İnceleme. Beta Yayınları.
• Arslaner, H. (2015). Kamu Alacaklarının Cebri Tahsil Usulünde Hacizli Malların Satışa Çıkış Süresi: Üç Ay Mı, Üç Yıl Mı?. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 8(3), 229-242.
• Atcı, M. & Aslıhak, A. (2020). Uzlaşma Müessesesi Beklentileri Karşılıyor Mu?. Vergi Sorunları Dergisi, (382), 118-129.
• Başaran Yavaşlar, F. (2010). Uzlaşma Uygulaması Hukuka Uygun Mu?. Vergi Sorunları Dergisi, (257), 165-173.
• Batun, M. (2010). Kamu Alacağının Güvence Altına Alınmasında İhtiyati Tahakkuk. Vergi Dünyası Dergisi, (341), 86-93.
• Bayraklı, H. H. (2009). Vergi İcra Hukuku. Celepler Matbaacılık.
• Candan, T. (2018). Açıklamalı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun. Yetkin Yayınları.
• Çelik, M. & Yüce, M. (2020). Vergi Hukukunda Tebligat Usulleri; Muhatabın Önemi. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (16), 139-162.
• Diliçıkık, A. (2020). Takdir Komisyonu Tarafından Yapılan Matrah Takdiri İşleminin Güncel Yargı Kararları Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Vergi Dünyası Dergisi, (464), 6-19.
• Gerçek, A. (2006). Türk Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi. Yaklaşım Yayıncılık.
• Gözler K. (2009). İdare Hukuku Dersleri. Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. & Kaplan, G. (2020). İdare Hukukuna Giriş. Ekin Yayınevi.
• Gözübüyük, A. Ş. & Tan, T. (2017). İdare Hukuku. Cilt: 2, Turhan Kitabevi.
• Günday, M. (2017). İdare Hukuku. İmaj Yayıncılık.
• Hepaksaz, E., Çevikcan, F. & Öz, E. (2011). Aramalı Vergi İncelemesi ve İşlerliği. Vergi Dünyası Dergisi, (354), 149-157.
• Hepaksaz, E. (2015). The Practice of Reconciliation in Turkish Tax Law Settlement and Administrative Discretion. International Conference of Interdisciplinary Studies Conference Proceedings, April 16-19, San Antonio, 711-724.
• İnce, E. (2019). Bir İdari İşlem Olarak Vergi İadesi. Vergi Sorunları Dergisi, (369), 18-23.
• Kaplan, R. (2013). Mükellefçe Gösterilen Kişi Beyanlarının Vergi İnceleme Tutanaklarındaki Yeri. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(4), 155-181.
• Karakoç, Y. (2014). Vergi Cezası Anlaşmazlıklarının Çözüm Yollarından Cezalarda İndirim Müessesesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(Özel Sayı), Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 3637-3739.
• Karakoç, Y. (2016). Kamu İcra Hukuku. Yetkin Yayınları.
• Kaya, C. (2014). İdarenin Takdir Yetkisi ve Yargısal Denetimi. On İki Levha Yayıncılık.
• Kızılot Ş. & Kızılot, Z. (2014). Vergi İhtilafları ve Çözüm Yolları. Yaklaşım Yayıncılık.
• Koçak, M. (2011). Vergi – İcra Hukuku (Mukayeseli). Seçkin Yayıncılık.
• Nas, A. (2012). Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(4), 1307-1336.
• Nas, A. (2019). Vergi Denetim Yollarından Yoklama ve Yoklamanın Hukuki Sonuçları. Vergi Sorunları Dergisi, (373), 69-81.
• Özcan, O. (2017). Vergilendirme Sürecinin İdari İşlem Bağlamında İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 75(1), 159-190.
• Sancakdar, O. (2014). İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı. Seçkin Yayıncılık.
• Sarıcaoğlu, E. (2020). Kamu Alacağının Korunmasına Yönelik Bir Önlem: 6183 Sayılı Kanuna Göre Teminat. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(2), 857-904.
• Şenyüz, D. (2020a). Uyuşmazlık Çözüm Yolu Olarak Kanun Yolundan Vazgeçme ve Benzer Müesseselerle Karşılaştırılması. Legal Mali Hukuk Dergisi. 16(185), 1165-1198.
• Şenyüz, D. (2020b). Vergi Ceza Hukuku (Vergi Kabahatleri ve Suçları). Ekin Yayınevi.
• Şenyüz, D. (2020c). Vergi İncelemesinde Zaman Bakımından Yetki. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (43), 247-263.
• Taşkan, Y. Z. (2020). Vergi Hukuku Genel Hükümler ve Türk Vergi Sistemi. Adalet Yayınevi.
• Varol, D. (2019). İhtiyati Haciz Uygulamasında Yeni Dönem Mi?. Vergi Dünyası Dergisi, (449), 141-145.
• Yavuz, M. (2019). Kamu Alacaklarında Şahsi Kefalet. Mali Çözüm Dergisi, 29(156), 273-283.
• Yıldız, H. (2013). Vergi İnceleme İşleminin Bir İdari İşlem Olarak Unsurları Yönünden Hukuki Analizi. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(3-4), 129-154.
• Yılmaz, D. (2017). Türk İdare Hukuku’nda İdari İşlemin “Kesin”liği Üzerine Bir Değerlendirme: “Kime Göre?”, “Ne İçin?” Kesinlik. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(2), 105-153.
• Yüce, M. & Çimen, G. (2019). Vergi Hukukunda Takdir Komisyonu Kararlarının Dava Konusu Edilebilirliği. Vergi Sorunları Dergisi, (371), 23-36.
• Yüksel, M. & Biçer, İ. (2016). Kamu (Vergi) İcra Hukukunda Güvence Mekanizmaları: Teminat ve Şahsi Kefalet. Vergi Sorunları Dergisi, (334), 51-62.