Nepotizmin iş Stresi iş Tatmini Olumsuz Söz Söyleme Ve işten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri: Aile işletmeleri Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2011, Cilt: 20 Sayı: 1, 177 - 194, 01.03.2011

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Büte

Öz

Family firms have an important place both at Turkey economy and at world economy When taking the share of the family firms of the economy into considerance these firms should be carefully analyzed and their problems should be solved Because these problems decrease the efficiency and productivity of the family firms One of the important problems that the family businesses have is nepotism The purpose of this study is to investigate the potential effects of nepotism on job stress job satisfaction negative word of mouth and intention to quit through the use of family firms employees Data was gathered by questionnaire method The research is carried on 130 administrators and workers who work at family firms operating in Trabzon and are not family members Empirical evidence indicates that nepotism will exert a negative effect on job satisfaction and a positive effect on job stress negative word of mouth and intention to quit Key Words: Nepotism family firms job stress job satisfaction negative word of mouth and intention to quit

Anahtar Kelimeler

-

Nepotizmin iş Stresi iş Tatmini Olumsuz Söz Söyleme Ve işten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri: Aile işletmeleri Üzerinde Bir Araştırma

Öz

Aile işletmeleri hem Türkiye ekonomisinde hem de dünya ekonomisinde oldukça önemli bir yere sahiptir Aile işletmelerinin ekonomideki payı düşünüldüğünde bu işletmelerin dikkatle incelenmesi ve sorunlarının ortadan kaldırılması gerekmektedir Çünkü bu sorunlar aile işletmelerinin etkinliğini ve verimliliğini düşürmektedir Aile işletmelerinin karşı karşıya kaldığı önemli sorunlardan biri de nepotizmdir Bu araştırmanın amacı aile işletmelerinde nepotizmin aile üyesi olmayan çalışanların iş stresi iş tatmini olumsuz söz söyleme ve işten ayrılma niyetleri üzerine etkilerini incelemektir Veriler anket yöntemiyle toplanmıştır Araştırma Trabzon’da faaliyet gösteren aile işletmelerinde çalışan aile üyesi olmayan 130 yönetici ve işgören üzerinde gerçekleştirilmiştir Bu araştırmanın bulgularına göre; kayırmacılığın iş tatmini üzerinde negatif; iş stresi olumsuz söz söyleme ve işten ayrılma eğilimleri üzerinde pozitif etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır Anahtar Kelimeler: Akraba kayırmacılığı aile işletmeleri iş stresi iş tatmini olumsuz söz söyleme ve işten ayrılma niyeti Effects Of Nepotism On Job Stress Job Satisfaction Negative Word Of Mouth And Intention To Quit: A Study On Employees Working For Family Firms

Anahtar Kelimeler

Akraba kayırmacılığı, aile işletmeleri, iş stresi, iş tatmini, olumsuz söz söyleme ve işten ayrılma niyeti

Kaynakça

• Abdalla, H.F., Maghrabi, A.S. & Al-Dabbagh, T.H. (1994). Research Note: Assessing the Effect of Nepotism on Human Resource Managers. International Journal of Manpower, 15 (1), 60-67.
• Abdalla, H.F., Maghrabi, A.S. & Raggad, B.G. (1998). Assessing The Perceptions of Human Resource Managers Toward Nepotism A Cross-Cultural Study. International Journal of Manpower, 19 (8), 554–570.
• Akıncı, Zeki, (2002) “Turizm Sektöründe İşgörenin İş Tatminini Etkileyen Faktörler Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama”, Akdeniz Üniversitesi Dergisi. Sayı. 4, 2002, s. 1–25.
• Aktan, C. C. (1992). Politik Yozlaşma ve Kleptokrasi; 1980-1990 Türkiye Deneyimi, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Aktaş, Aliye ve Aktaş, Ramazan (1992), İş Stresi, Milli Prodüktivite Dergisi, MPM yayını 1: 153-171.
• Alayoğlu, N. (2003). Aile Şirketlerinde Yönetim ve Kurumsallaşma, İstanbul:Müsiad Yayınları.
• Araslı, H., Bavik, A. & Ekiz, E.H. (2006). The Effects of Nepotism on Human Resource Management: The Case of Three, Four and Five Star Hotels In Northern Cyprus. International Journal of Sociology and Social Policy, 26 (7/8), 295– 308.
• Araslı, H. & Tümer, M. (2008). Nepotism, Favoritism and Cronyism: A Study of Their Effects on Job Stress and Job Satisfaction In The Banking Industry of North Cyprus. Social Behavior and Personality, 36 (9), 1237–1250.
• Asunakutlu, T. & Avcı, U. (2009). Nepotizm-İş Tatmini İlişkisi: Aile İşletmelerinde Bir İnceleme. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 730–736.
• Ateş, Ö. (2003). Aile Şirketlerinde Değişim ve Süreklilik Anlayışı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Babin, B.J. & Boles, J.S. (1998). Employee Behavior in A Service Environment: A Model and Test of Potential Differences Between Men and Women, Journal of Marketing, 62 (2), 77-91.
• Bartlett, K. R. (1999). The Relationship Between Training and Organizational Commitment In The Health Care Field, The Degree of Doctor of Philosophy, The University of Illınois, Urbana.
• Büte, M. (2010). Aile İşletmelerinin Kurumsallaşma Sürecinde Yaşadığı Sorunlar. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 22 Ekim - Kasım - Aralık 2010.
• Büte, M. (2009), Aile İşletmelerinde Nepotizm: Trabzon İlinde Faaliyet Gösteren Aile Şirketlerinde Nepotizm Uygulamasının Tespitine Yönelik Bir Araştırma. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 737–741.
• Develi, N. (2008). Aile İşletmeleri, Aile İşletmelerinde Karşılaşılan Yönetim ve Organizasyon Sorunları: Mersin Örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Denizli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ekim.
• Ercenap, İ. (2006). Nepotism and Favoritism in the Banking Industry: Some Evidence From Northern Cyprus. Master Thesis. Eastern Mediterranean University. Northern Cyprus.
• Ennew, C.T., Banerjree, A.K. and Li, D. (2000), ‘‘Managing word of mouth communication: empirical evidence from India’’, International Journal of Bank Marketing, Vol. 18No. 2, 75-83.
• Ford, R. & McLaughlin, F. ; (1985), “Nepotism”, Personnel Journal, 64 (9), 57–60.
• Genç N. & Demirdöğen O. (1994). Yönetim El Kitabı, Birey Yayıncılık, Mayıs 1994, Erzurum, s.109.
• Geurts, S. A., Schaufeli, W. B., and Rutte, C. G., (1999), “Absenteeism, Turnover Intention and Inequity In The Employment Relationship”, Work&Stress, 1999, Vol. 13, No. 3, 253-267.
• Gümüştekin E. G. (2005). KOBI Niteliğindeki Aile İşletmelerinin Yönetim ve Organizasyon Sorunları: Kütahya Seramik Sanayi Örneği. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6 (1), 71-93
• Günel, R. (2005). Aile İşletmelerinde Yönetimin Bir Sonraki Kuşağa Devrinde Karşılaşılan Sorunların Tespitine ve Bu Sorunların Çözümüne İlişkin Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana.
• Ichniowski, T. (1988). “The New Nepotism: Why Dynasties Are Making a Comeback”, Business Week, April, ss.106-109.
• Işıkhan, Vedat (1988), Sosyal Hizmet ve Sağlık Alanında Görev Yapan Yöneticileri Etkileyen İş stresi Faktörleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, H.O. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İyiişleroğlu, S. C. (2006). Aile Şirketleri: Adana ve Çevresinde Faaliyet Gösteren Aile Şirketlerinde Nepotizm Uygulamasının Tespitine Yönelik Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana.
• Jamal M., (1999), “Job Stress and Employee Well-Being: A Cross-Cultural Empirical Study”, Stress & Medicine, Vol. 15, Pp. 153-158.
• Joffe, A.H. (2004). Nepotism for All Times. Society. September/October, 74–79.
• Judge, T. A, and Colquitt, J. A., (2004), “Organizational Justice and Stress: The Mediating Role of Work-Family Conflict”, Journal of Applied Psychology, 2004, Vol. 89, No: 3, s. 395-404.
• Karpuzoğlu, E. (2001). Aile Şirketlerinde Stratejik Planlama ve Aile Şirketlerine Özgü Planlar”, Öneri, 4.(15), ss.115-124.
• Kiechel, W. (1984). “How to Relate to Nepotism”, Fortune, February 1984, 143-144.
• Meşe, B. (2005). Aile Şirketlerinin Kurumsallaşması. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Oktay, C. (1983). Yükselen İstemler Karşısında Türk Siyasal Sistemi ve Kamu Bürokrasisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBF Yayını.
• Özler, H., Özler, D.N. & Gümüştekin G.E. (2007). “Aile İşletmelerinde Nepotizmin Gelişme Evreleri ve Kurumsallaşma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 437-450.
• Özsemerci, K. (2002). “Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzluklar, Nedenleri, Zararları ve Çözüm Önerileri”. Yüksek Lisans Tezi, TODAİE, Ankara.
• Robbins, T. L., Summers, T. P., and Miller, J. L., (2000) “Intra- and Interjustice Relationships: Assessing The Direction”, Human Relations, Vol. 53 (10), s. 1329-1355.
• Rosenblatt, P. C., De Mik, L., Anderson, R. M. & Johnson, P. (1985). The Family in Business: 204. Jossey-Bass Publishers, San Francisco, California.
• Rusbelt, C. A., Farrell, D., Rogers, Maınous (1988). “Impact of Exchange Variables On Exit, Voice, Loyalty and Neglect: An Integrative Model of Responses to Decline Job Satisfaction”, Academy of Management Journal, Cilt 31(3): 599- 627.
• VanYperen, N. W., Hagedoorn, M., Zweers, M., and Postma, S., (2000), “Injustice and Employees’ Destructive Responses: The Mediating Role of State Negative Affect”, Social Justice Research, Vol. 13, No. 3, 2000, s. 291-312.
• Vermunt, R., and Steensma, H., (2003), “Physiological Relaxation: Stress Reduction Through Fair Treatment”, Social Justice Research, Vol. 16, No. 2, s. 135-149.
• Webster’s Third New International Dictionary, (1976). s. 1510.
• Yıldırım, M. (2003), “Sivil Toplum ve Devlet”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi Aralık- 2003 27 (2), 226-242.
• Zimmerer, T.W. & Scarborough N. M. (1996), Entrepreneurship and The New Venture Formation, New Jersey.