TOPLUM SAĞLIĞININ YÖNETİMİ: SAĞLIK OKURYAZARLIĞI VE AŞIYA İLİŞKİN TUTUM ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, Cilt: 45 Sayı: 2, 259 - 278, 22.12.2021

Fuat Yalman Tekin Sancar

Öz

Bu çalışmada amaç, toplum sağlığının yönetimi açısından toplumun sağlık okuryazarlık düzeyinin aşılama uygulamalarına yönelik tutumları üzerindeki etkisini tespit etmek ve doğrulayıcı karakterli modeller geliştirmektir. Araştırmanın evrenini Bursa ili oluşturmaktadır. Nicel araştırma yönteminin kullanılıp, veriler online olarak 400 kişi üzerinden toplanmıştır. Araştırmada kolayda örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Araştırmada; betimleyici istatistikler, açıklayıcı faktör analizi, yapısal eşitlik modellemesi ve yol analizi uygulanmıştır. Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi sağlanan bulgular, modelin geçerliliğinin sağlandığını göstermektedir. Açıklayıcı faktör analizi ile ortaya çıkan yapı geçerliliği, doğrulayıcı faktör analizi ile de doğrulanmıştır.
Yapısal eşitlik modellemesi ile yapılan yol analizi, sağlık okuryazarlığının aşı uygulamalarına yönelik tutum üzerindeki olumlu etkilerinin kabul edilebilir bir uyum indeksine sahip olduğu görülmüştür. Sağlanan geçerlilik ve güvenilirlik, sağlık okuryazarlığı, sağlıklı yaşam tarzı davranışı ve akılcı ilaç kullanımı arasında yapısal bir ilişkinin varlığını göstermektedir. Sağlık okuryazarlığı düzeyindeki artış aşılama uygulamalarına yönelik olumlu tutumların artmasına neden olmakta ve sağlık okuryazarlığı aşılama uygulamalarına yönelik tutumları doğrudan etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı, Aşı Tutumu, Toplum Sağlığı

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kuruluş yoktur.

Kaynakça

• Baker, D.W., Parker, R.M, Williams, M.V, Clark, W.S, & Nurss, J. (1997). The relationship of patient reading ability to self-reported health and use of health services. Am J Public Health. 87(6):1027–1030. doi:10.2105/AJPH.87.6.1027. PMID:9224190.
• Baur, C., Harris, L., & Squire, E. (2017). The U.S. national action plan to ımprove health literacy: a model for positive organizational change. Study Health Technol Inform. 240:186-202.
• Berkman, N., Davis, T., & McCormarck, L. (2010). Health literacy: what is it? Journal of Health Communication. 15(l-2):9-19. doi.org/10.1080/10810730.2010.499985
• Berkman, N.D., Sheridan, S.L., Donahue, K.E, Halpern, D.J, Viera, A., Crotty, K., … Holland, A. (2011). Health literacy interventions and outcomes: An updated systematic review. Evid Rep Technol Assess (Full Rep). 199:1–941.
• Biasio, L.R. (2017). Vaccine hesitancy and vaccine literacy. Hum Vaccin Immunother. 13(3):701–702. doi:10.1080/21645515.2016.1243633. PMID:27808587.
• Bonaccorsi, G., Lorini, C., Baldasseroni, A., Porchia, B.R., & Capecchi, L. (2016). Health services and health literacy: From the rationale to the many facets of a fundamental concept. A literature review. Ann Ist Super Sanita. 52(1):114–118. PMID:27033626.
• Bostock, S., & Steptoe, A. (2012). Association between low functional health literacy and mortality in older adults: longitudinal cohort study. BMJ. 344. doi:10.1136/bmj.e1602. PMID:22422872.
• Brown, T.A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. New York: Guilford Press.
• Byrne, B.M. (2001). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Lawrence Erlbaum Associates.
• Castro-Sánchez, E., Chang, P.W., Vila-Candel, R., Escobedo, A.A., & Holmes, A.H. (2016). Health literacy and infectious diseases: why does it matter?. Int J Infect Dis. 43:103-110. doi:10.1016/j.ijid.2015.12.019. PMID:26751238
• DeWalt, D., Berkman, N., Sheridan, S., Lohr, K., & Pigone, M. (2004). Literacy and health outcomes: systematic review of the literature. Journal of General Internal Medicine. 19:1228-1239.
• Filiz, M. (2020). Sağlık kurumlarında liderlik tarzı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların sistematik derlemesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 10(20): 276-296.
• Filiz, M., & Kaya, M. (2019). Systematic review of studies to determine factors affecting vaccine rejection / ınstability / contrast. Turkish Research Journal of Academic Social Science. 2(2): 1-7.
• Johnson, D.R., Nichol, K.L., & Lipczynski, K. (2008). Barriers to adult immunization. The American Journal of Medicine. 121:28-35.
• Kanj, M., & Mitic, W. (2009). Consultants to the eastern mediterranean region, world health organization. health literacy and health promotion definitions, concepts and examplesin the eastern mediterranean region ındividual empowerment conference working document. 16:1-46.
• Larson, H.J., Jarrett, C., Eckersberger, E., Smith, D.M., & Paterson, P. (2014). Understanding vaccine hesitancy around vaccines and vaccination from a global perspective: a systematic review of published literature, 2007–2012. Vaccine. 32:2150–2159.
• Lorini, C., Santomauro, F., & Donzellini, M. (2018). Health literacy and vaccination: A systematic review. Hum Vaccin Immunother. 14(2):478–488. doi: 10.1080/21645515.2017.1392423.
• MacDonald, N.E. (2015). SAGE working group on vaccine hesitancy. vaccine hesitancy: definition, scope and determinants. Vaccine. 33(34):4161–4164. doi:10.1016/j.vaccine.2015.04.036. PMID:25896383.
• Mitic, W., & Rootman, I. (2012). Inter-sectoral approach to ımproving health literacy for canadians; public health association of british columbia: Vancouver, BC, Canada; https://phabc.org/wp-content/uploads/2015/09/IntersectoralApproachforHealthLiteracy-FINAL.pdf.
• Munro, B.H. (2005). Statistical methods for health care research. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 351-376.
• Patel, H., Jeve, Y.B., Sherman, S.M., & Moss, E.L. (2016). Knowledge of human papillomavirus and the human papillomavirus vaccine in European adolescents: a systematic review. Sex Transm Infect. 92:474-479.
• Porr, C., Drummond, J., & Richter, S. (2006). Health literacy as an empowerment tool for low-income mothers. Family & Community Health. 29:328-35.
• Ratzan, S.C. (2011). Vaccine literacy: A new shot for advancing health. J Health Commun. 16:227–229. doi:10.1080/10810730.2011.561726. PMID:21391044.
• Ropeik, D. (2013). How society should respond to the risk of vaccine rejection. Human vaccines & immunotherapeutics. 9:1815-1818.
• Rowlands, G. (2014). Health literacy. Hum Vaccin Immunother. 10(7):2130–2135. doi:10.4161/hv.29603. PMID:25424830 Sadaf, A., Richards, J.L., Glanz, J., Salmon, D.A., & Omer, S.B. (2013). A systematic review of interventions for reducing parental vaccine refusal and vaccine hesitancy. Vaccine. 31:4293-4304.
• Salmon, D.A., Moulton, L.H., Omer, S.B., DeHart, M.P., Stokley, S., & Halsey, N.A. (2005). Factors associated with refusal of childhood vaccines among parents of school-aged children: a case-control study. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine. 159:470-476.
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., & Fullam, J (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 12(80):1-13. doi.org/10.1186/1471-2458-12-80.
• Sudore, R.L., Yaffe, K., Satterfield, S., Harris, T.B., Mehta, K.M., & Simonsick, E.M. (2006). Limited literacy and mortality in the elderly: the health, aging, and body composition study. Journal of General Internal Medicine. 21:806–812.
• T.C. Sağlık Bakanlığı II. Ulusal Aşı Çalıştayı, (2016). Çalıştay Raporu. 24-26 Mart 2016. Erişim: http://www.enfeksiyon.org.tr/2.calistayrapor.pdf. (Erişim Tarihi:03.03.2021).
• Toprak, D., Akan, H., Köksal, İ., & Sargın, M. (2018). Erişkin aşılaması, uygulamadaki sorunlar ve çözüm önerileri, aile hekimlerinin erişkin aşılamasındaki rolü. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 22:166-174.
• Veldwijk, J., Heide, I., Van Der Rademakers, J., Schuit, A.J., Wit G.A., Uiters, E.H., & Lambooij, M. (2015). Preferences for vaccination: does health literacy make a difference? Medical Decision Making. 38(8):948-958.
• Weiss, B.D., & Palmer, R. (2004). Relationship between health care costs and very low literacy skills in a medically needy and indigent Medicaid population. J Am Board Fam Pract. 17(1):44–47. doi:10.3122/jabfm.17.1.44. PMID:15014052.
• White, S., Chen, J., & Atchison, R. (2008). Relationship of preventive health practices and health literacy: A national study. Am J Health Behav. 32(3):227–242. doi:10.5993/AJHB.32.3.1. PMID:18067463.
• Wilson, F.L., Baker, L.M., Nordstrom, C.K., & Legwand, C. (2008). Using the teach-back and Orem’s Self-care Deficit Nursing theory to increase childhood immunization communication among low-income mothers. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing. 31:7-22.
• World Health Organization. (2013). Global vaccine action plan 2011-2020. United States; 2013.
• World Health Organization (2021). Immunization coverage Available at: [accessed 2021 February 17]. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs378/en/.
• Zhang, F., Or Peggy, P.L., Chung, J., Wai-Yee. (2020). The effects of health literacy in influenza vaccination competencies among community-dwelling older adults in Hong Kong, BMC Geriatrics. 20:103. https://doi.org/10.1186/s12877-020-1504-5.