BibTex RIS Kaynak Göster

-

Yıl 2013, Cilt: 37 Sayı: 2, 49 - 63, 28.01.2014

Eshabil Bozkurt

Öz

This article aims to refer to the scientific and literary translations rendered by Avan-zâde Mehmed Süleyman who stands out in our nation‟s scientific, cultural and literary history thanks to his various aspects as well as his diverse social identities and also to analyse him in terms of his identity as a translator in the context of translation studies regarding the prefaces and epilogues he wrote for his translations. He succeeded to be one of the leading intellectual figures who came into prominence in Meşrutiyet (Constitutional) Period not only by producing a wide variety of original works including literary works such as novels and stories; scientific works on pharmacy, which was his own profession, and on other branches of science along with some other works on various fields namely typology, history, literary history, astrology, etc., but also by publishing journals and newspapers and carrying out translations, as well. In addition to the literary translations he made from the works of renowned authors in Europe such as François Coppée, Ponson du Terrail, Alexandre Dumas, Victor Hugo; he also translated numerous anonymous scientific and literary works. Joint translations which were a characteristic of the specified era can also be found among these very translations by Avan-zâde Mehmed Süleyman. The fact that there has hitherto been a lack of specific academic study on Avan-zâde‟s identity as a translator, who has more than fifty translations some of which are joint translations made together with some of the leading translators of the time such as Süleyman Tevfik, İskender Ferari and Sisak Ferid, who are among the prominent names in Turkish translated literary history and also that the enlightening and informative texts like prefaces and epilogues he wrote for his works are of much value in regard to the context of translation studies have been the prime motives to initiate this very academic study. As a theoretical framework, this very article is based on the Skopos Theory by the German translation studies theorist Hans J. Vermeer, in which the theoretical concepts such as “skopos”, “commission”, “commissioner” are of the essence.

Anahtar Kelimeler

Turkish Translated Literary History Avan-Zâde Mehmed Süleyman Skopos Theory.

Kaynakça

  • Alman Durûb-ı Emsâli. (1335/1916). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Orhaniye.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1310/1892). Musavver ve Mükemmel Yeni Osmanlı Takvimi. İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1311/1893). Rehnümâ-yı İdâre-i Beytiyeden Musavver Leke Risalesi. İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1315/1897). Bin Bir Çeşid. İstanbul: Yuvanaki Panayotidis Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1326/1908). Gençlere Sıhhî ve Tıbbî Gizli Nasihatler. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1327/1909). Şeref Sokağı Esrarı. İstanbul: Edeb Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1329). Muabbir yahud Yeni ve Mükemmel Tabirname. İstanbul: Matbaa-i Kader.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1330/1911a). İdrar Tahlili. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1330/1911b). Musavver ve Mükemmel Kıyafetname. İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1330/1911c.). Ulûm-ı Hafiyeden Yıldızname. İstanbul: Asaduryan ve Mahdumları Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1911). Trablusgarb ve Devlet-i Âliye-İtalya Vakâyi-i Harbiyesi. İstanbul: Matbaa ve Kütüb-hâne-i Cihân.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1331/1912). İlm-i Kehânet-Kendi Kendine Sihirbazlık. İstanbul: Araks Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916a). Aile Aşçısı 100 Türlü Sebze Pişirmek Usulü. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916b). Aile Aşçısı 100 Türlü Yumurta Pişirmek Usulü. İstanbul: Matbaa-i Orhaniye.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916c). Aile Eczanesi Alman Usulü. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916d). Alman Usulü Ticaret ve Servet Usulleri. İstanbul: Orhaniye Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916e). Kadın Hastalıklarından Seyelân-ı Ebyaz. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1336/1917a). İspanyol Nezlesi. İstanbul: Evkaf Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1336/1917b). Tifüs yahud Lekeli Humma. İstanbul: Kadınlar Dünyası Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1338/1919). Yeni ve Mükemmel Son Rehber-i İzdivâc, İstanbul: El-Adl Matbaası.
  • BENGİ-ÖNER, I. (2008). Çeviribilimde Bireysel Kuramlardan Geniş Ölçekli Bir Bakış Açısına Doğru, Çeviri Seçkisi-I/Çeviriyi Düşünenler, (Haz. Mehmed Rifat) Ankara: Sel Yayıncılık.
  • DU TERRAIL, P. (1328/1910). Rokanbol (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Kader.
  • DUMAS, A. (1327/1909). Monte Kristo (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman ) İstanbul: Matbaa-i Jirayir ve Keteon.
  • Eczacılara Mahsus Muhtıra. (1329/1911). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kader Matbaası.
  • Fennî Eğlenceler. (1322/1904). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
  • Güzel Hemşire yahud Bir Mahkûmun Kızları. (1335/1916). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kadınlar Dünyası Matbaası.
  • Güzel Prenses-Saray Entrikaları. (1331/1912). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman ve Sisak Ferid) İstanbul: Lüsiyen Matbaası.
  • HUGO, V. (2013). Sefiller. (Haz. Erol Kılınç) İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • HUGO, V. (1327-28/1909-10). Sefiller (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Jirayir ve Keteon Bedrosyan.
  • KANTER, B. (2012). “Meşrutiyet Döneminde Kadın Hakları Savunuculuğunda Gelenekçi Bir Yazar: Avan-zâde Mehmed Süleyman”, Erdem, 63, 177-192. KERMAN, Z. (1978). 1862-1910 Yılları Arasında Victor Hugo’dan Türkçeye Yapılan Tercümeler Üzerinde Bir Araştırma, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • KRAFT, R. (1330/1911). Altın Gölü (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman ve Sisak Ferid) İstanbul: Lüsiyen Matbaası.
  • LAVEN, G. (1310/1911). Muhâfaza-i Sıhhat (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Âlem Matbaası Ahmed İhsan ve Şürekâsı.
  • Mükemmel Hazîne-i Letâif. (1315/1897). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • Ormanda Bir Kadın Cesedi. (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Türk Dünyası Matbaası. SANDALCI, M. (2011). Avan-zâde Mehmed Süleyman Bey, Eczacı, 77 (7), 50-51. SANDALCI, M. (2011, 9 Temmuz). Türk Eczacılık Tarihi. Erişim Tarihi: 12 Eylül 2013, http://www.eczacidergisi.com
  • SEVÜK, İ. H. (1941). Avrupa Edebiyatı ve Biz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Seyfettin Özege Bağış Kitapları Katalogu. (4 cilt, 1973-1978-1980-1989). (Haz. A. Bayram ve M. S. Çöğenli) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
  • SÜLEYMAN T. (2011). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Elli Yıllık Hatıralarım. (Haz. T. Yıldırım ve Ş. Özdemir) İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
  • SÜLEYMAN T. ve AVAN-ZÂDE M. S. (1329). Muhît-i Tefeyyüz. İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
  • Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. (2003). (2 cilt). İstanbul: YKY
  • UNAT, F. R. (1940). Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu. Ankara.
  • VERMEER, H. J. (1989). Skopos And Commission in Translational Action”, Readings in Translation Theory, (Haz. A. Chesterman), Oy Finn Lectura Ab., 173-200. 113 Numaralı Hâne. (1317/1899). (Çev. İskender Ferari ve Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • Zehirli İlaç. (1335/1916) (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Orhaniye. http://www.kulturturizm.gov.tr/EN,38397/mehmet-suleyman--Avanzade.html. Erişim Tarihi: 12 Eylül 2013. http://www.obarsiv.com/kutuphane_bulteni/haziran09/yazar_isimleri_biyografiler.html. Erişim Tarihi: 16 Eylül 2013.

Meşrutiyet Dönemi’nde Çok Kimlikli Bir Mütercim: Avan-Zâde Mehmed Süleyman

Yıl 2013, Cilt: 37 Sayı: 2, 49 - 63, 28.01.2014

Eshabil Bozkurt

Öz

Bu makalenin amacı; bilim, kültür ve edebiyat tarihimizde birbirinden farklı kimlikleriyle öne çıkan Avan-zâde Mehmed Süleyman’ın yaptığı edebî ve ilmî tercümelere değinilerek mütercim kimliğini bu tercümelere yazdığı ön söz ve son sözler tanıklığında ve çeviribilim bağlamında irdelemektir. Avan-zâde, Meşrutiyet Dönemi’nde hikâye ve roman gibi edebî türlerde olduğu kadar mesleği olan eczacılık ve diğer ilmî sahalar ile ilgili yazdığı telif eserler ve yine aynı alanlarla ilgili yaptığı tercümelerle, çıkardığı dergi ve gazetelerle, kıyafetnameden yıldıznameye, aşçılıktan tarih ve edebiyat tarihine kadar çok geniş bir yelpazedeki eserleriyle dönemin ses getiren isimlerinden birisi olmuştur. François Coppée, Ponson du Terrail, Alexandre Dumas, Victor Hugo gibi Avrupa’nın önde gelen müelliflerinden yaptığı edebî tercümelerin yanında müellifi bilinmeyen çok sayıda ilmî ve edebî eser de tercüme etmiştir. Bu tercümeler içerisinde dönemin özelliklerinden birisi olarak görülen müşterek tercüme de bulunmaktadır. Türk tercüme tarihinde, yaptıkları tercümelerle adlarından söz ettiren mütercimlerden Süleyman Tevfik, İskender Ferari ve Sisak Ferid ile müşterek tercüme yapan ve elliden fazla tercümesi bulunan Avan-zâde’nin mütercim kimliği üzerine müstakil bir çalışmanın yapılmamış olması ve eserlerine yazdığı ön söz ve son söz gibi bilgilendirici metinlerin çeviribilim bağlamında oldukça önemli bilgiler içermesi, bu çalışmaya sevk eden başlıca unsurlardır. Makaleye Alman çeviribilim kuramcısı Hans J. Vermeer’in “iş, işveren, amaç” kavramlarının önemli bir yer tuttuğu “skopos kuramı” kuramsal temel olarak alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk tercüme tarihi; Avan-zâde Mehmed Süleyman; skopos kuramı.

Kaynakça

  • Alman Durûb-ı Emsâli. (1335/1916). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Orhaniye.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1310/1892). Musavver ve Mükemmel Yeni Osmanlı Takvimi. İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1311/1893). Rehnümâ-yı İdâre-i Beytiyeden Musavver Leke Risalesi. İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1315/1897). Bin Bir Çeşid. İstanbul: Yuvanaki Panayotidis Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1326/1908). Gençlere Sıhhî ve Tıbbî Gizli Nasihatler. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1327/1909). Şeref Sokağı Esrarı. İstanbul: Edeb Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1329). Muabbir yahud Yeni ve Mükemmel Tabirname. İstanbul: Matbaa-i Kader.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1330/1911a). İdrar Tahlili. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1330/1911b). Musavver ve Mükemmel Kıyafetname. İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1330/1911c.). Ulûm-ı Hafiyeden Yıldızname. İstanbul: Asaduryan ve Mahdumları Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1911). Trablusgarb ve Devlet-i Âliye-İtalya Vakâyi-i Harbiyesi. İstanbul: Matbaa ve Kütüb-hâne-i Cihân.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1331/1912). İlm-i Kehânet-Kendi Kendine Sihirbazlık. İstanbul: Araks Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916a). Aile Aşçısı 100 Türlü Sebze Pişirmek Usulü. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916b). Aile Aşçısı 100 Türlü Yumurta Pişirmek Usulü. İstanbul: Matbaa-i Orhaniye.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916c). Aile Eczanesi Alman Usulü. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916d). Alman Usulü Ticaret ve Servet Usulleri. İstanbul: Orhaniye Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1335/1916e). Kadın Hastalıklarından Seyelân-ı Ebyaz. İstanbul: Kader Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1336/1917a). İspanyol Nezlesi. İstanbul: Evkaf Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1336/1917b). Tifüs yahud Lekeli Humma. İstanbul: Kadınlar Dünyası Matbaası.
  • AVAN-ZÂDE M. S. (1338/1919). Yeni ve Mükemmel Son Rehber-i İzdivâc, İstanbul: El-Adl Matbaası.
  • BENGİ-ÖNER, I. (2008). Çeviribilimde Bireysel Kuramlardan Geniş Ölçekli Bir Bakış Açısına Doğru, Çeviri Seçkisi-I/Çeviriyi Düşünenler, (Haz. Mehmed Rifat) Ankara: Sel Yayıncılık.
  • DU TERRAIL, P. (1328/1910). Rokanbol (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Kader.
  • DUMAS, A. (1327/1909). Monte Kristo (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman ) İstanbul: Matbaa-i Jirayir ve Keteon.
  • Eczacılara Mahsus Muhtıra. (1329/1911). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kader Matbaası.
  • Fennî Eğlenceler. (1322/1904). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
  • Güzel Hemşire yahud Bir Mahkûmun Kızları. (1335/1916). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kadınlar Dünyası Matbaası.
  • Güzel Prenses-Saray Entrikaları. (1331/1912). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman ve Sisak Ferid) İstanbul: Lüsiyen Matbaası.
  • HUGO, V. (2013). Sefiller. (Haz. Erol Kılınç) İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • HUGO, V. (1327-28/1909-10). Sefiller (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Jirayir ve Keteon Bedrosyan.
  • KANTER, B. (2012). “Meşrutiyet Döneminde Kadın Hakları Savunuculuğunda Gelenekçi Bir Yazar: Avan-zâde Mehmed Süleyman”, Erdem, 63, 177-192. KERMAN, Z. (1978). 1862-1910 Yılları Arasında Victor Hugo’dan Türkçeye Yapılan Tercümeler Üzerinde Bir Araştırma, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • KRAFT, R. (1330/1911). Altın Gölü (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman ve Sisak Ferid) İstanbul: Lüsiyen Matbaası.
  • LAVEN, G. (1310/1911). Muhâfaza-i Sıhhat (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Âlem Matbaası Ahmed İhsan ve Şürekâsı.
  • Mükemmel Hazîne-i Letâif. (1315/1897). (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • Ormanda Bir Kadın Cesedi. (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Türk Dünyası Matbaası. SANDALCI, M. (2011). Avan-zâde Mehmed Süleyman Bey, Eczacı, 77 (7), 50-51. SANDALCI, M. (2011, 9 Temmuz). Türk Eczacılık Tarihi. Erişim Tarihi: 12 Eylül 2013, http://www.eczacidergisi.com
  • SEVÜK, İ. H. (1941). Avrupa Edebiyatı ve Biz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Seyfettin Özege Bağış Kitapları Katalogu. (4 cilt, 1973-1978-1980-1989). (Haz. A. Bayram ve M. S. Çöğenli) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
  • SÜLEYMAN T. (2011). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Elli Yıllık Hatıralarım. (Haz. T. Yıldırım ve Ş. Özdemir) İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
  • SÜLEYMAN T. ve AVAN-ZÂDE M. S. (1329). Muhît-i Tefeyyüz. İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
  • Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. (2003). (2 cilt). İstanbul: YKY
  • UNAT, F. R. (1940). Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu. Ankara.
  • VERMEER, H. J. (1989). Skopos And Commission in Translational Action”, Readings in Translation Theory, (Haz. A. Chesterman), Oy Finn Lectura Ab., 173-200. 113 Numaralı Hâne. (1317/1899). (Çev. İskender Ferari ve Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Kasbar Matbaası.
  • Zehirli İlaç. (1335/1916) (Çev. Avan-zâde Mehmed Süleyman) İstanbul: Matbaa-i Orhaniye. http://www.kulturturizm.gov.tr/EN,38397/mehmet-suleyman--Avanzade.html. Erişim Tarihi: 12 Eylül 2013. http://www.obarsiv.com/kutuphane_bulteni/haziran09/yazar_isimleri_biyografiler.html. Erişim Tarihi: 16 Eylül 2013.
Toplam 42 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Articles
Yazarlar

Eshabil Bozkurt

Yayımlanma Tarihi 28 Ocak 2014
Yayımlandığı Sayı Yıl 2013Cilt: 37 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Bozkurt, E. (2014). Meşrutiyet Dönemi’nde Çok Kimlikli Bir Mütercim: Avan-Zâde Mehmed Süleyman. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(2), 49-63.

Creative Commons Lisansı 
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.