Karaçay-Malkar Atasözlerinde Hayvan Sembolizmi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 4, 1 - 13, 15.06.2022

Erhan Solmaz

https://doi.org/10.48147/dada.57

Cited By: 2

Öz

Türk kültür ekolojisi içerisinde gerek yaşadıkları coğrafyada inşa ettikleri kültürel unsurlar gerekse de çevrelerindeki milletlerle girdikleri etkileşim ile yaratıkları kendine has kültürel doku ile Karaçay ve Malkar Türkleri, Türk dili ve halk bilgisi verimleri bağlamında önemli bir yere sahiptir. Karaçay ve Malkar adı aynı zamanda bu boyların yaşamakta olduğu iki bölgenin adıdır. Bu iki boyun sözlü kültürlerinde pek çok yaratma bulunmaktadır. Bunların başında ise atasözleri gelmektedir. Bireysel bilgi ve tecrübenin çeşitli söz oyunlarıyla kalıplaştırılıp kültürel belleği aktarma rolünü üstlenen bu verimler; yaratıldıkları toplumların insan, doğa, dünya algısı ve toplumsal yapılarıyla ilgili benzersiz doneler sunar. Bu bağlamda atasözleri anlamsal boyutlarıyla da toplumların somut eylemsel düşüncelerini anlamaya da imkan verir. Yaşadığı çevreden bağımsız olamayan insanın kendisi dışındaki varlıklarla kurduğu iletişim ve onlara yüklediği anlamlar da yine bu kalıp ifadelerde kendine yer edinir. Bu noktada bu çalışmanın konusu, Karaçay-Malkar atasözlerindeki hayvan sembolizmini anlam katmanlarını çözümlemektir. Bu çalışmanın sınırları içerisinde insanın doğadan ayrı bir varlık olmadığı ve insanın bir olguyu ifade ederken bunlardan ne ölçüde istifade ettiği tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atasözler, Karaçay-Malkar, sembol, hayvan, aktarım

Kaynakça

• Aksan, D. (1995). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1984). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1, Ankara: TDK Yayınları.
• Alkaya, E. (2001). “Tatar Türkçesindeki Dil ve Söz ile İlgili Atasözleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2): 55-76.
• Baysal, N. ve Akçiçek, E. (2020). Mitoloji ve İnançlarda Keçi, Ed. Mustafa Kaymakçı&Dilek Arsoy&Eren Akçiçek, Yetiştiricilikten kültüre Türklerde Keçi içinde (239-244), Kıbrıs: Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları.
• Bruhl, L. L. (2016). İlkel Toplumlarda Mistim Deneyim ve Simgeler. Ankara: Doğu Batı Yayınları. 2. Baskı.
• Çirkin S. G. (2019). Güney Sibirya Arkeolojisi ve Şamanizm, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çoruhlu Y. (2017). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Çotuksöten, Y. (1988). Atasözlerimiz, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Develioğlu, F. (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. İstanbul: Aydın Kitapevi 30. Baskı.
• Frazer, S. J. G. (2017). Altın Dal (Dinin ve Folklorun Kökenleri). (Çeviren: M. H. Doğan), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Guenon, R. (2004). Doğu Düşüncesi. (çev. F.L. Topaçoğlu). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Gül, F. (2013). “İnsan-Doğa İlişkisi Bağlamında Çevre Sorunları ve Felsefe” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 14, 2013, Sayfa 17-21.
• Harari, Y. N. (2015). Hayvanlardan Tanrılara Sapiens İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi, Çev. Ertuğrul Genç, İstanbul: Kolektif Kitap, 7. Baskı.
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri, Çeviri: Ali Nahit Babaoğlu, İstanbul: Okuyan Us Yay. 4. Baskı.
• Keskin, A. (2020). Kırgızistan ve Türkiye Sahası Atasözlerindeki At ve İnsan Benzeşimlerinin (Anolojilerin) Sosyokültürel Temelleri, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20/1 YazʹSummer 2020, ss. 163-188.
• Kızıl, H. (2018). “Dini sembolizm üzerine”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 yıl: 9 cilt: IX sayı: 20.
• Ögel, B. (2001). Türk Mitolojisi 1-2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öztürk, Ö. (2009). Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Phoenix Yayınları.
• Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Çev. Aykut Kazncıgil- Lale Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Sarpkaya, S. (2021). “Azerbaycan Türklerinin Atasözlerinde “Yiğit (Kahraman)” Kavramı”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Yazılı, Sözlü ve Elektronik Ortamda Kahramanlık Cilt/Volume: 5, Sayı/Issue: 3, Kasım/November 2021, s/p. 199-215.
• Siddiq, A. B. (2019). Tarihöncesi Toplumlarda İnsan-Hayvan İlişkisi ve Orta Anadolu Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Faunası. Çizgi Kitabevi Yay.931 Konya.
• Solmaz, E. (2016). Solmaz Erhan (2016). Karaçayların Milli Şairi İsmail Semenov’un Şiirlerinde Siyasi Hiciv. Diyalektolog Dergisi (12), 145-152.
• Tavkul, U. (2001). Karaçay-Malkar Atasözleri, Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Tavkul, U. (2002). “Tarihi ve Etnik Açıdan Karaçay-Malkar Türklerinin Kökeni”, İçinde Ed. Güzel, H. C., Çiçek, K., Koca S., Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. C.2, 972-990.
• Walter J. O. (1995). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, (Çev. S. P. Banon), Metis Yayınları, İstanbul 1995, s. 21.