İslam’ın Yerelleşmesi ve Küreselleşmesi: Çin İslamı Örneği

Yıl 2020, Cilt: 31 Sayı: 2, 457 - 486, 25.12.2020

Chih-hui Chiu

https://doi.org/10.26650/di.2020.31.2.0006

Öz

İslam, ilk girişinden itibaren bugüne kadar kesintisiz bir şekilde Çin’deki varlığını varlığını devam ettirmiştir. Bilindiği üzere, Çin çok eski ve kendisine has bir kültürel sisteme sahiptir. Bu sistemin özelliklerinden biri de, dışarıdan gelen kültürleri kendi içinde eritme yeteneğidir. Bunlara rağmen İslam, Çin kültürüyle çevrili ortamda yine de ayakta kalabilmiştir. Bunun nedenlerinden birisi, İslam’ın Çinlileşmesidir (yerelleşmesidir). Bu süreç sayesinde İslam asimile olmaksızın Çin kültürüyle bütünleşebilmiş ve onun siyasi, ekonomik ve toplumsal arkaplanına kendisini uydurabilmiştir. Öte yandan, Çin İslamı’nın İslam dünyasının geri kalanıyla irtibatını sürdürmesi anlamındaki küreselleşmesi de yerelleşmeyle aynı öneme sahiptir. Çin İmparatorluğunun son dönemlerinde meydana gelen İslami ihya ve ıslah hareketleri ile Çinli Müslümanların dini bilincinin yeniden uyanışı, İslam’ın küreselleşmesi bağlamında düşünülmesi gereken bir durumdur. Çünkü Çinli Müslümanlar İslam dünyasıyla iletişim kurarak kendi inançlarını sorgulamaya ve duruma uygun bir şekilde yorumlamaya/anlamaya başlamışlardır. Dolayısıyla, Çin İslamı önemli derecede yerelleştiği halde, daima İslami esaslara sımsıkı tutunmuştur. Bu anlamda küreselleşmenin Çin İslamı’nın İslami prensiplerini muhafaza etmesine katkıda bulunduğu söylenebilir. Bu makalede, İslam’ın Konfüçyüsçülük’le bütünleşmesi ve bu bütünleşme sürecinin asimilasyona dönmesi önleyen ihya ve ıslah hareketlerinin ortaya çıkışı Çin İslam tarihinde yaşanan önemli olaylar ışığında yerelleşme ve küreselleşmenin, İslam’ın Çin’deki gelişimi üzerindeki etkileri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çin İslamı, Çinli Müslümanlar (Huiler), Çin medrese eğitim sistemi, Konfüçyüsçü-Müslümanlık (Hui-Ru), Çin İslami ihya ve ıslah hareketleri

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

The Localization and Globalization of Islam: The Case of Chinese Isla

Öz

Islam has been existıng for thousands of years since arriving in China until today. As it is known, there is a very old and unique culture system in China. In addition to these different cultural structures, Chinese culture is characterized by absorbing foreign cultures within itself. Despite all of this, Islam still survived in an environment surrounding by Chinese culture. One of the reasons for this is the sinicization (localization) of Islam. Thanks to this process, Islam could integrate but without being assimilated into Chinese culture, and adjust herself to China’s political, economic and social backgrounds. On the other hand, globalization, which maintains connection between Chinese Islam and Islamic world, is as important as localization throughout the history of Chinese Islam. Islamic revival and reform movements occurred in the late China Empire and the awakening of Chinese Muslims’ religious awarness, should be considered in the context of the globalization of Islam. It is because of the establishment of contact between Chinese Muslims and Islamic World that they started to reexamine their own faith. Therefore, Chinese Islam always clings to Islamic tenets in spite of being localized substantially. In this sense, it is possible to say that globalization help Chinese Islam maintain her İslamic principles. In this paper, the influence of localization and globalization on the development of Chinese Islam will be examined in the light of important events in history of Chinese Islam, such as the integration of Islamic and Confucian thoughts and the occurrence of Chinese Islamic revival and reform movements, which prevented integration process from transforming into assimilation.

Anahtar Kelimeler

Chinese Islam, Chinese Muslim (Hui people), Chinese madrasa education system, Confucian-Mohammadanism (Hui-Ru), Chinese Islamic revival and reform movements

Kaynakça

• Ayoob, Mohammed, and Hasan Kosebalaban, eds. Religion and Politics in Saudi Arabia: Wahhabism and the State, London: Lynne Rienner Publisher, 2009.
• Bai, Shou-Yi. Çin İslamı’nın Küçük Tarihi (中國回教小史). Ningxia: Ningxia Renmin Chubanshe, 2000.
• Bao, Xiu-Ping. “Çin İslam Derneğinin Kuruluşu ve Gelişmeleri (中國回教協會的創建及其發展).” in Allah’ın Emirlerinin Nesilden Nesle Geçişi ve Devamlılığı: İslam’ın Tayvan’daki Yayılması ve Öngörmeleri (主命的傳承與延續：回教在台灣的發揚和展望), edited by Xi-Lin Zhao ve Zhong-Fu Zhang, Taipei: Chengchi University Press, 2019, 53-92.
• Benite, Zvi Ben-Dor. The Dao of Muhammad: A Cultural History of Muslims in Late Imperial China. Cambridge & London: The Havard University Asia Center, 2005.
• Bilinmeyen yazar. Ming Tai Zu İmparatorunun Gerçek Kaydı (1) & (4) (明太祖實錄卷一、卷四). Taipei: Institute of History and Philology, Academia Sinica, 1968.
• Chang, Hajji Yusuf. “The Hui (Muslim) Minority in China: An Historical Overview.” In Islam in China: Key Papers, edited by Michael Dillon, Folkstone: Global Oriental, 2009, 132-147.
• Commins, David. The Wahhabi Mission and Saudi Arabia. New York: Palgrave Macmillan, 2009
• Çifçi, Esra. “Çin’de İlk İslami Entelektüel Çaba ve Konfüçyanist Müslümanlar (Hui-Ru),” II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı – IV. 6-8 Mayıs 2013, Bursa, 865-878.
• Çifçi, Esra. “Han Kitap.” TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/han-kitap.
• Çin Felsefe Kitapları Elektronikleştirme Projesi. “Ming Hanedanlığının Kanun Kılavuz cilt 6 (大明律集解附例卷之六).” http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=466350.
• Dillon, Michael. China’s Muslim Hui Community: Migration, Settlement and Sects. Richmond Surrey: Curzon Press, 1999.
• Ding, Cheng-Long. “İslam Dünyasının Ayinlerinin Son Sözü (天方典禮跋)”, Liu Zhi, İslam Dünyasının Ayinleri (天方典禮), edited by Jia-Bin Zhang, & Yong-Hao Du, Tianjin: Tianjin Guji Chubanshe, 1988, 229-236.
• Frankel, James D.. Rectifying God’s Name: Liu Zhi’s Cofucian Translation of Monotheism and Islamic Law. Hawai’i: University of Hawai’i Press, 2011.
• Fu, Tong-Xian. Çin İslam Tarihi (中國回教史). Taipei: Taiwan Shangwu Yinshuguan, 1996.
• Gao, Zhan-Fu, Jun-Qing Min, “Mezhepler ve Tasavvuf Grupları (教派門宦).” In An Overview of İslam in China (中國伊斯蘭教簡志), edited by Çin İslam Derneği (中國伊斯蘭教協會), Beijing: Zongjiao Wenhua Chubanshe, 2013, 71-81.
• Gladney, Dru C. “Islam in China: Accommodation or Separation?” in Religion in China, Major Concepts and Minority Positions, edited by Max Deeg & Bernhard Scheid, Vienna: Austrian Academy of Sciences Press, 2015, 187-228.
• Gladney, Dru C. Muslim Chinese: Ethnic Nationalism in the Peopel’s Republic of China. Cambridge: Havard University Council on East Asian Studies, 1991.
• Gu, Yu-Jun. Ming ve Qing Hanedanlığı Dönemlerinde Hui Etnik Grubunun Eğitimi ve Düşünceleri Araştırmaları (明清時期回族教育思想研究), yayımlanmamış doktora tezi, Beijing: Minzu University of China, 2012.
• Ha, Bao-Yu Ha. “Medrese Eğitiminin Mevcut Durumu ve Sorunları Mütalaası I (經堂教育現狀及存在問題的調查研究(上)),” Studies in World Religions(世界宗教研究), 6(2018): 176-187.
• Hu, Si-Yuan. Kadiriyah: The Spreading and Variation of A Western Sufi Order in China (嘎迪林耶：一個西域蘇菲教團的在華傳播與變異). yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Guangzhou: Jinan University, 2016..
• Israeli, Raphael. Islam in China: Religion, Ethnicity, Culture, and Politics. Oxford: Lexintong Books, 2002.
• Jin, Yi-Jiu. Çin İslamı’nın Gizeminin Keşfi: Liu Zhi İncelemesi (中國伊斯蘭探秘：劉智研究). Beijing: Zhongguo Renmin Daxue Chubanshe, 2010.
• Jin, Yi-Jiu Jin. Sufism in China (蘇菲主義在中國). Beijing: Social Sciences Academic Press, 2013.
• Jin, Yi-Jiu. Wang Fai-Yu’nun Düşüncelerinin İncelenmesi (王岱輿思想研究). Beijing: Minzu Chubanshe, 2008.
• Lin, Chang-Kuan. “Çin Cumhuriyeti’ndeki İslam: Çağdaş Çince Konuşan Müslüman Topluluğun Gelişmeleri İncelemesi (中華民國伊斯蘭：當代漢語穆斯林社群發展之解析),” Cross-Cultural Studies (文化越界) 11(Mart, 2014): 113-150.
• Lin, Chang-Kuan. Çin İslam’ının Gelişmeleri ve Hareketleri (中國回教之發展及其運動). Taipei: Zhonghua Mingguo Alabo Wenhua Jingji Xiehui, 1996.
• Lin, Chang-Kuan, ed. Localization of Islam in China (伊斯蘭在地化：中國伊斯蘭發展之探討). Hong Kong: The Research Institute for the Humanities, The Chinese University of Hong Kong, 2015.
• Maerjiang, Wu. “Klasik İslam Eserlerinin Çince’ye Tercüme Faaliyetlerinin Çin’de İslamiyet’in Gelişimine Katkısı,” Edebali İslamiyat Dergisi 2/4 (Kasım 2018): 53-81.
• Ma, Ming-Dao. Ming Kraliyet Ailesinin Inancının İlk Tahlili (明朝皇室信仰考初稿). Taipei: Zhongguo Huijiao Wenhua Jijinhui, 1984.
• Ma, Qi-cheng, and Hong Ding. Çin İslamı’nın Kültürü Kategorisi ve Etnik Özellikleri (中國伊斯蘭文化類型與民族特色). Beijing: Zhongyang Minzu Daxue Chubanshe, 1991.
• Ma, Qiang. “Field Investigation and Thing on the Hui and Islamic Cultural Education (回族伊斯蘭文化教育的田野調查及思考).” Researches on the Hui (回族研究) 52/4 (2003): 104-110.
• Ma, Tong. Çin İslamı’ndaki Mezhepler ve Tarikatların Menşeine Dair Bir İnceleme (中國伊斯蘭教派門宦溯源). Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe, 2000.
• Ma, Tong. Çin İslamı’ndaki Mezhepler ve Tarikatların Özetlenmiş Tarihi (中國伊斯蘭教派與門宦制度史略). Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe, 2000).
• Mi, Shou-Jiang, and Jia You. Çin İslamı’nın Kısa Tarihi (中國伊斯蘭教簡史). Beijing: Zongjiao Wenhua Chubanshe, 2000.
• Qiu, Shu-Sen ed., Çin’deki Hui Etnik Grubu Tarihi (中國回族史). Ningxia: Xingxia Renmin Chubanshe, 1996.
• Ramadan, Tariq. Western Muslims and the Future of Islam. New York: Oxford University Press, 2004.
• Shi, Ke-Zong. “İslam’la İlgili Kuşkuların Çözümlenmesi’nin Ön Sözü (清真釋疑序).” aktarılan Zhan-Ming Ma, İslam’la İlgili Kuşkuların Çözümlenmesi İncelemesi (清真釋疑研究), Beijing: Zhongguo Shehui Kexue Chubanshe, 2013, 64.
• Stewart, Alexander Blair. Chinese Muslims and the Global Ummah: Islamic Revival and Ethnic Identity among the Hui of Qinghai Province. New York: Routledge, 2017.
• Tie, Guo-Xi. “Çin İslamı Eğitimine Giriş (淺論中國伊斯蘭教教育).” Researches on the Hui (回族研究) 45/1 (2002):70-74.
• Ünal, Elvida. “Çin Tarzı İslam: Konfüçyanist Müslümanlık (Hui-Ru).” TYB Akademi 20 (Eylül 2017). http://www.tyb.org.tr/elvida-unal-cin-tarzi-islam-konfucyanist-muslumanlik-hui-ru-31491h.htm.
• Wang, Jun-Rong. “Tasavvuf Düşünceleri ve Çin Felsefesi: Tasavvuf Eserlerinin Çin’deki Çevirileri ve anlamları Tartışması (蘇菲思想與中國哲學：談蘇菲著作在中國的翻譯 和意義),” Researches on the Hui (回族研究) 87/3(2012): 17-23.
• Wang, Ling-Gui. Çin İslam Tarihi (中國伊斯蘭教史). Beijing: Zhongguo Youyi Chuban Gongsi, 2014.
• Yang, Gui-Ping, and Xiao-Ying Ma. İslam Uzun Vadeli Muhteşemdir: Çin İslamı (清真長明：中國伊斯蘭教). Beijing: Zongjiao Wenhua Chubanshe, 2007.
• Yang, Gui-Ping. “Ma De-Xin’s Da Hua Thoughts (馬德新的大化思想).” Researches on the Hui (回族研究) 51/3 (2003):66-70.
• Yang, Huai-Zhong, and Zhen-Gui Yu. İslam ile Çin Kültürü (伊斯蘭與中國文化). Ningxia: Ningxia Renmin Chubanshe, 1996.
• Yibulaheimai, A. “Hui Etnik Grubundaki “Xiaojing”in Karakter Sistemi Incelemesi (回族”消經”文字體系研究),” Etnik Diller ve Yazılar (民族語文) 1(1992): 25-32.
• Yu, Zhen-Gui. Çin Hanedanlıkları ve İslam (中國歷代政權與伊斯蘭教). Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe, 1996.