Reiß ve Vermeer’in ‘Genel Bir Çeviri Kuramının Temeli’ Çeviribilimde ‘Yapısalcı’ Eğilime Karşı ‘Bütünleyici’ Bir Çözüm Mü?

Yıl 2009, Cilt: 18 Sayı: 1, 71 - 78, 01.06.2009

Emra Büyüknisan

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

REİß VE VERMEER’İN ‘GENEL BİR ÇEVİRİ KURAMININ TEMELİ’- ÇEVİRİBİLİMDE ‘YAPISALCI’ EĞİLİME KARŞI ‘BÜTÜNLEYİCİ’ BİR ÇÖZÜM MÜ?

Öz

Çeviriyi araştırma alanında, çeviriyi bilimsel düzeyde anlama ve açıklamaya
yönelik özellikle yaklaşık 1950’li yıllardan günümüze kadar çok sayıda yaklaşım
geliştirilmiştir. Alana bakıldığında bu yaklaşımların ağırlıklı olarak karşılaştırmalı
dilbilim, metin dilbilim, edimbilim, iletişimbilim gibi çeşitli alanların verilerine
dayandırılarak oluşturulduğu anlaşılmaktadır. Bu çok boyutluluk çeviri alanında,
araştırma nesnesinin ortak kabul görecek biçimde tanımlanamaması, kavram örgüsünde
dizgesizlik, yaklaşımlar arasında bağlantısızlık, çeviri olgusunun bütünsel bir biçimde
tanımlanamaması, alanda genel bir dizgesizlik gibi bazı sıkıntıları da beraberinde
getirmektedir. Bu süreç içerisinde özellikle 80’li-90’lı yıllarda, o tarihe kadar
geliştirilmiş yaklaşımlardaki yapısalcı tutum, çeviriyi anlamak ve tanımlamak açısından
yetersiz kaldığı nedeniyle eleştirilip çeviride işlev odaklı yaklaşımlara daha ağırlıklı
olarak yer verilmeye başlanmıştır. Reiβ ve Vermeer, “Genel bir Çeviri Kuramının
Temeli’ başlıklı yaklaşımlarıyla bu bakış açısının öncülerinden sayılmaktadırlar. Bu
araştırma, Katharina Reiß ve Hans J. Vermeer’in, işlev odaklı “Genel Bir Çeviri
Kuramının Temeli” yaklaşımlarının, saltçı ve tek yönlü yapısalcı yaklaşımların alanda
neden olduğu sıkıntılı duruma ne denli yeni açılımlar sağlayabildiğini somutlaştırmayı
amaçlamaktadır. Araştırmanın sonucunda, Reiß ve Vermeer’in “Genel Bir Çeviri
Kuramının Temeli” yaklaşımlarının çeviriyi araştırma alanına yeni açılımlar
sağlayabilme açısından sınırlı kaldığı ve ‘genel’ nitelikli bir çeviri yaklaşımı olma
beklentisini karşılamadığı bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

çeviri, çeviribilim, çeviri kuramı, Reiß, Vermeer, yaklaşım, temel

Kaynakça

• ALBERT, S. (2001). Übersetzung und Philosophie. Wissenschaftsphilosophische Probleme der Übersetzungstheorie – Die Fragen der übersetzung von philosophischen Texten. Viyana: Edition Praesens.
• BALZER, W. (1997). Die Wissenschaft und ihre Methoden. Grundsätze der Wissenschaftstheorie. Ein Lehrbuch. München: Verlag Karl Alber.
• GERZYMİSCH-ARBOGAST, H. (1994). Übersetzungswissenschaftliches Propädeutikum. Tübingen/Basel: Francke Verlag.
• GÜNDOĞDU, Mehmet (2007). Übersetzbarkeit und Vermittlungsmöglichkeiten der deutschen linguistischen Fachsprache. Hamburg: Verlag Dr. Kovač.
• HOLMES, James (1988). Translated Papers on Literary Translation and Translation Studies. Amsterdam: Rodopi.
• İŞCEN, İsmail (2002). Çevrim Kuramı. Çeviribilim’in Temelleri Üzerine. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• İŞCEN, İsmail (2005). Problembezeichnung und Problemerlebnis - Gedanken zum problematischen Selbstverständnis einer Übersetzungswissenschaft. www.linguistic- online.de
• KADE, Otto (1980). Die Sprachmittlung als gesellschaftliche Erscheinung und Gegenstand wissenschaftlicher Untersuchung. Übersetzungswissenschaftliche Beihefte, Heft III. Leipzig.
• KALİNA, Sylvia (1998). Strategische Prozesse beim Dolmetschen. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• KELLETAT, Andreas F. (1986). Die Rückschritte der Übersetzungstheorie. Anmerkung zur Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie von Katharina Reiß und Hans J. Vermeer. Vaasa: Univeristät Vasaa.
• KOLLER, Werner (1997). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. Heidelberg; Wiesbaden: Quelle & Meyer.
• NORD, Christiane (1988). Textanalyse und Übersetzen. Theoretische Grundlagen, Methode und didaktische Anwendung einer übersetzungsrelevanten Textanalyse. Heidelberg: Julius Groos Verlag.
• PÖCHHACKER, Franz (1994). Simultandolmetschen als komplexes Handeln. Tübingen: Narr.
• REIß, Katharina / VERMEER, Hans J. (1984). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
• REIß, Katharina / VERMEER, Hans J. (1991). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
• SCHÄFFNER, Christina (2000). Kontinuität und Erneuerung. İçinde: LAUER, A./GERZYMISCH-ARBPGAST, H./HALLER, J./STEINER, E. (1996). Übersetzungswissenschaft im Umbruch. Festschrift für Wolfram Wilss zum 70. Geburtstag. Tübingen: Narr.
• STOLZE, Radegundis (2005). Übersetzungstheorien (5. baskı). Tübingen: Narr.
• ZYBATOW, Lew N. (2002). Sprache-Kultur-Translation oder Wieso hat Translation etwas mit Sprache zu tun? İçinde: ZYBATOW, L N. (Hrsg.) 2002. Translation zwischen Theorie und Praxis. Frankfurt am Main; Berlin; Bern; Bruxelles; New York; Oxford; Wien: Lang.