SABAHATTİN ALİ’NİN “KIRLANGIÇLAR” HİKÂYESİNİN “TUTARLILIK GÖRÜNÜMLERİ” BAKIMINDAN ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 3, 17 - 27, 22.12.2021

Engin Yılmaz

Öz

Metindilbilim, metin olan ile metin olmayan arasındaki
ayrıma odaklanmış bir dil bilimi disiplinidir. Metinlerin
üretilmesi ve alımlanması sürecindeki düzeyleri ve
düzenlilikleri inceleyen metindilbilim, cümleden daha
büyük birimler olarak kabul edilen sözceler arasındaki
yapısal, mantıksal ve anlamsal örüntüleri bulgulamaya
çalışır. Beaugrande ve Dressler, Introduction to text
linguistics (1996) adlı ortak eserlerinde “bağdaşıklık” ve
“tutarlılık”ı, temel metin merkezli metinsellik ölçütleri
olarak kabul etmiştir. Bağdaşıklık, metnin yüzey yapısında
çeşitli dil ilişkileri ve ögeleri aracılığıyla görülebildiği
hâlde; tutarlılık, metnin derin yapısındaki mantıksal ve
anlamsal bağlantılara işaret etmektedir. Bağdaşıklık, bir
metnin sözel yapısına gönderimde bulunurken; tutarlılık, bu
sözel yapıda oluşturulan kavramsal ilişkilere gönderimde
bulunmaktadır. Metindilbilimsel bir inceleme olan bu
çalışmada; Sabahattin Ali’nin alegorik-didaktik tarzda
kaleme aldığı “Kırlangıçlar” adlı hikâyesinin büyük ölçekli
yapısını yansıtan tutarlılık görünümlerinin ortaya konulması
amaçlanmıştır. Betimsel bir çalışma olan incelemede,
“Cibakaya 2.3” dizin programı aracılığıyla elde edilen
istatistiki verilerden yararlanılmıştır. İnceleme ile, söz
konusu hikâyenin tutarlılık görünümlerinde tespit edilen
çeşitliliğin ve derinliğin Sabahattin Ali’nin zengin kavram
dünyasını yansıtması bakımından önem taşıdığı sonucuna
varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metinsellik, bağdaşıklık, tutarlılık, metin üretici, metin çözücü.

ANALYSİS OF SABAHATTİN ALİ’S “THE SWALLOWS” STORY IN TERMS OF “APPEARANCES OF COHERENCE”

Öz

Textlinguistics is a linguistic discipline focused on the
distinction between text and non-text. Textlinguistics, which
examines the levels and regularities in the production and
reception of texts, tries to detect structural, logical and
semantic patterns between utterances, which are considered
as units larger than sentences. Beaugrande and Dressler
accepted “cohesion” and “coherence” as basic text-centered
textuality criteria in their joint works, Introduction to text
linguistics (1996). Although cohesion can be seen in the
surface structure of the text through various language
relations and elements; Coherence refers to the logical and
semantic connections in the deep structure of the text. While
cohesion refers to the verbal structure of a text; Conherence
refers to the conceptual relationships created in this verbal
structure. In this study, which is a textlinguistic study; It is
aimed to reveal the appearances of coherence reflecting the
large-scale structure of Sabahattin Ali’s story “The
Swallows” written in an allegorical-didactic style. In the
study, which is a descriptive study, statistical data obtained
through the “Cibakaya 2.3” index program was used. With
the analysis, it has been concluded that the diversity and
depth determined in the coherence aspects of the story in
question are important in terms of reflecting Sabahattin
Ali’s rich conceptual world.

Anahtar Kelimeler

Textuality, coherence, coherence, text generator, text decoder.

Kaynakça

• Aksan, M.; Aksan, Y. (1991). “Metin Kavramı ve Tanımları”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, ss. 90-104.
• de Beaugrande, R. A.; Dressler, W. (1981). Introduction to Text Linguistics, Longman Group Company, New York.
• Durak, Z. (2021). “Sabahattin Ali’nin “Kırlangıçlar” Öyküsü Üzerine Alegorik Bir Okuma”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi. 25, 1 (ss. 14-23).
• Hirik, S. (2020). “Türkçede Bağdaşıklık ve Bağdaşıklık Unsurları: Kürk Mantolu Madonna İncelemesi”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(1) (ss. 221-238).
• Kıran, Z., Kıran, A. E. (2021). Yazınsal Okuma Süreçleri, 5. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Onursal, İ. (2003). “Türkçe Metinlerde Bağdaşıklık ve Tutarlılık”. Günümüz Dilbilim Çalışmaları, (Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ayşe Kıran, Doç. Dr. Ece Korkut, Dr. Suna Ağıldere), Multilingual Yay., İstanbul.
• Subaşı Uzun, L. (1995). Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Simurg Yay., Ankara.
• Uzun, M. (2018). “Edebî Metinlerde Kişisel Çağrışıma Dayalı Bağdaşıklık Unsurları”. IX. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (ss. 721-734), Malatya.
• Yılmaz, E. (2021). Uygulamalı Metin Bilgisi, 3. Baskı, Pegem Akademi Yay., Ankara. https://sozluk.gov.tr/ (29.10.2021).