İran Külütüründe Şahnamehanlık Geleneği

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 64 - 70, 31.05.2017

İsmail Söylemez

Öz

Şahnamehanlık
geleneği İran kültüründe doğup gelişerek yakın dönemlere kadar süregelen İran
kültürüne özgü ve çoğunlukla tek kişilik bir gösteri şeklinde icra edilen kadim
bir anlatı geleneğidir. ŞahnamehanlıkFirdevsî’nin Şahnamesinin
özel bir tarzda okunmasına verilen isimdir. Şahnemanlık geleneği, anlatıcıların
tarzlarının değişkenliği, konu seçimindeki farklılık ve icradaki değişkenlik
nedeniyle tarihsel gelişim süreci içerisinde günümüze kadar gelirken farklı
isimlerle anılmıştır. Tarih boyunca şahnamehanlık için Nekkalî,Honyagerî,
Ramşgeri, Vakıehani, İranavazî, Rowzehanî, Menakıbhanî,
Sohenverî, Kıssesorayî-yiMovzun, Zakirî, Perdehanî,
Kevvalî, Me’rekegirî ve Vaguye gibi isimlendirmeler de
kullanılmıştır. Tarihsel süreç içerisinde saraylar gibi resmi mahfillerde ve
meclislerde resmi zevata yönelik olarak icra edilen, kahvehaneler gibi daha çok
halka açık olan gayr-i resmi mekânlarda da her kesimden insanı eğlendiren
şahnamehanlık geleneğiçoğunlukla İslâmiyet’ten önceki İran kültür ve tarihinde
mevcut efsanevî olayları özellikle de Şâhnâme’deki hikâyeleri anlatan, aktaran
bir anlatı geleneğidir. Bu çalışmada öncelikle şahnamehanlık tanımlanarak tarihsel
gelişim süreci hakkında bilgi verildikten sonra ünlü şair Firdevsi ve şahname
adlı eseri tanıtılmış ve ardından şahnamehanlık geleneği anlatılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

İran kültürü, şahname, şahnamehanlık, şahnamehan

Kaynakça

• Altunel, İ. (1994). “Edebiyatımızda Kıssa, Kıssahanlık Geleneği ve Meddahlıkla Münasebeti Üzerine”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, Konya.
• Altunel, İ. (2002). Edebiyatımızda Kıssa, Kıssahanlık Geleneği ve Meddahlıkla Münasebeti Üzerine, DİA, C:25, İstanbul.
• Kanar, M. (1996). Firdevsî, DİA, Cilt: 13, İstanbul.
• Kanar, M. (2000). “Modern İran Edebiyatı” DİA, C.22, İstanbul.
• Kanar, M. (2010). Şahname, DİA, C: 38, İstanbul.
• Kanar, M. (2013). Çağdaş İran Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi, İstanbul, Say Yayınları.
• Mirşokranî, M. (1355). “Şahnamehanî Ez Dîd-i Merdomşinasî, Nezerî Be Tarihçe-yi Şahnamehanî”, “Honer ve Moerdom” Dowre-yi Çeharom, Şomare-yi: 165-166 (Tîr ve Mordad).
• Ritter, H. (1997), Firdevsî, İslam Ansiklopedisi, Eskişehir, MEB.
• Sefa, Z. (2002). İran Edebiyatı Tarihi, I. Cilt, (H. Almaz, çev.) Ankara: Nüsha Yayınları.
• Sözen, M. (2009). Doğu Anlatı Gelenekleri ve Türk Sinemasının Aidiyeti, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi,S: 50, Ankara.
• Yıldırım, N. (2013). İran Mitolojisi, İstanbul, Pinhan Yayınları.