SOFİSTİKE ÜRÜN ÜRETİMİ VE İHRACAT ÜZERİNE ETKİLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 330 - 353, 30.04.2024

İbrahim Özaytürk

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1394638

Öz

Ülkelerin bilgi ve teknoloji içerikli üretim yapabilmeleri için kompleks bir üretim yapısına sahip olmaları gerekmektedir. Ürünlerin ne derece sofistike olup olmadığı da ekonomik kompleksite endeksi ile ölçülmektedir. Bu endeks, ülkelerin her yıl ürettikleri ürünlerde bilgi ve teknolojiyi ne oranda kullandıkları ile ilişkili olup aynı zamanda ülkelerin ürün çeşitlendirme ve geliştirme yeteneğini de yansıtmaktadır. Bu çalışma da, üretiminde bilgi ve teknolojinin yoğun olarak kullanıldığı ve yüksek teknolojili ürünler olarak adlandırılan sofistike ürünlerin Türkiye’nin ihracatına etkisini zaman serisi yöntemiyle ARDL Sınır Testi kullanarak araştırılması amaçlanmaktadır. Aynı zamanda en uygun ihracat politikalarını belirlemeye çalışılmaktır. Bu nedenle çalışmada sofistike ürün üretebilme yeteneğinin göstergesi olarak kabul edilen ekonomik kompleksitenin, Türkiye’nin ürün ihracatına etkisi 1982 - 2019 yılları arasını kapsayan dönem için 1994 ve 2001 ekonomik krizleri ve 2008 küresel krizi de dikkate alarak kırılmalı birim kök testleri yapılarak incelenmiştir. Elde edilen ARDL sınır testi sonuçlarına göre, Türkiye’nin ekonomik kompleksitesindeki artışın, analiz kapsamında ele alınan tarihler itibariyle Türkiye’nin ihracatını uzun dönemde arttırdığı söylenebilmektedir. Benzer şekilde, kısa vadede söz konusu etkiden bahsedilebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası ticaret, Sofistike ürün, Ekonomik Kompleksite Endeks

PRODUCTION OF SOPHISTICATED GOODS AND ITS EFFECTS ON EXPORT: THE CASE OF TURKEY

Öz

Countries must have a complex production structure in order to produce information and technology. The degree to which products are sophisticated or not is measured by the economic complexity index. This index is related to the extent to which countries use information and technology in the products they produce each year. Index also reflects the countries' ability to diversify and develop products. This study aims to investigate the impact of sophisticated products in the production of which information and technology are intensively used on Türkiye's exports by using the ARDL Boundary Test. At the same time, efforts are made to determine the most appropriate export policies. In the study, the effect of economic complexity on Türkiye's product exports was examined by performing structural unit root tests and Fourier unit root test taking into account the economic crises of 1994 and 2001 and the global economic crisis of 2008 for the period between 1982 and 2019. According to the ARDL limit test results, it can be said that the increase in Türkiye's economic complexity increased Türkiye's exports in the long term, as of the dates covered in the analysis. Similarly, the effect in question can also be mentioned in the short term as well.

Anahtar Kelimeler

International trade, sophisticated product, economic complexity index

Kaynakça

• Akın, T. ve Güneş, S. (2018). İhracatın niteliğindeki artışın dış ticaret haddine etkisi: Türkiye analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (19)2, 448-62.
• Bozkurt, H. (2007). Zaman serileri analizi (2. baskı). Bursa: Ekin Kitabevi.
• Can, M., and Gözgör, G. (2017). The impact of economic complexity on carbon emissions: evidence from France. Environmental Science and Pollution Research, 24(19), 16364-16370.
• Canh, N. P. and Thanh, S. D. (2022). The dynamics of export diversification, economic complexity and economic growth cycles: global evidence. Foreign Trade Review. 57(3), 234-260.
• Doğanlar, M., Bal, H., ve Özmen, M. (2003). Uluslararası ticaret ve Türkiye'nin ihracat fonksiyonu. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 83-111.
• Doyar, B. V. ve Yaman, H. (2020). Ekonomik karmaşıklık endeksi, gelir ve yüksek teknoloji ihracatı arasındaki karşılıklı ilişkilerin analizi: Türkiye örneği. Pearson Journal, 5(8), 41–52.
• Enders, W. and Lee, J. (2012). The flexible fourier form and dickey– fuller type unit root tests. Economics Letters, 117(1), 196-199.
• Erkan B. ve Yıldırımcı E. (2015). Economic complexity and export competitiveness: the case of Turkey. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 195(1), 524 – 533.
• Felipe, J., Kumar, U., Abdon, A. and Bacate, M. (2012). Product complexity and economic development. Structural Change and Economic Dynamics, 23(1), 36-68.
• Fritz B. S. and Maduca R. A. (2021). The economic complexity of us metropolitan Areas. Regional Studies, 55(7), 1299-1310.
• Gnangnon, S. K. (2022). Effect of economic complexity on services export diversification: do foreign direct investment inflows matter?. International Journal of Development Issues, 3(21), 413-437.
• Göktaş, Ö. (2005). Teorik ve uygulamalı zaman serileri analizi (1. baskı). İstanbul: Beşir Kitabevi.
• Gujarati, D. N. (1995). Basic econometrics (3. baskı). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Güneri, B. ve Yalta, A. Y. (2020). Does economic complexity reduce output volatility in developing countries? Bulletin of Economic Research, 73(1), 411-431.
• Güneş, Ş. (2013). The effect of exchange rates on the international trade in Turkey. European Journal of Economic and Political Studies, 6(1), 85-95.
• Hausmann, R., Hwang J. and Rodrik D. (2007). What you export matters, Journal of Economic Growth, 12(1), 1-25.
• Hausmann, R. and Hidalgo, C. (2009). The building blocks of economic complexity. Proceedings of the National Academy of Sciences, 106(26), 10570-10575.
• Hüseyni İ. (2017). Doğrudan yabancı yatırımların ihracatın sofistike değeri üzerindeki etkisi: BRICS ülkeleri ve Türkiye. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(4), 79-95.
• Kan, E. (2021). Türkiye’de altın fiyatları, döviz kuru, faiz oranı, Bist100 endeksi ve enflasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi: yapısal kırılmalar altında eş bütünleşme ve nedensellik analizi (Doktora tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, 2021).
• Kılıç, C., Bayar, Y. ve Özekicioğlu, H. (2014). Araştırma geliştirme harcamalarının yüksek teknoloji ürün ihracatı üzerindeki etkisi: G-8 ülkeleri için bir panel veri analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 44(1), 115-130.
• Kibritçioğlu, A. (2001). Türkiye'de ekonomik krizler ve hükümetler (1969-2001). Yeni Türkiye Dergisi, Ekonomik Kriz Özel Sayısı I, 41(7), 1-182.
• Kubar, Y., Peker, A. E. ve Özcan, C. C. (2011). Türkiye’de döviz kurunun belirleyicileri: bir eş bütünleşme yaklaşımı. 9. International conference on knowledge, Economy and Management Proceedings, Bosnia and Herzegovina. 2991-3002.
• Kutlar, A. ve Çabukoğlu, M. (2022). Dış ticaret açığı, ara malı ithalatı, imalat sanayi ihracatı ve reel döviz kuru arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 11(3), 303-319.
• Lall, S., Weiss, J. and Zhang, J. (2006). The sophistication of euro ports: a new trade measure. World Development, 34(2), 222–237.
• Mercan, M. ve Yurttançıkmaz, Z. Ç. (2013). Doğrudan yabancı yatırımlar-cari işlemler açığı ilişkisi: Türkiye için ampirik bir analiz. Bankacılar Dergisi, 24(87), 57-78.
• Minondo, A. and Silvente, F. R. (2013). Does complexity explain the structure of trade? Canadian Journal of Economics, 46(3), 928-955.
• Mirzoieva, D. and Oleksiv, I. (2022, September). Links between export of digital services and economic complexity: a comparative study for Ukraine and its trade partners. In 2022 12th International Conference on Advanced Computer Information Technologies, Slovakia.
• Moreno-Hurtado, C., Plascencia, A., Lozano, A. and Cano, J. (2020). ICT exports: the role of human capital and economic complexity. 15th Iberian Conference on Information Systems And Technologies (CISTI), Spain.
• Nazlioglu, S., Gormus, N. A., and Soytas, U. (2016). Oil prices and real estate investment trusts (reits): gradual-shift causality and volatility transmission analysis. Energy Economics, 60(1), 168-175.
• Nurbay, S. E. Y. ve Aydın, B. (2021). Türkiye’de yüksek teknoloji ürün ihracatı ve inovasyon ilişkisi üzerine ekonometrik bir inceleme. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 238-252.
• Olasehinde‐Williams, G. and Oshodi, A. F. (2021). Can Africa raise export competitiveness through economic complexity? Evidence from (non)‐parametric panel techniques. African Development Review, 33(3), 426-438.
• Pesaran, M. H. and Shin, Y. (1995). An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis. Econometric Society Monographs, 31(1), 371-413.
• Perron, P. (1989). The great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis. Econometrica: journal of the Econometric Society, 57(6), 1361-1401.
• Saçık, S. Y. ve Karaçayır, E. (2015). Türkiye’de cari işlemler hesabının finansmanı: ardl sınır testi yaklaşımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(33), 155-166.
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler, M. (2007). Ekonometrik zaman serileri analizi (3. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Spatafora, M. N., Anand, R. and Mishra, M. S. (2012). Structural transformation and the sophistication of production. International Monetary Fund.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1), 225-250.
• Tumwebaze, H. K., and Ijjo, A. T. (2015). Regional economic integration and economic growth in the COMESA region, 1980–2010. African Development Review, 27(1), 67-77.
• Tunçsiper, B. Öksüzler, O. (2006). Döviz kuru riski Türkiye’nin ihracatını azaltır mı? hata doğrulama yöntemi ile bir ampirik değerlendirme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 1-13.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). Dış ticaret istatistikleri (1982-2019). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Ünver, Ö. ve Gamgam, H. (1996). Uygulamalı istatistik yöntemler (2. baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Yıldırım, M. A. (2018). Kompleksite ve urun uzayı metodolojisiyle Türkiye. In Koç University-TUSIAD, Economic Research Forum Working Papers, 1806, 1-20.
• Zivot, E. and Andrews, D. W. K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis. Journal of Business and Economic Statistics, 10(3), 251-270.