Primacy of EU Law and Its Implementation in United Cyprus To Be Established

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 349 - 391, 29.05.2025

Ulaş Gündüzler

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1588543

Öz

In all the negotiations carried out after 2000, to establish a United Cyprus, parties agreed that the island should be a member of EU and the unification must be compatible with the general principles of EU law. Therefore as one of the fundamental principles of EU law with a sui generis character, principle of primacy of EU law shall be implemented and secured in the United Cyprus to be established. The main purpose of the article is to evaluate the adequacy of all the relevant laws that may be applicable in the United Cyprus in ensuring the full effectiveness of the Principle and to discuss the measures to be adopted with this respect. To achieve that purpose, the legal obligations arising out of the Principle on the member states shall be examined in accordance with the jurisprudence of the Court of Justice of EU and the legal nature of the Principle shall be discussed in the first place. However, the legal nature of the Principle cannot be well perceived by omitting the application of the Principle by the courts of the member states. For that reason, the implementation and application of the Principle by certain member states shall be put forward in the article as well. Finally, considering the fact that, all of the three authorities of the United Cyprus (namely the federal/confederal authority, Turkish Cypriot and Greek Cypriot authorities) shall be liable to give effectiveness to EU law within the scope of their powers, the constitutional amendments adopted by the Greek Cypriot authorities, the provisions of the “Annan Plan” to implement the Principle and the Turkish Cypriot Law shall be examined.

Anahtar Kelimeler

EU Law , United Cyprus , Primacy , Supremacy , Pre-emption

Avrupa Birliği Hukuku'nun Önceliği İlkesi ve Kurulacak Birleşik Kıbrıs'ta Teminat Altına Alınması

Öz

Kıbrıs sorununun çözümüne dair 2000 yılından sonra yapılan tüm müzakerelerde, kurulacak Birleşik Kıbrıs’ın AB üyesi olması ve çözümün AB hukukunun temel ilkelerine uygun olması yönünde irade ortaya konmuştur. Bu bağlamda, Birlik hukukunun etkin şekilde uygulanabilmesi bakımından elzem olan ve sui generis karakteri bulunan AB hukukunun önceliği ilkesinin kurulacak olan Birleşik Kıbrıs’ta uygulanmasının temin edilmesi gerekecektir. Bu çalışmanın esas amacı da, AB hukukunun önceliği ilkesinin üye devletlere yüklediği yükümlülük-leri tespit edip, hukuki niteliğini ortaya koyarak, Birleşik Kıbrıs’ta söz konusu ilkenin teminat altına alınması açısından uygulanabilecek her mevzuatın yeterliliğini değerlendirmek ve atılması gereken adımları tartışmaktır. Bu çerçevede öncelikle İlkenin yüklediği yükümlülüklerin ve hukuki niteliğinin tespiti bakımın-dan Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın ilgili içtihadı üzerinde durulacak, bazı üye devletlerin kendi anayasalarına göre ilkeyi uygulama şekillerine yer verilecek-tir. Bu bilgiler ışığında, Birleşik Kıbrıs bünyesinde bulunacak üç otoritenin (Federal/Konfederal otoritenin, Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum otoritelerinin) kendi hukuklarını AB hukukunun önceliği ilkesine uyarlamak zorunda kalacakları da dikkate alınarak, Kıbrıs Rum hukuku, 2004 yılında referanduma sunulan “Annan Planı” ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası’nın ilgili hükümleri incelenip değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler

AB Hukuku , Birleşik Kıbrıs , Öncelik , Üstünlük , Yetkisizleştirme

Kaynakça

• Arnull, Anthony/Dashwood, Alan/Doughan, Michael/Ross, Molcom/ Spaventa, Elenor/Wyatt Derrick: Whatt & Dashwood’s European Union Law, 5. Baskı, Sweet & Maxwell, Londra 2006.
• Arsava, A Füsün: Avrupa Toplulukları Hukuku ve Bu Hukukun Ulusal Alanda Uygulanmasından Doğan Sorunlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları:545, Ankara 1985.
• Chalmers, Damien/Davies, Gareth/Monti, Giorgio: European Union Law, 2. Baskı, Cambridge University Press, New York 2010.
• Combos, Constantinos/Shaelou, Stéphanie Laulhé: “The Cypriot Constitution Under the Impact of EU law: An Asymmetrical Formation,” içinde National Constitutions in European and Global Governance: Democracy, Rights, Rule of Law, National reports, editör-ler Anneli Albi ve Samo Bardutzky, T.M.C Asser Press, Lahey 2019, s. 1373-1432.
• Kombos, Constantinos: The Impact of EU law on Cypriot Public Law, Sakkoulas Publications, Atina-Selanik 2015.
• Gülgeç, Yahya Berkol: Normlar Hiyerarşisi Türk, Alman ve İngiliz Hukuk Sistemlerinde Kural İşlemlerinin ve Mahkeme Kararlarının Hiyerarşik Gücü, 2. Baskı. On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Klamert, Marcus. “Supremacy, Pre-emption, and the Union Interest,” içinde The Principle of Loyalty in EU Law, Oxford Academic, Oxford 2014, Erişim Tarihi: 8 Mart 2024, https://doi.org/10.1093/acprof:oso/ 9780199683123.003.0005.
• Lenaerts, Koen/Nuffel, Piet Van: European Union Law, 6. Baskı. Sweet & Maxwell, Londra 2011.
• Pazarcı, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, 6. Baskı. Turhan Kitabevi, Ankara 2008.
• Shaelou, Stephanie Laulhe/Kalaiztzaki, Katerina: “Towards an Internationalisation of EU Law in Cyprus,” içinde The Effectiveness and Application of EU and EEA Law in National Courts, editör Christian N.K. Franklin, s. 495-524. Intersentia, Birleşik Krallık 2018.
• Akkutay, Ali İbrahim: “Uluslararası Antlaşmaların Türk İç Hukukundaki Konumu ve Etkileri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1-2, 2007, s. 415-447.
• Aras, İlhan: “Avrupa Birliği Hukukunun Önceliği İlkesi”, Sayıştay Dergisi, Cilt 99, Sayı Ekim-Aralık, 2015, s. 5-28.
• Arena, Amedeo: “The Doctrine of Union Preemption in the EU Single Mar-ket: Between Sein and Sollen”, Jean Monnet Working Paper 03/10, https://jeanmonnetprogram.org/paper/the-doctrine-of-union-preemption-in-the-eu-single-market-between-sein-and-sollen/, Erişim tarihi: 08/03/2024.
• Arsava, A. Füsun: “AB Hukukunun Bloke Edici Etkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, 2016, s. 3-24.
• Avbelj, Matej: “Supremacy or Primacy of EU Law – (Why) Does it Matter?”, European Law Journal, Cilt 17, Sayı 6, 2011, s. 744-763.
• Aybay, Rona: “Uluslararası antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri”, TBB Dergisi, Cilt 70, Sayı Mayıs-Haziran, 2007, s. 187-213.
• Barber, Nick W.: “The Afterlife of Parliamentary Sovereignity”, International Journal of Constitutional Law, Cilt 9, Sayı 1, 2011, s. 144-154.
• Bast, Jürgen: “Dont Act Beyond Your Powers: The Perils and Pitfalls of the German Constitutional Courts’s Ultra Vires Review”, German Law Journal, Cilt 15, Sayı 2, 2014, s. 167-181.
• Baykal, Sanem: “Avrupa Birliği Anayasalaşma Sürecinde, Adalet Diva-nı’nın Rolü: Divanı’nın Ulusal Mahkemelerle İlişkileri ve Yorum Yet-kisinin Sınırları Bağlamında Bir Analiz”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Güz 2004, s. 121-149.
• Beck, Gunnar: “Lİsbon Judgement of the German Constitutional Court, the Primacy of EU law and the Problem of Kompetenz-Kompetenz: A Conflict between Right and Right in Which There is No Preator”, European Law Journal, Cilt 17, Sayı 4, 2011, s. 470-494.
• Davies, Bill: “Resistance to European Law and Constitutional Identity in Germany: Herbert Krausand Solange in its Intellectual Context”, European Law Review, Cilt 21, Sayı 4, 2015, s. 434-459.
• Denker, M. Sami: “Kıbrıs Cumhuriyeti ve Avrupa Birliğine Üyelik Soru-nu”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, 2001, s. 1-14.
• Dinh, Viet D.: “Reassesing the Law of Preemption”, The Georgetown Law Journal, Cilt 88, Sayı 7, 1999-2000, s. 2085-2118.
• Drexel, Joseph: “Was Sir Francis Drake a Dutchman?-British Supremacy of Parliament After Factortame”, The American Journal of Comparative Law, Cilt 41, Sayı 4, 1993, s. 551-571.
• Efegil, Ertan/Olcay, Ayşe Mine: “Tarafların Kıbrıs Sorununa Yaklaşımı”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Sayı 1, 2004, s. 113-122.
• Gardbaum, Stephen A.: “The Nature of Preemption,” Cornell Law Review, Cilt 79, Sayı 4, 1994, s. 767-815.
• Göçmen, İlke: “Avrupa Birliği İle Türkiye İlişkileri Çerçevesinde Türk Mahkemelerinin Avrupa Birliği Hukuku Karşısındaki Tutumuna Yöne-lik Bir Öneri: AB-Dostu Yorum Yöntemi”, Ankara Universitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 63, Sayı 1, 2014, s. 131-168.
• Kruis, Tobias: “Primacy of European Union Law – From Theory to Practice”, Ritsumeikan Law Review, Cilt 28, 2011, s. 269-279.
• Lenaerts, Koen ve Corthaut, Tim: “of birds and hedges: the role of primacy in invoking norms of EU Law”, European Law Review, Cilt 31, Sayı 3, 2006, s. 287-315.
• Nelson, Caleb: “Preemption”, Virginia Law Review, Cilt 86, Sayı 2, 2000, s. 225-305.
• Schütze, Robert: “Supremacy Without Pre-emption? The Very Slowly Emergent Doctrine of Community Pre-emption”, Common Market Law Review, Cilt 43, Sayı 4, 2006, s. 1023-1048.
• Soares, Antonio Goucha: “Pre-emption, conflicts of powers and subsidiarity”, European Law Review, Cilt 23, Sayı 2, 1998, s. 132-145.
• Torsten, Stein: “Always Steering A Straight Course? The German Federal Constitutional Court And European Integration”, ERA Forum, Cilt 12, Sayı 1, 2011, s. 219-228.
• Tunç, Hasan: “Milletlerarası Sözleşmelerin Türk İç Hukukuna Etkisi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye İle İlgili Örnek Karar İn-celemesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 17, 2000, s. 174-193.
• Vatansever, Müge: “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üni-versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Özel Sayı, 2010, s. 1487-1530.
• Case 11/70, Innternationale Handelsgesellschaft [1970] ECR 1125.
• Case 26/62, Van Gend En Loos [1963] ECR 00001.
• Case 314/85, Foto-Frost v. Hauptzollamt Lübeck-Ost [1987] ECR 04199.
• Case 6/64, Costa v. ENEL [1964] ECR 00585.
• Case C-213/89 Secretary of State for Transport, ex parte Factortame Ltd and others [1990] ECR I – 2466.
• Case C-221/89 The Queen v Secretary of State for Transport, ex parte Factortame Ltd and others, (1991) ECR I-03905.
• Case C-478/07, Budejovicky Budvar national Corporation v. Rudolf Ammersin GmbH [2009] ECR I-07721, Opinion of AG Colomer Case106/77, Simmental II [1978] ECR 00629.
• İsmail Sadık Bundak v. Başsavcılık, Anayasa Mahkemesi: 11/93, D. 9/94.
• Joined Cases C-10/97 to C-22/97, IN.CO.GE.’90 Srl et al. [1998] ECR I- 06307.
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı v. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Anayasa Mahkemesi: 11/2016, D. 4/2016.
• Mehmet S. Uğraşın v. KKTC Kamu Hizmeti komisyonu Başkanlığı vasıta-sıyla KKTC, KKTC Bakanalar Kurulu vasıtasıyla KKTC, KKTC Sa-yıştay Başkanı vasıtasıyla KKTC, YİM: 119/2003, D. 20/2010.
• Ulusal Birlik Partisi v. KKTC Cumhuriyet Meclisi vasıtasıyla KKTC, Ana-yasa Mahkemesi 3/2016, D. 3/2006.
• “11 February 2014 Joint Declaration on Cyprus,” Erişim tarihi: 27 Ocak 2025, https://uncyprustalks.unmissions.org/11-february-2014-joint-declaration-cyprus “Basic Law for the Federal Republic of Germany,” Deutscher Bundestag, Erişim tarihi: 8 Mart 2024, https://www.btg-bestellservice.de/pdf/ 80201000.pdf
• “Cyprus’s Constitutionof 1960 With Amendments Through 2013,” constituteproject.org, Erişim Tarihi: 8 Mart 2024, https://www.constituteproject.org/constitution/Cyprus_2013.pdf?lang=en
• “Flaminio Costa v ENEL – 1964,” LawTeacher, Erişim Tarihi: 8 Mart 2024, https://www.lawteacher.net/cases/flaminio-costa-v-enel.php?vref=1
• “Internationale Handelsgesellchaft mbH v Einfuhr- & Vorratsstelle fur Getreide & Futtermittel (Solange I) [1974] 2 CMLR; (German Federal Constitutional Court),” Oxford University Press, Erişim Tarihi: 8 Mart 2024, https://learninglink.oup.com/static/5c0e79ef50eddf00160f35ad/ casebook_96.htm
• “Opinion of the Council Legal Service of 22 June 2007,” Erişim Tarihi: 8 Mart 2024, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/ ?uri=CELEX:12016L/AFI/DCL/17&from=HU
• “The Comprehensive Settlement of The Cyprus Problem,” Erişim Tarihi: 8 Mart 2024, https://peacemaker.un.org/sites/peacemaker.un.org/files/ Annan_Plan_MARCH_30_2004.pdf (Taslak metinler)
• “The Constitution of the Netherlands, 2018” Ministry of Interior and Kingdom Relations, Erişim Tarihi: 8 Mart 2024, file:///C:/Users/ USER/Downloads/WEB_119406_Grondwet_Koninkrijk_ENG.pdf
• “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası,” Erişim Tarihi: 8 Mart 2024 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf
• Act concerning the conditions of accession of the Czech Republic, the Republic of Estonia, the Republic of Cyprus, the Republic of Latvia, the Republic of Lithuania, the Republic of Hungary, the Republic of Malta, the Republic of Poland, the Republic of Slovenia and the Slovak Republic and the adjustments to the Treaties on which the European Union is founded - Protocol No 10 on Cyprus, OJ L 236, 23.9.2003, p. 955.
• United Nations Secuirty Council (UNSC) Res 649 (12 March 1990) S/RES/649(1990).