MOBİL SAĞLIK UYGULAMALARININ TOPLUM TARAFINDAN BENİMSENME DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 1, 1 - 24, 30.04.2025

Şura Zeytun , Bahar Keskin , Yasemin Aslan

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1426818

Cited By: 1

Öz

Sağlık evrensel bir değer olup, ulusal ve uluslararası bildirgelerle güvence altına alınmıştır. Sağlığın geliştirilmesi, korunması, tedavi edilmesi ve sağlıklı yaşam tarzının teşvik edilmesinde faydalanılan araçlardan biri mobil sağlık uygulamalarıdır. Bu çalışmanın amacı, mobil sağlık uygulamalarının toplum tarafından benimsenme durumunun değerlendirilmesidir. Kesitsel tipte retrospektif olarak tasarlanan çalışmada, kolayda örnekleme yöntemiyle 500 kişiden veri toplanmıştır. Verilerin analizinde Number Cruncher Statistical System 2020 Statistical Software programı kullanılmıştır. Ölçeğin toplamı için Cronbach Alpha katsayısı 0,977 olarak yüksek derecede güvenilir bulunmuştur. Çalışma sonuçları, katılımcıların çoğunun Sağlık Bakanlığı’nın mobil sağlık uygulamalarını kullandığını (%78) ve faydalı bulduğunu (%88) göstermektedir. Mobil sağlık uygulamaları algılanan kullanım kolaylığı ile kullanım niyeti arasında pozitif yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki bulunurken, algılanan kullanım kolaylığı ile algılanan fayda arasında pozitif yönde iyi düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Çalışma sonuçları algılanan kullanım kolaylığının, algılanan fayda üzerinde anlamlı bir etkisinin bulunduğunu göstermiştir. Mobil sağlık uygulamalarını kullanan ve faydalı bulan katılımcıların mobil uygulamaları benimseme puanları daha yüksek bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mobil Sağlık;, Mobil Sağlık Uygulamaları, Sağlık Hizmetleri, Sağlık İletişimi.

Etik Beyan

Çalışma için Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulundan 14.04.2023 tarih ve 2023-4 sayı ile etik kurul onayı alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma TÜBİTAK 2209-A Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı (BIDEB) tarafından yürütülen “2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı” kapsamında 1919B012216323 numarası ile desteklenmeye hak kazanan bir projenin çıktısı olarak üretilmiştir.

Proje Numarası

1919B012216323

Teşekkür

Çalışmayı destekleyen TÜBİTAK 2209-A Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı (BIDEB) ile istatistik eğitim ve analiz desteği sağlayan Empiar İstatistik Danışmanlık kurumlarına çok teşekkür ederiz.

MOBILE HEALTH APPLICATIONS: AN ASSESSMENT OF THE PUBLIC ACCEPTANCE STATUS

Öz

Health is a universal value, safeguarded by national and international declarations. Mobile health applications are one of the tools used for promotion, protection, and treatment of health as well as encouragement of healthy lifestyles. The aim of this study is to evaluate the adoption of mobile health applications by the society. Designed as a cross-sectional, retrospective study, data were collected from 500 individuals using a convenience sampling method. The Number Cruncher Statistical System 2020 Statistical Software program was used to analyze the data. The Cronbach's Alpha coefficient for the scale was found to be 0.977, indicating a high level of reliability. The results of the study show that majority of the participants have used the Ministry of Health's mobile health applications (78%) and found them useful (88%). While a moderately significant positive relationship exists between perceived ease of use and intention to use mobile health applications, there is also a significantly positive relationship between perceived ease of use and perceived usefulness. The study results indicated a significant effect of perceived ease of use on perceived usefulness. Participants who have used mobile health applications and found them useful have higher adoption scores for mobile application.

Anahtar Kelimeler

Mobile Health, Mobile Health Applications, Healthcare Services, Health Communication

Proje Numarası

1919B012216323

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behaviour, organizational behaviour and human. Decision Processes, 50 (2), 179-211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T.
• Akgül, A., & Çevik O. (2003). İstatistiksel Analiz Teknikleri. Emek Ofset.
• Alanzi, T. (2021) A Review of mobile applications available in the App and Google Play Stores used during the COVID-19 Outbreak. Journal of Multidisciplinary Healthcare, 14, 45-57. https://doi.org/10.2147/JMDH.S285014.
• Baig, M. M., GholamHosseini, H., & Connolly, M. J. (2015). Mobile healthcare applications: System design review. Critical issues and challenges. Australasian Physical and Engineering Sciences in Medicine, 38(1), 23-38. https://doi.org/10.1007/s13246-014-0315-4.
• Bhuyan, S., Lu N., Chandak, A., Kim, H., Wyant, D., Bhatt, J., Kedia, S., & Chang, C.F. (2016). Use of mobile health applications for health-seeking behavior among US adults. Journal of Medical Systems, 40(6), 153. https://doi.org/10.1007/s10916-016-0492-7.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu. (2022). 2022 faaliyet raporu. https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/faaliyet-raporlari/2022-faaliyet-raporu.pdf. Erişim: 19.03.2024.
• Chau, P. Y. K., & Hu, P. J.-H. (2002). Investigating healthcare professionals’ decisions to accept telemedicine technology: An empirical test of competing theories. Information & Management, 39(4), 297-311. https://doi.org/10.1016/S0378-7206(01)00098-2.
• Dal, Ö., & Güzey, Y. Y. (2021). Sağlık hizmetlerinde büyük veri: Mobil sağlık uygulamalarının kullanımını etkileyen faktörlerin genişletilmiş teknoloji kabul modeli ile incelenmesi. Beykent Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı, İşletme Yönetimi Bilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• Dal, Ö., & Güzey, Y. Y. (2022). Determining the factors affecting the acceptance of systems providing the ıntegration of big data analysis and mobile applications: Enhanced technology acceptance model. Proceedings of the International Conference on Industrial Engineering and Operations Management Istanbul, Turkey, March 7-10, 2022. pp. 3487-3498.
• Davis, F. D. (1989b). Perceived usefulness, perceived ease of use, and user acceptance of information technology. MIS Quarterly, 13(3), 319-340. https://doi.org/10,2307/249008.
• Davis, F. D., Bagozzi, R. P., & Warshaw, P. R. (1989a). User acceptance of computer technology: A comparison of two theoretical models. Management Science, 35(8), 982-1003.
• DeLone, W. H., & McLean, E. R. (2003). The Delone and Mclean Model of ınformation systems success: A ten-year update. Journal of Management Information Systems, 19(4), 9-30. https://doi.org/10.1080/07421222.2003.11045748.
• Demir, H., & Arslan, E. T. (2017). Mobil sağlık uygulamalarının hastanelerde kullanılabilirliği, hastane yöneticileri üzerine bir araştırma. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 71-83.
• Demir, Ö., & Uslu, D. (2022). Bireylerin mobil sağlık uygulamalarına ilişkin görüşleri. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 8(3), 394-407.
• Duarte, P., & Pinho, J. C. (2019). A mixed methods UTAUT2-based approach to assess mobile health adoption. Journal of Business Research, 102(2019), 140–150. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.05.022.
• Dwivedi, Y.K., Shareef, M.A., Simintiras, A.C., Lal, B., & Weerakkody, V. (2016). A generalised adoption model for services: A cross-country comparison of mobile health (m-health). Government Information Quarterly, 33(1), 174-187. https://doi.org/10.1016/j.giq.2015.06.003.
• Eke, E., Uysal, M., & Uğurluoğlu, D. (2019). E-Sağlık uygulamalarının farkındalığına yönelik bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 510-522.
• Ekiyor, A., & Çetin, A. (2017). Sağlık hizmeti sunumunda ve sosyal pazarlama kapsamında e-nabız uygulamasının bilinirliği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 3(1), 88-103.
• Ernsting, C., Dombrowski, S. U., Oedekoven, M, O Sullivan, J. L., Kanzler, M., Kuhlmey, A., et al. (2017). Using smartphones and health apps to change and manage health behaviors: A population-based survey. Journal of Medical Internet Research, 19(4), 1-10. https://doi.org/10.2196/jmir.6838.
• Fortune Business Insights. (2023). Healthcare IT; mHealthApps Market. https://www.fortunebusinessinsights.com/mhealth-apps-market-102020. Erişim: 17.03.2024.
• Fox, S., & Duggan, M. (2012). Mobile health 2012. Pew Research Center’s Internet & American Life Project, November 8, 2012. https://www.pewresearch.org/internet/2012/11/08/mobile-health-2012/. Erişim: 02.01.2024.
• Franco, R. Z., Fallaize, R., Lovegrove, J. A., & Hwang, F. (2016). Popular Nutrition-related mobile apps: A feature assessment. JMIR Mhealth and Uhealth, 4(3), e85. https://doi.org/10.2196/mhealth.5846.
• Güner, P. D., Bölükbaşı, H., Kokaçya, S. H., Yengil, E., & Özer, C. (2018). Mustafa Kemal Üniversitesi öğrencilerinin mobil sağlık uygulamalarını kullanımı. Konuralp Tıp Dergisi, 10(3), 264-268. https://doi.org/10.18521/ktd.426863.
• Haggag, O., Grundy, J., Abdelrazek, M., & Haggag ,S. (2022). A large scale analysis of mHealth app user reviews. Empirical Software Engineering, 27(7), 196. https://doi.org/10.1007/s10664-022-10222-6.
• Huberty, J., Green, J., Glissmann, C., Larkey, L., Puzia, M., & Lee, C. (2019). Efficacy of the mindfulness meditation Mobile App “Calm” to reduce stress among college students: Randomized controlled trial. JMIR Mhealth and Uhealth, 7(6), e14273. https://doi.org/10.2196/14273.
• Internet World Stats. (2022). World internet usage and populations statistics, 2023 years estimates. https://www.internetworldstats.com/stats.htm. Erişim: 19.03.2024.
• Istepanian, R. S. H. (2022). Mobile health (m-Health) in retrospect: The known unknowns. International Journal of Environmenatl Research and Public Health, 19, 3747. https://doi.org/10,3390/ ijerph19073747.
• Kapitány-Fövény, M., Vagdalt, E., Ruttkay, Z., Urbán, R., Richman, M. J., & Demetrovics, Z. (2018). Potential of an interactive drug prevention Mobile Phone App (Once Upon a High): Questionnaire study among students. JMIR Serious Games, 6(4), e19. https://doi.org/10.2196/games.9944. Karagöz, Y. (2014). SPSS 21.1 uygulama biyoistatistik. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, E., & Eke, E. (2023). Bireylerin mobil sağlık uygulaması kullanım durumu ve e-sağlık okuryazarlığı ilişkisi. İşletme Bilimi Dergisi, 11(1), 1-15. https://doi.org/10.22139/jobs.1159206.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-46. https://doi.org/10,5455/jmood.20130325011730.
• Kılıç, T. (2017). E-sağlık, iyi uygulama örneği; Hollanda. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(3), 203-217.
• Kıraç, R. (2019). Hastane randevu sistemlerinin hastalar açısından değerlendirilmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6(3), 189-195.
• Kondylakis, H., Katehakis, D. G., Kouroubali, A., Logothetidis, F., Triantafyllidis, A., Kalamaras, I., et al. (2020). COVID-19 Mobile Apps: A systematic review of the literatüre. Journal of Medical Internet Research, 22(12), e23170. https://doi.org/10.2196/23170.
• Li, R., Liang, N., Bu, F., Hesketh, T. (2020). The effectiveness of self-management of hypertension in adults using mobile health: Systematic review and meta-analysis. JMIR Mhealth and Uhealth, 8(3), e17776 https://doi.org/10.2196/17776.
• Mercan, Y., Dizlek, K., Süsim, G., Gürez, D., & Akman, Y. (2020). Sağlık amaçlı internet kullanımı ve mobil sağlık uygulamaları üzerine bir araştırma. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(1), 66-76.
• Miao, R., Wu, Q., Wang, Z., Zhang, X., Song, Y., Zhang, H., et al. (2017). Factors that influence users’ adoption intention of mobile health: A structural equation modeling approach. International Journal of Production Research, 55(19), 5801-5815. https://doi.org/10.1080/00207543.2017.1336681. Ming, L. C., Untong, N., Aliudin, N. A., Osili, N., Kifli, N., Tan, C. S., et al. (2020). Mobile health Apps on COVID-19 launched in the early days of the pandemic: Content analysis and review. JMIR Mhealth and Uhealth, 8(9), e19796. https://doi.org/10.2196/19796.
• Nisha, N., Iqbal, M., & Rifat, A. (2019). The changing paradigm of health and mobile phones. Journal of Global Information Management, 27(1), 19-46. https://doi.org/10.4018/JGIM.2019010102.
• Paradis, S., Roussel, J., Bosson, J.L., & Kern J.B. (2022). Use of smartphone health apps among patients aged 18 to 69 years in primary care: Population-based cross-sectional survey. JMIR Formative Research, 6(6), e34882. https://doi.org/10.2196/34882.
• Philip-McKenzie, Y., Jamnadass, E., Hameed, B. Z., Gamage, K. N., Bres-Niewada, E., Sulaiman, S. K., et al. (2020). A content analysis of 'Water Apps' and prevention of urological diseases: Do apps really help? Central European Journal of Urology, 73(2), 187-192. https://doi.org/10.5173/ceju.2020.0136.
• Pradal-Cano, L., Lozano-Ruiz, C., Pereyra-Rodríguez, J.J., Saigí-Rubió, F., Bach-Faig, A., Esquius, L., et al. (2020). Using mobile applications to ıncrease physical activity: A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(21), 8238. https://doi.org/10.3390/ijerph17218238.
• Regmi, K., Kassim, N., Ahmad, N., & Tuah, N.A. (2017). Effectiveness of mobile apps for smoking cessation: A review. Tobacco Prevention and Cessation, 3, 12. https://doi.org/10.18332/tpc/70088.
• Sağlık Bakanlığı. (2022). Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik (Resmî Gazete Tarih: 10 Şubat 2022, Sayı: 31746). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220210-2.htm. Erişim: 02.01.2024.
• Schwartz, K., Ganster, F. M., & Tran, U. S. (2023). Mindfulness-based mobile apps and their ımpact on well-being in nonclinical populations: Systematic review of randomized controlled trials. Journal of Medical Internet Research, 25, e44638. https://doi.org/10.2196/44638.
• Scott, B. K., Miller, G. T., Fonda, S. J., Yeaw, R. E., Gaudaen, J. C., Pavliscsak, H. H., et al. (2020). Advanced digital health technologies for COVID-19 and future emergencies. Telemedicine Journal and e-Health, 26(10), 1226-1233. https://doi.org/10.1089/tmj.2020.0140.
• Shen, C., Wang, M. P., Chu, J. T. W., Wan, A., Viswanath, K., Chan, S. S. C., et al. (2017). Health app possession among smartphone or tablet owners in Hong Kong: Population-based survey. JMIR Mhealth Uhealth, 5(6), e77. https://doi.org/10.2196/mhealth.7628. Sloninsky, D. (2008). Towards the development of an mHealth strategy: A literature review. https://shopsplusproject.org/sites/default/files/resources/Towards%20the%20Development%20of%20an%20mHealth%20Strategy.pdf, Erişim: 27.01.2024.
• Statista. (2022). Share of health app users in selected countries as of 2022. https://www.statista.com/forecasts/1181436/share-of-health-app-users-by-country. Erişim: 17.03.2024.
• Statista. (2024). Number of mobile internet users worldwide from 2020 to 2029 (in millions). https://www.statista.com/forecasts/1146312/mobile-internet-users-in-the-world. Erişim: 19.03.2024.
• Sun, Y., Wang, N., Guo, X., & Peng, Z. (2013). Understanding the acceptance of mobile health services: A comparison and integration of alternative models. Journal of Electronic Commerce Research, 14(2), 183-201.
• T.C. Anayasası. (1982). Kanun Numarası: 2709. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf. Erişim: 01.11.2023.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/11/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_17112023.pdf. Erişim: 02.01.2024.
• Tabi, K., Randhawa, A. S., Choi, F., Mithani, Z., Albers, F., Schnieder, M., et al. (2019). Mobile Apps for medication management: Review and analysis. JMIR Mhealth and Uhealth, 7(9), e13608 https://doi.org/10.2196/13608.
• Tezcan, C. (2016). Sağlığa yenilikçi bir bakış açısı: Mobil sağlık. TÜSİAD Yayınları, TÜSİAD-T/2016-03/575, İstanbul. https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/8676-dunya-ornekleri-isiginda-turkiyede-mobil-saglik. Erişim: 20,02.2024.
• Thornton, L., Quinn, C., Birrell, L., Guillaumier, A., Shaw, B., Forbes, E., et al. (2017). Free smoking cessation mobile apps available in Australia: a quality review and content analysis. Australian and New Zealand Journal of Public Health, 41(6), 625-630. https://doi.org/10.1111/1753-6405.12688. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2023, Şubat 6). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2022-49685. Erişim: 03.10.2023.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Hanehalkı bilişim teknolojileri (bt) kullanım araştırması, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587. Erişim: 27.01.2024.
• United Nations (UN). (2015). United Nations Sustainable Development Goals (UNDP). https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/. Erişim: 26.10.2023.
• World Health Organization (WHO). (2011). mHealth. New horizons for health through mobile technologies. Global observatory for eHealth series-Volume 3. WHO Press, World Health Organization https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/44607/9789241564250_eng.pdf?sequence=1 Erişim: 27.01.2024.
• World Health Organization (WHO). (2018). Seventy-First World Health Assembly, Provisional agenda item 12.4. A71/20, 26 Mart 2018. https://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA71/A71_20-en.pdf. Erişim: 24.11.2023.
• Xie, Z., Nacioglu, A., & Or, C. (2018). Prevalence, demographic correlates, and perceived ımpacts of mobile health app use amongst Chinese adults: Cross-sectional survey study. JMIR mHealth and uHealth, 6(4), e103. https://doi.org/10.2196/mhealth.9002.
• Yayla, E. N., & Çizmeci, B. (2022). T.C. Sağlık Bakanlığı’nın mobil sağlık uygulamalarının bilinirliğine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(33), 254-270. https://doi.org/10,21076/vizyoner.897754.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2014). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Detay Yayıncılık.
• Yeşiltaş, A. (2018). e-Nabız uygulamasının kullanımını etkileyen faktörler. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(4), 290-295. https://doi.org/10.5455/sad.13-1525542718.
• Zhang, X., Liu, S., Wang, L., Zhang, Y., & Wang, J. (2020). Mobile health service adoption in China: Integration of theory of planned behavior, protection motivation theory and personal health differences. Online Information Review, 44(1), 1-23. https://doi.org/0.1108/OIR-11-2016-0339. Zhao, Y., Ni, Q., & Zhou, R. (2018). What factors influence the mobile health service adoption? A meta-analysis and the moderating role of age. International Journal of Information Management, 43, 342-350. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2017.08.006.
• Zhou, Tt., Wang, R., Gu, Sj., Xie, Ll., Zhao, Qh., Xiao, Mz., et al. (2022). Effectiveness of mobile medical Apps in ensuring medication safety among patients with chronic diseases: Systematic review and meta-analysis. JMIR Mhealth and Uhealth, 10(11), e39819 https://doi.org/10.2196/39819.