Gediz Nehrinin güneyindeki tarım alanlarının taban suyu seviyesi ve kalitesinin zamansal değişimi

Yıl 2016, Cilt: 33 Sayı: 2, 263 - 278, 15.12.2016

Nil Korkmaz Mehmet Gündüz Şerafettin Aşık

https://doi.org/10.16882/derim.2016.267911

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’nin batısında Ege
Bölgesinde bulunan Menemen Sol Sahil sulama sisteminin Gediz Nehrinin
güneyindeki tarım alanlarının taban suyu seviyesi ve kalitesinin zamansal
değişimi belirlenmiştir. Ege Denizine yakın olan sulama alanında bağ, sebze ve meyve tarımı
yaygın olup taban suyu sulama suyu olarak da kullanılmaktadır. Bu
nedenle taban suyunun sulamaya uygunluğunun belirlenmesi için araştırma alanına
65 adet taban suyu gözlem kuyusu açılmıştır. Bu kuyulardan 2011 ve 2012
yıllarının yağışlı döneminde (Ocak ve Nisan), sulama dönemi öncesinde (Haziran),
sulama döneminde (Ağustos), sulama dönemi sonrasında (Ekim) taban suyu
seviyeleri ölçülmüş ve su örnekleri alınmıştır. Araştırma yıllarında aylık
ortalama taban suyu seviyeleri 106-172 cm, EC
değerleri 1.84-2.40 dSm^-1,
pH değerleri 7.6-8.0, toplam çözünmüş madde miktarı (TÇM) 1 177-1 542
mgl^-1, Cl değerleri 5.5-13.9 mel^-1, SAR değerleri 3-5, RSC değerleri 0.3-2.0 mel^-1,
B değerleri 0.9-1.5 ppm, NO₃-N 10.5-15.8 ppm, toplam P
0.1-0.4 mgl^-1arasında değişmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; araştırma
alanının genelinde EC, TÇM, B, NO₃-N açısından II. sınıf, alanın %10-30’unda
ise RSC, Cl, B ve toplam P içeriği yüksek taban suyu bulunmaktadır. Taban suyu
seviyesinin alanın yaklaşık %66’sında 150 cm’nin üstünde olduğu, ancak yağışlı dönem (Ocak) ve
sulama döneminde (Ağustos) 90 cm’nin üstüne çıktığı belirlenmiştir. Taban
suyundan kaynaklanan tarımsal sorunların çözülebilmesi için araştırma
alanındaki mevcut tarla içi drenaj sistemlerinin kontrol edilmesi, çalışmayan
sistemlerin bakım ve onarımlarının yapılması, olmayan alanlara da yeni
sistemlerin tesis edilmesi bir öneri olarak sunulabilir.

Anahtar Kelimeler

Taban suyu seviyesi, Taban suyu kalitesi, Zamansal değişim, Gediz

Kaynakça

• Akbaş, F., Ünlükara, A., Kurunç, A., İpek, U., & Yıldız, H. (2008). Tokat-Kazova'da taban suyu gözlemlerinin CBS yöntemleriyle yapılması ve yorumlanması. Sulama ve Tuzlanma Konferansı, 12-13 Haziran 2008, Şanlıurfa, Cilt I: 309-318.
• Anonymous (1994). FAO, Water Quality for Agriculture. Irrigation and Drainage Paper, No:29, Rome.
• APHA-AWWA-WPCF, (1998). Standart methods for the examination of water and wastewater. 20th Edition, American Public Healty Association, 1360 p. Washington D.C.
• Arslan, H., Güler, M., Cemek, B., & Demir, Y. (2007). Bafra Ovası yeraltı suyu kalitesinin sulama açısından değerlendirilmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(2):219-226.
• Arslan, H., & Demir, Y. (2011). Monitoring and assessing groundwater level By GIS: A case study in the irrigated soils of Bafra Plain in Northern Turkey. Anadolu Journal of Agricultural Science, 26(3):203-211.
• Arslan, H., & Cemek, B. (2011). Bafra Ovası drenaj sularının özelliklerinin mevsimsel değişimi ve sulamada kullanılma olanakları. Anadolu Tarım Bilim Dergisi, 26(2):128-135.
• Ayers, R.S., & Westcot, D.W. (1989). Water Quality for Agriculture. Irrigation and Drainage Paper 29, Rev.1, http://www.fao.org/DOCReP/003/T0234e/ T0234E00.htm. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
• Ayyıldız, A. (1990). Sulama Suyu Kalitesi ve Tuzluluk Problemleri. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı: 344, 282 s., Ankara.
• Babiker, I.S., Mohamed, M.A.A., Terao, H., Kato, K., & Ohta, K. (2004). Assessment of groundwater contamination by nitrate leaching from intensive vegetable cultivation using geographical information system. Environment International, 29(2004):1009-1017.
• Çamoğlu, G., Ölgen, K., Karataş, B.S., & Aşik, Ş. (2006). Menemen sulama sisteminde taban suyunun zamana ve mekana göre değişiminin değerlendirilmesi: Maltepe ana kanalı örneği. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13-16 Eylül, İstanbul, s:423-430.
• Çetin, M., Kırda, C., Efe, H., & Topçu, S. (2008). Düşük kaliteli suların sulamada kullanılmasının neden olabileceği olası tuzluluk sorununun coğrafi bilgi sistemi ortamında irdelenmesi. TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, 20-22 Mart 2008, Ankara, Cilt II: 471-481.
• Demirbaş, P., & Orhun, Ö. (2008). Determination and assessment of boron content with spectrophotometric analysis method in terms of water quality in North Aegean, Gediz and Küçük Menderes River Basin, between 2003–2007 years (in Turkish). 5. Dünya Su Forumu Bölgesel Hazırlık Süreci, Havza Kirliliği Konferansı, 26-27 Haziran 2008, İzmir, s:47-57.
• Dinç, N., Bahçeci, İ., & Tarı, A.F. (2010). Konya Çumra Ovasında kurulmuş kapalı drenaj sistemlerinde taban suyu düzeylerinin zamansal değişimi. Derim, 27(1):43-56.
• DSİ (2005). Tabansuyu izleme rehberi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, İşletme ve Bakım Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Eaton, F.M. (1950). Significance of carbonates in irrigation waters. Soil Science, 69:123-133.
• Gündüz, M., & Korkmaz, N. (2014). Gediz Nehri Emiralem regülatöründe bazı su kalitesi göstergelerinin zamansal değişimi. 12. Ulusal Kültürteknik Sempozyumu, 21-23 Mayıs 2014, Tekirdağ, Bildiri Özet Kitabı, s:196.
• İnce, F. (1980). Erzurum yöresinde bulunan bazı suların kalitelerinin saptanması üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11:127-134.
• Ju X.T., Kou C.L., Zhang F.S., & Christie P. (2006). Nitrogen balance and groundwater nitrate contamination: Comparison among three intensive cropping systems on the North China Plain. Environmental Pollution, 143(1):117-125.
• Karnez, E. (2010). Aşağı Seyhan Ovasında buğday ve mısır üretim alanlarında azot bütçesine ilişkin girdi ve çıktıların irdelenmesi. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Kıymaz, S. (2006). Gediz Havzası örneğinde sulama birliklerinin sorunları ve çözüm yolları. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Korkmaz, N., Gündüz, M., Özden, N., Şen, S., Bilir, Z.L., Aşık, Ş., Tekin, A.B., & Güzelses, Ş. (2014). Menemen Sol Sahil sulama alanında taban suyunun mekânsal ve zamansal değişiminin jeoistatistiksel yöntemlerle değerlendirilmesi. Sonuç Raporu: UTAEM 2014-01, 147 s., İzmir.
• Korkmaz, N., Gündüz, M., & Asık, S. (2015). Temporal and spatial variations of groundwater level and salinity: A case study in the irrigated area of Menemen Plain in Western Turkey. Hungarian Agricultural Engineering, 28(2015):39-43.
• Mass, E.V. (1990). Crop Salt Tolerance. Agricultural Salinity Assessment and Management ASCE, pp:262-304, New York.
• MGM (2015). Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, www.mgm.gov.tr. Erişim tarihi: 29 Kasım 2015.
• Minareci, O., Öztürk, M., Egemen, Ö., & Minareci, E. (2009). Detergent and phosphate pollutionin Gediz River, Turkey. African Journal of Biotechnology, 8(15):3568-3575.
• Okur, B., Hakerlerler, H., Anaç, D., Anaç, S., Dorsan, F., & Yağmur, B. (1997). An Investigation on Monthly and Seasonal Variation of Some Pollution Parameters of Gediz River. Ege Üniversitesi Araştırma Fonu, Proje No: 93-ZRF-043, s:1-41, İzmir.
• Rajdeep Kaur, R., & Singh, R.V. (2011). Assessment for different groundwater quality parameters for irrigation purposes in Bikaner City, Rajasthan. Journal of Applied Sciences in Environmental Sanitation, 6(3):385-392.
• Resmi Gazete (2010). Atıksu arıtma tesisleri teknik usuller tebliği. 20 Mart 2010, sayı 27527. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/03/20100320-7.htm. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.
• Resmi Gazete (2012). Yüzeysel su kalitesi yönetimi yönetmeliği. 30 Kasım 2012, sayı 28483. www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/02/20140211-4.htm. Erişim tarihi: 7 Eylül 2014.
• Sönmez, B., & Beyazgül, M. (2014). Türkiye’de tuzlu ve sodyumlu toprakların ıslahı ve yönetimi. http:/makinecim.com/bilgi_56262. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2015.
• TOPRAKSU (1971). Menemen Ovası temel toprak etüdü. TOPRAKSU Genel Müdürlüğü Toprak ve Etüd Haritalama Dairesi Raporları. Seri No:24, 65 s, Ankara.
• Van Hoorn, J.W., & Van Alphen, J.G. (1994). Salinity Control in: Drainage principles and applications. Edited by H.P. Ritzema. Internatinal Institute for Land Reclamation and Improvement, P.O. Box 45, 6700 AA Wageningen.
• WHO (1985). Health Hazards from nitrates in drinking water. WHO, Regional office for Europe. www.ircwash.org/sites/default/files/203.3-85HE-993.pdf. Erişim tarihi: 8 Ocak 2010.
• Will, E., & Faust, J.E. (1999). Irrigation water quality for greenhouse production. University of Tennessee, Agricultural Extension Service. PB1617. http://www. utextension.utk.edu/publications/pbfiles/pb1617.pdf). Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
• Yurtseven, E. (1997). Ülkemiz nehir su kaynaklarının kalite değerlendirmesi. VI. Ulusal Kültürteknik Kongresi Bildirileri, 5-8 Haziran 1997, Bursa, s:453-459.
• Zengin, M., Karakaplan, S., & Ersoy, İ. (2008). Determination of irrigation water quality of Lake Beysehir and other water sources used in irrigation of Çumra Plain. Asian Journal of Chemistry, 20(1):694-704.