Alımlama Estetiği Açısından Çeviri

Yıl 2006, Cilt: 15 Sayı: 1, 489 - 504, 01.03.2006

Yard. Doç. Dr. Faruk Yücel

Öz

Bu makalede yirminci yüzyılda kuramsal alt yapısını oluşturan alımlama estetiğinin çeviri bilime yansımaları tartışılmakta Geleneksel çeviri yaklaşımlarında eş değerliliğe bağlı nesnel bir ölçüt olarak kabul edilen ‘anlam’ olgusuna olan bakışın yirminci yüzyılın ikinci yarısında değişmesinde erek kültür odaklı yaklaşımların çeviri bilimde egemen olmaya başlaması etkili olmuştur Bu yaklaşımlar çeviri tarihi boyunca göz ardı edilen okurun çeviri değerlendirmelerinde önemli bir yere sahip olmasına yol açmıştır Bir metindeki ‘anlamın’ salt metin içi etmenlere göre tanımlanamayacağı görüşü çeviri bilimde dikkatleri metin dışı etmenlere yönlendirmiştir Bu etmenler arasında en karmaşık olgulardan biri olan okurun çeviri edimini nasıl etkilediği ya da biçimlendirdiği sorunu çeviri bilimde günümüzde de güncel bir konu olmaya devam etmektedir Bu çerçevede alımlama olgusu erek odaklı çeviri kuramları tarafından hem çeviri süreci hem de ürünü açısından irdelense de her iki yaklaşımda ‘anlamın’ göreceliğine işaret edilerek metin ile okur arasıdaki ilişkinin kültürel bir sürece dayandığı vurgulanmıştır Anahtar Kelimeler: Çeviri alımlama erek odaklı kuramlar çeviri okuru kültür

Anahtar Kelimeler

Çeviri, alımlama, erek odaklı kuramlar, çeviri okuru, kültür

Alımlama Estetiği Açısından Çeviri

Öz

In this article the reflections of reception aesthetics which has constituted its theoretical framework on in the twentieth century in translation studies will be discussed The fact that target oriented approaches have started to be dominant in translation studies has been affective on the change in the perception of the phenomenon of “meaning” which is accepted as an objective criterium depended on equivalence in traditional translational approaches in the second half of twentieth century These target oriented approaches caused the audience who has not been taken into consideration during translation history to have an important place in translation evaluations The claim that “meaning” in a text cannot be defined only according to intra textual elements led to interest in extra textual elements The problem of how the audience one of the most complicated phenomenon among these elements affects or shapes the act of translation is still a current topic in translation studies Within this framework despite the fact that the phenomenon of reception is examined by target oriented translation approaches in terms of both the translation process and the translation product it is emphasized that the relationship between the text and the audience depends on a cultural process by pointing to the relativity of “meaning” in both approaches Keywords: Translation reception target oriented approaches target audience culture

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• AMMANN, M. (1995), Kommunikation und Kultur. Dolmetschen und Übersetzen heute. Eine Einführung für Studierende. Frankfurt/M.
• AYTAÇ, G. (2003), Genel Edebiyat Bilimi. Say Yayınları, İstanbul.
• BENGİ, I. (1995), Çeviri bilimde Bireysel Kuramlardan Geniş Ölçekli Bir Bakış Açısına
• Doğru. Rıfat, Mehmet (yay.): Çeviri ve Çeviri Kuramları Üzerine Söylemler, Söylem Dizisi 1: Düzlem Yayınları 23, İstanbul, ss. 9-30.
• EAGLETON, T. (1990), Edebiyat Kuramı. (çev.: E. Tarım), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• ECEVİT, Y. (2002), Türk Romanında Postmodern Açılımlar. İletişim Yayınları, İstanbul.
• EVEN-ZOHAR, I. (2004), Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu. (çev.: S. Paker), Mehmet Rifat (Yay.): Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı. Dünya Yayınları, İstanbul, ss. 191-200.
• HUYSSEN, A. (1969), Die frühromantische Konzeption von Übersetzung und Aneignung. Studien zur frühromantischen Utopie einer deutschen
• Weltliteratur. Zürich.
• HEATON, J. M. (2002), Wittgenstein ve Psikanaliz. Postmodern Hesaplaşmalar. (çev.: G. Koca) Everest Yayınları, İstanbul.
• KIRAN, Z. (2001), Di lbilimine Giriş. (Yay. Ayşe Kıran), Seçkin Yayınları, İstanbul.
• KLÖPFER, Rolf (1967), Die Theorie der literarischen Übersetzung. Romanische- deutscher
• LUTHER, M. (1973), Sendbrief vom Dolmetschen. (1530) (yay.) Hans Joachim Störig, München. Das Problem des Übersetzens. Darmstadt, ss. 14-32.
• MORAN, B. (1988), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. Cem Yayınları, İstanbul.
• MOUNIN, G. (1967), Geschichte, Theorie, Anwendung. München.
• NİDA, E. A. (1981), Das Wesen des Übersetzens. (1975) (yay.) Wolfram Wilss:
• Übersetzungswissenschaft. Darmstadt, ss. 123-147.
• NOVALİS (1973), Blütenstaub. Das Problem des Übersetzens. (yay.) Hans Joachim Störig, Darmstadt, 1973, s. 33-34.
• ÖZCAN, Ö. (1983), Edward Sapir. 20. Yüzyıl Di lbilimi. (Kuramcılardan Seçmeler). (yay.) Berke Vardar, TDK Yayınları: 511, Ankara, s. 44-45.
• REİSS, K./ Hans J. Vermeer (1991), Grundlegung einer allgemeinen
• Translationstheorie. Tübingen.
• SCHLEİERMACHER, F. (1973), Methoden des Übersetzens. (1813). (yay.) Hans Joachim Störig, Das Problem des Übersetzens. Darmstadt, ss. 38-70.
• SEELE, A. (1995), Römische Übersetzer, Nöte, Freiheiten, Absichten: Verfahren des literarischen Übersetzens in der griechisch-römischen Antike. Darmstadt.
• STOLZE, R. (1993), Übersetzungstheorie. Eine Einführung. Darmstadt.
• TAHİR-GÜRÇAĞLAR, Ş. (2005), Kapılar. Çeviri Tarihine Yaklaşımlar. Scala
• Yayıncılık, İstanbul.
• TOURY, G. (2004), Çeviri Normlarının Doğası ve Çevirideki Rolü. (çev.: A. Eker), Mehmet Rifat (yay.): Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı. Dünya Yayınları, İstanbul, ss. 233-252.
• VERMEER, Hans J. (1992), Skizzen zu einer Geschichte der Translation. Anfaenge- Von Mesopotamien bis Griechenland, Rom und das frühe Christentum bis Hieronymus.
• VERMEER, H. J. (1998), Eine tranlatorische Dreiechgeschichte: Wahrheit, Treue und Schöhnheit – Versuch eines historischen Bogenschlags. (yay.) M. Ammann ve
• H. J. Vermeer, TEXTconTEXT, 1 – Vol. 12 = NF 2, Heidelberg, ss. 1-38.
• WİLSS, W. (1996), Übersetzungsunterricht. Tübingen.
• YÜCEL, F. (2004), Başka Bir Okur: Çeviri Okurunun Rolü. Sakarya Üniversitesi,
• Uluslararası Çeviri Sempozyumu Bildirileri, (yay.) İlyas Öztürk, Sakarya, ss. 168-171.