MAFTİRİM: OSMANLI MÜZİK KÜLTÜRÜNDE SEFARAD PARALİTURJİK MÜZİĞİ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 308 - 327, 31.10.2017

Mehtap Demir

Öz

Osmanlı İmparatorluğu, hüküm sürdüğü zaman
boyunca geniş coğrafi ve kültürel yaygınlığa sahip bir devletti. Toprak
sınırları ve yönetimi altında yaşayan yerel topluluklar yaşam biçimleri ve
kültürel birikimleri açısından birbirinden etkilenerek var olmuşlardır. Bu
etkileşim, müziksel açıdan elimize ulaşan özel verileri de işaret etmektedir.
Bu makalede İbrani dini ve dünyevi kaynaklı şiir geleneğinden oluşan Maftirim
olgusunun müziksel ve kültürel özellikleri irdelenmiştir. Bunlardan günümüze
ulaşan altmış üç Maftirim ilahisinin sözleri ve müziği analiz edilerek Osmanlı
ile ilişkili müziksel unsurlarının ve kültürel anlamlarının ne olduğu sorusuna
cevap aranmıştır. Tarama modelindeki bu nitel araştırma, betimsel düzende durum
tespitine dayalı olarak müzikolojinin tarihsel, etnografik ve analitik yöntemi
ile yapılmıştır. Analiz sonucunda çalgılar, makamlar, Usûller, biçimsel yapı,
besteci ve icracılar hakkındaki bulgular tespit edilmiş ve bu altmış üç eser
makam, usûl ve form bağlamında sınıflanmıştır. Bulgular, Maftirim olgusunun ve
icracılarının Osmanlı müziksel ve kültürel örgüsüyle bağıntılı olduğunu
gösterir. 

Anahtar Kelimeler

Sefarad, Yahudi, Mukaddes Müzik, Osmanlı, Maftirim

Kaynakça

• Alalu, S. vd. (2001). Yahudilikte Kavram ve Değerler: Dinsel Bayramlar-Dinsel Kavramlar-Dinsel Gereçler. 2. Baskı. Haz. Y. Altıntaş. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş. Ben-Naeh, Y. (2008). Jews in the Realm of the Sultans: Ottoman Jewish Society in the Seventeenth Century. Tubingen: Mohr Siebeck Press. Besalel, Y. (2002). Yahudilik Ansiklopedisi. Cilt 1. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş. Boyer, A. (1992). Siyonizmin Kökenleri. Çev. V. Aytar. İstanbul: İletişim Yayınları. Carmell, A. (1991). Masterplan: Judaism, Its Program, Meanings, and Goals. Jerusalem: Jerusalem Academy Publications. Dorn, P. J. (1991). Change and Ideology: The Ethnomusicology of Turkish Jewry. Doctoral Dissertation. Bloomington: Indiana University. Green, A. (2012). These Are the Words: A Vocabulary of Jewish Spiritual Life. Second Edition. Woodstock: Jewish Lights Publishing. Harman, Ö. F. (2013). Yahudilik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 43. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, ss. 197-201. Hendin, D. (2007). King David and Music. http://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/2009891. Erişim Tarihi: 14 Mart 2017. Jerusalmi, I. (2009). Çevirmenin Önsözü. Maftirim: Türk Sefarad Sinagog İlahileri içinde. ed. Karen Gerson-Sarhon Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayım A.Ş. İstanbul, ss. 15-19. Kolyada, Y. (2014). A Compendium of Musical Instruments and Instrumental Terminology in the Bible. New York: Routledge. Lieber, L. S. (2014). A Vocabulary of Desire: The Song of Songs in the Early Synagogue. Leiden and Boston: Brill. Marks, E. (2006). The Music in a Sephardi Synagogue in Israel: A Case Study. Pacific Review of Ethnomusicology, Vol. 12, pp. 1-9. http://ethnomusicologyreview.ucla.edu/journal/volume/12/piece/504. Erişim Tarihi: 18 Mart 2016. Kantemiroğlu D. (2001). Kitâb-ı İlmü’l-Mûsikî alâ Vechi’l-Hurûfât (Mûsikiyi Harflerle Tespit ve İcrâ İlminin Kitabı). Cilt 1. Haz. Yalçın Tura. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Keivelis, I. (1856). Απάνθισμα Τουρκικών Ασμάτων, Ιωάννου Κέϊβελη, Κωνσταντινούπολη [Apanthisma of Turkish Songs]. İstanbul. http://analogion.com/site/html/Library.html, Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2017. Kligman, M. K. (2008). Maqām and Liturgy: Ritual, Music, and Aesthetics of Syrian Jews in Brooklyn. Detroit: Wayne State University Press. Özkan, İ. H. (2007). Peşrev. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 34. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, s. 253. Seroussi, E. (1990). Turkish Makam in the Musical Culture of The Ottoman Jews: Sources and Examples. Israel Studies in Musicology, Vol. 5, pp. 43-68. Seroussi, E. (1991). The Peşrev as a Vocal Genre in Ottoman Hebrew Sources. Turkish Music Quarterly, Vol. 4, No. 3, pp. 1–9. Shiloah, A. (1992). Jewish Musical Traditions. Detroit: Wayne State University Press. Seroussi, E., (2001). From Court and Tarikat to Synagogue: Ottoman Art Music and Hebrew Sacred Songs. In Sufism and Society in Middle East. Ed. A. Hammarlund, T. Olsson, E. Özdalga. Abington: Taylor & Francis, pp. 72-85. Seroussi, E. (2009). Maftirim Olgusuna Genel Bakış. Türk-Sefarad Sinagog İlahileri içinde. ed. Karen Gerson-Sarhon. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayım A.Ş., ss. 43-52. Tanyu, H. (1966). Yahudiliğin Kutsal Kitapları ve Esasları İlmi ve İnceleme Tenkidi. A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 14, ss. 95-124. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/744/9520.pdf, Erişim Tarihi: 12 Haziran 2017. Tevrat (Eski Ahit). http://www.yolgosterici.com/tevrat/tevrat.htm, Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2017. Tietze, A. Yahalom, J., (1995). Ottoman Melodies, Hebrew Hymns: A 16th Century Cross-Cultural Adventure. Budapeste: Akadémia Kaidó.