YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNİN KÜLTÜREL BOYUTUNU ELE ALAN ÇALIŞMALARIN İNCELENMESİ: META-SENTEZ ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 15 - 44, 20.06.2023

Bahadır Gülden

https://doi.org/10.32321/cutad.1187941

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde “kültür”e yönelik makale türündeki araştırmaları irdeleyerek “kültür” üzerine temel eğilimleri ortaya koymaktır. Bu amaç çerçevesinde araştırma verileri meta-sentez yöntemiyle elde edilerek yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültürün herhangi bir yönünü inceleyen makaleler tespit edilmeye çalışılmış ve 2010-2020 yılları arasında yayınlanan 48 adet çalışmaya ulaşılmıştır. Söz konusu çalışmaların ortaya koyduğu verilerden hareketle ilgili araştırma alanlarında birbirini destekleyen ya da birbiriyle çelişen sonuçlar başta olmak üzere başlıca şu konularda tespitler yapılmıştır.
Yapılan araştırmaların ikisinde karma yöntem, 45’inde nitel yöntemler tercih edilirken hiçbirinde nicel yöntem tercih edilmemiştir. Doküman analizi (22), görüşme (9), içerik analizi (5), meta-analiz (2), tarama yöntemi ve deneysel yöntem (1) çalışmalarda en sık tercih edilen yöntemlerdir. Geniş ve göreceli bir kavram alanına sahip olan kültürün somut bir ölçüt haline getirilmesi ve bulguların geçerlik ve güvenirliğinin sağlanması için CEFR (7), SOKÜM (3), Brooks (2), Byram (1), Moran (1) gibi belirli kültürel tasniflerden yararlanılırken 7 çalışmada herhangi bir standart benimsenmemiştir. En sık irdelenen örneklemler ders kitapları (25), öğrenciler (5), öğretmenler (3), metinler (3) olmuştur. Benzer örneklemleri inceleyen çalışmaların bulguları bir arada ele alınarak bütüncül verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu değerlendirmelerden hareketle yapılabilecek kültür odaklı araştırmaların benimseyeceği kültürel standartlara, desenlere, yöntemlere, örneklem ve konu alanlarına yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, Kültür, Kültürel Standart, Meta-Sentez

A REVIEW OF STUDIES ON THE CULTURAL DIMENSION OF TEACHING TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE: A META-SYNTHESIS STUDY

Öz

The aim of this research is to investigate the research conducted on the type of articles and academic papers related to “culture” in teaching of Turkish as a foreign language and to reveal the tendencies on “culture”. In accordance with this purpose, the data were obtained by means of meta-synthesis and it was tried to gain a holistic view of the research on culture in teaching Turkish as a foreign language. The present study is a case study of qualitative research patterns. In determining the studies to be included in the study, it has been determined as the main criterion that they examine any cultural-related dimension of teaching Turkish as a foreign language. Accordingly, 48 articles published between 2010-2020 have been identified.
Based on the data revealed by the aforementioned studies, determinations were made on the following topics, especially the results that support or contradict each other in the research areas related to each other: While mixed method was preferred in two of the studies, qualitative methods were preferred in 45 of them, quantitative methods were preferred in none of them. Document analysis (22), interview (9), content analysis (5), meta-analysis (2), survey method and experimental method (1) are the most frequently preferred methods in studies. While certain cultural classifications such as CEFR (7), ICH (3), Brooks (2), Byram (1), Moran (1) are used to make culture, which has a broad and relative concept area, a concrete criterion and to ensure the validity and reliability of the findings, 7 studies do not adopt cultural standards. The most frequently examined samples were textbooks (25), students (5), teachers (3), texts (3). It was tried to reach holistic data by considering the findings of the studies examining similar samples together. Based on these evaluations, suggestions for cultural standards, patterns, methods, samples and subject areas to be adopted by culture-oriented researches are presented.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish as a Foreign Language, Culture, Cultural Standard, Meta-Synthesis

Kaynakça

• Akın, E., ve Özenç, E. (2020). Yabancılara Türkçe öğretim kitaplarında kültür aktarımı ile metin ve görsel bütünlüğünün incelenmesi (ABC Çocuklar için Türkçe Öğretim Seti A1-A2). Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 207-229. https://doi.org/10.20493/birtop.750079
• Al-Sharabi, T. A. (2018). Karşılaştırmalı bir bakış açısıyla dil öğretiminde kültür aktarımı (Türkçe-Arapça örneğinde). Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 1(1), 6-16.
• Barcın, S. (2019). Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi Altın Köprü Türkçe Öğretimi ders kitabında (b2 seviyesi) yer alan kültür ögeleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(2), 39-50.
• Bayraktar, S. (2015). Yeni Hitit 1 Yabancılar için Türkçe Ders Kitabının kültür aktarımı açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, (2), 7-23.
• Boylu, E. (2014). Dil-kültür ilişkisi ve İran’da Türkçe öğretimine etkisi. KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, (16), 2014.
• Boylu, E., ve Başar, U. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin kültürel boyutu: Türkçe kalıp sözlerin Farslara öğretimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (43), 31-52. https://doi.org/10.17133/tubar.326752
• Bölükbaş, F., ve Keskin, F. (2010). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metinlerin kültür aktarımındaki işlevi. Turkish Studies 5(4), 221-235.
• Brooks, N. (1986). Culture in The Classroom. J. M. Valdes (Eds.), Culture Bound. (pp. 101-114). Cambridge University Press.
• Byram, M. (1993). Language and culture learning: the need for integration. M. Byram (Eds.), Germany, its Representation in Textbooks for Teaching German in Great Britain (pp. 3-16). Multilingual Matters.
• Caner, M., Direkçi, B., ve Kurt, B. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür aktarımına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Journal of Language Education and Research, 5(2), 76-92. https://doi.org/10.31464/jlere.603161
• Cresswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri. Siyasal Kitabevi.
• Common European Framework of Reference (CEFR). (2013). Diller için Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi. https://www.telc.net/fileadmin/user_upload/Publikationen/Diller_iain_Avrupa_Ortak_oneriler_AEeraevesi.pdf
• Common European Framework of Reference (CEFR). (2021). Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni: Öğrenme, Öğretme ve Değerlendirme (Tamamlayıcı Cilt): Pozitif Matbaa. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/04144518_CEFR_TR.pdf
• CinéLycée. (2022, Ağustos 07). Festival CinéLycée. http://festivaldufilmlyceen.free.fr/association-cinelycee-raspail.html
• Çangal, Ö. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür taşıyıcısı olarak türküler. Gazi Üniversitesi Türkçe Araştırmaları Akademik Öğrenci Dergisi, 2(2), 9-20.
• Çelik, H. (2014). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin Türkiye’de kültüre ve dine ait algıları. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, (1), 41-52.
• Çelik, H., ve Genç, A. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde bir motivasyon ve kültür aktarım aracı: gezi-gözlem etkinlikleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 4(1), 42-53.
• Çetinoğlu, G., ve Güllülü, M. (2018). A2 seviyesi için hazırlanmış İstanbul Yabancılara Türkçe Öğretim Seti ve Yunus Emre Enstitüsünün Yedi İklim Setinin kültürel aktarım açısından karşılaştırılması. Turkish Studies, 13(4), 321-344. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12626
• Demir, A., ve Açık, F. (2011). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürlerarası yaklaşım ve seçilecek metinlerde bulunması gereken özellikler. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, (30), 51-72.
• Demir, D. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğretim kitaplarının kültürel içeriği. Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, (1), 53-62.
• Direkçi, B., Şimşek, B., ve Akbulut, S. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenme sürecinde kültür aktarımına yönelik öğrenci görüşlerinin incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 278-293. https://doi.org/10.33692/avrasyad.702372
• Dürer, Z. S. (2015). A content analysis related to the cultural elements in three ‘Turkish as a foreign language’textbooks. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, (2), 21-63.
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Elbir, B. ve Aka, F. N. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımına yönelik yapılan çalışmaların değerlendirilmesi. Turkish Studies, 10(12), 371-386. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8425
• Fetters, M. D. (2020). The mixed methods research workbook. Sage Publications.
• Güleç, İ., ve İnce, B. (2013). Türkçe öğrenen yabancıların günlük yaşama ilişkin kültürel algıları üzerine bir araştırma. Sakarya University Journal of Education, 3(3), 95-106.
• Gün, M., ve Şimşek, R. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde sosyo-kültürel yansımalar. Turkish Journal of Primary Education, 5(1), 46-58.
• Güven, A. Z. (2018). Yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarında somut olmayan kültürel miras unsurlarının yeri ve kullanımı. International Journal of Language Academy, 6(1), 369-378. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3867
• Han, T. (2016). Yabancı/ikinci dil olarak Türkçe ve İngilizce sınıflarında kültür öğretimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 703-718.
• Hinton, K. A., Ostorga, A. N., and Zúñiga, C. E. (2021). Synthesizing theoretical, qualitative, and quantitative research metasynthesis as a methodology for education. C. E. Matias (Eds.), The Handbook of Critical Theoretical Research Methods in Education (pp. 142-160). Routledge.
• Hoon, C. (2013). Meta-synthesis of qualitative case studies: An approach to theory building. Organizational Research Methods, 16(4), 522-556.
• Hudelson, S., and Faltis, C. (1993). Redefining basic teacher education. G. Guntermann (Eds.), Developing Language Teachers for a Changing World (pp. 23-42). National Textbook Company.
• İşcan, A. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür aktarım aracı olarak filmlerden yararlanma. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (58), 437-452.
• İşcan, A., ve Delen, M. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde filmlerin kullanımı (Selvi Boylum Al Yazmalım filmi örneği). Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 87-101.
• İşcan, A., ve Yassıtaş, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti örneği (B1-B2 düzeyi). İstanbul Aydın Tömer Dil Dergisi, 3(1), 47-66.
• Işıkoğlu, D. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi c1 ders kitaplarında hedef kültüre yönelik metinlerde değerler. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (64), 553-562. http://dx.doi.org/10.14222/Turkiyat3848
• Kalenderoğlu, İ. (2015). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Kullanılan Temel Düzey (A1, A2) Ders Kitaplarında Kültür Aktarımı. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(12), 73-83.
• Kalenderoğlu, İ., ve Çekici, Y. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde b2 düzeyinde Türk filmleriyle kültür aktarımı: Neşeli Günler örneği. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 2(2), 47-57.
• Kalfa, M. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde sözlü kültür unsurlarının kullanımı. Milli Folklor, 25(97), 167-177.
• Kitao, K. (1991). Teaching Culture in Foreign Language Instruction in the United States. Doshisha Studies in English, 52(53), 285-306.
• Kramsch, C. (1994). Context and culture in language teaching. Oxford University Press.
• Kutlu, A. (2014). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürün araç olarak kullanımı: Gazi yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği (b1-b2 seviyesi). Kastamonu Education Journal, 23(2), 697-710.
• Miçooğulları, M. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel unsurların kullanımı: “Anadolu Hikâyeleri Dizisi” örneği. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 3(1), 44-58.
• Moralı, G., ve Göçer, A. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür paylaşımına yönelik öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1115-1129.
• Moralı, G., ve Öner, G. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarında somut olmayan kültürel miras unsurlarının incelenmesi. Language and Literature, 14(3), 1345-1357. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.30167
• Moran, P. (2001). Teaching culture. Heinle.
• Mutlu, H. H., ve Set, G. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan c1 seviye ders kitaplarındaki kültür unsurlarının incelenmesi. Dil Dergisi 171(1), 91-107.
• Okur, A., ve Keskin, F. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel ögelerin aktarımı: İstanbul yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 1619-1640.
• Ökten, C. E., ve Kavanoz, S. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimini hedefleyen ders kitaplarında kültür aktarımı. Turkish Studies, 9(3), 845-862.
• Polat, Ö. S., ve Dilidüzgün, Ş. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde şiir etkinliklerinin kültürel işlevi. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(7), 815-834. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8042
• Polat, S., ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: Kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 52-64.
• Saygılı, D., ve Kana, F. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğretmenlerin kültürlerarası duyarlılığı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1041-1063.
• Seymen, H., ve Tok, M. (2015). İleri düzey yabancı uyruklu öğrencilerin zorlandıkları kültürel dil unsurlarının tespiti ve sınıflandırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(3), 1188-1212. https://doi.org/10.7884/teke.504
• Sinecen, F. (2017). Yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarında kültürümüze ait unsurların kullanımı: Gazi Üniversitesi Tömer B1 kitabı örneği. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 5(13), 133-150. https://doi.org/10.31126/akrajournal.325741
• Şen, S., ve Yıldırım, İ. (2020). CMA ile meta-analiz uygulamaları: Anı Yayıncılık.
• Şimşek, M. R. (2018). Yabancılar için İngilizce ve Türkçe ders kitaplarındaki kültürel içeriklerin karşılaştırması. Bilig, (84), 301-327.
• Tüm, G., ve Sarkmaz, Ö. (2012). Yabancı dil Türkçe ders kitaplarında kültürel ögelerin yeri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 448-459.
• Üstün, U., ve Eryılmaz, A. (2014). Etkili araştırma sentezleri yapabilmek için bir araştırma yöntemi: meta-analiz. Eğitim ve Bilim, 39(174), 1-32.
• Yayla, Y. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesinde kültür aktarımı üzerine öğrenci görüşü merkezli bir inceleme. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 9(17), 2-22.
• Yeşilyurt, E., ve Gülle, Z. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımının başka bir boyutu: ders kitaplarının cinsiyet tercihi açısından incelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 11(2), 213‐233.
• Yiğit, M., ve Arslan, M. (2014). Kültürel Etkileşimin Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimine Etkisi: Arnavutluk Örneği. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(10), 1-13. https://doi.org/10.12973/dee.11.230
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, Ü., ve Sertoğlu, G. (2019). Rusça konuşan ebeveynlerin kendilerinin ve çocuklarının yabancı dil olarak Türkçe öğrenme nedenleri ile Türk kültürüne ilişkin görüşleri. Journal of History School, 12(42), 1101-1121. http://dx.doi.org/10.29228/Joh24956
• Yılmaz, F. (2015). Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe Öğretim Seti’ndeki görsellerde kültür aktarımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 841-849.
• Yılmaz, F., ve Taşkın, M. (2014). Hacivat Karagöz oyunları ile Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi ve kültür aktarımı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 2(5), 270-288.
• Yılmaz, İ., ve Şeref, İ. (2013). Araplara Türkçe öğretmek amacıyla hazırlanmış Kaşgarlı Mahmut Türkçe Öğretim Seti’nde kültür aktarımı. Electronic Turkish Studies, 8(4), 1479-1498.
• Yüksek Öğretim Kurumu. (2022, Eylül 01). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/
• Yunus Emre Enstitüsü. (2021, Ocak 03). Anadolu Hikâyeleri Dizisi. https://www.yee.org.tr/tr/yayin/anadolu-hikayeleri-dizisi
• Zimmer, L. (2006). Qualitative meta-synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of Advanced Nursing, 53(3), 311–318.