FEMININITY AND VIRTUE IN THE ROMAN REPUBLIC AND EARLY EMPIRE: AN EVALUATION FROM A GENDERED PERSPECTIVE

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 101 - 139, 29.05.2025

İpek Sevda Söğüt

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1641135

Öz

In ancient Roman thought, femininity and virtue were conceptualized within a male-centric framework, deeply embedded in the social structure and philosophical doctrines of the era. Rather than being recognized as autonomous moral agents, women were confined within predefined social roles dictated by the patriarchal order. Roman law reinforced the authority of the pater familias, limiting women’s independence and restricting them to the private sphere, while the public domain remained under male control. Virtus, the Roman concept of courage and moral excellence, was inherently linked to masculinity, whereas female virtue was primarily defined through chastity (pudicitia), modesty (verecundia) and familial devotion/piety (pietas). Augustan literature portrayed women as both instruments of imperial ideology and symbols of moral decline, while thinkers like Seneca presented conflicting views on female virtue. In Roman historiography, women’s roles were often depicted either as paragons of virtue or as agents of political betrayal. This study examines the status of women in Roman society through the lenses of law, philosophy, and literature, revealing the ideological constructs that shaped their representation.

Anahtar Kelimeler

Ancient Rome , Femininity and Virtue , Virtus and Pudicitia , Seneca and Stoicism , Augustan Literature

CUMHURİYET VE İLK İMPARATORLUK DÖNEMLERİ ANTİK ROMA’SINDA KADINLIK VE ERDEM: TOPLUMSAL CİNSİYET PERSPEKTİFİNDE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Antik Roma düşüncesinde kadınlık ve erdem kavramları, toplumsal yapı ve felsefi doktrinler çerçevesinde, erkek merkezli bir anlayışla ele alınmıştır. Ka-dınlar, erdemli bireyler olarak kabul edilmek yerine, erkek egemen sistemin içinde belirlenen toplumsal rollerle sınırlandırılmıştır. Roma Hukukunda pater familias otoritesinin mutlak gücü, kadınların bağımsız özne olmalarını engellemiş; kamusal alan erkeklere, özel alan ise, kadınlara tahsis edilmiştir. Virtus, cesaret ve erdem kavramı olarak, doğrudan erkeklikle ilişkilendirilmiş; kadınla-rın erdemi ise, daha çok iffet (pudicitia), utanma duygusu (verecundia) ve aile bağlılığı/dindarlık (pietas) gibi kavramlarla tanımlanmıştır. Augustus dönemi edebiyatı, kadınları hem imparatorluk ideolojisini destekleyen hem de ahlaki yozlaşmanın sembolü olarak resmetmiş; Seneca gibi düşünürler ise, kadınların erdemi konusunda çelişkili yaklaşımlar sergilemiştir. Roma tarih yazımında kadınların konumu, politik ve sosyal ideolojinin bir yansıması olarak ele alınmış, kadın figürleri ya ihanetin ya da erdemin taşıyıcısı olarak betimlenmiştir. Bu çalışma, Roma toplumunda kadının statüsünü, felsefi, edebi ve hukuki yaklaşımlar bağlamında ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Antik Roma , Kadınlık ve Erdem , Virtus ve Pudicitia , Seneca ve Stoacılık , Augustus Dönemi Edebiyatı

Kaynakça

• Behrent, Megan: “The personal and the political, Literature and feminism”, International Socialist Review, Issue 92, https://isreview.org/issue/92/personal-and-political/index.html, (ErişimTarihi: 02. 02.2025)
• Cicero, Marcus Tullius: Pro Sexto Roscio Amerino Oratio ad Judices, With An Introduction and Notes, edited, after Karl Halm, (ed. Halm, Donkin) London 1897.
• De la Bédoyère, Guy: Domina: The Women Who Made Imperial Rome, Yale 2018.
• Dikyol Çığır, Derya/Şar İşbilen, Evren: “Antik Roma Toplumunda Kadın ve Eğitimi”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, Mart 2018, Sayı 37, s. 459-479.
• Dixon, Suzanne: The Roman Mother (Routledge Revivals), London 2014.
• Doğancı, Kamil/Kocakuşak, Fulya: “Eski Roma Ailesinde ‘Paterfamilias’ ve ‘Patria Potestas’ Kavramları”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 16, Sayı 27, 2014/2, s. 233-250.
• Fejfer, Jane: Roman Potraits in Context, Walter de Gruyter, Berlin 2008.
• Flannery, W. Harry: “Roman Women and the Vote”, The Classical Journal, Nov.1920, Vol. 16, No. 2, s. 103-107.
• Gagé, Jean: Matronalia.Essai sur les dévotions et les organisations cultuelles des femmes dans l’ancienne Rome, Bruxelles 1963.
• Gaudemet, Jean: “Roma İmparatorluğunda Kadının Hukuki Durumu”, (çev. Tahiroğlu, Bülent), İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 6, S.9, 1972, s. 205-230.
• Gordon, Pamela: The Invention and Gendering of Epicurus, The University of Michigan Press, 2012.
• Gönenç, Fulya İlçin: Roma Hukukunda Kadın, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Gözlü, Ahmet/Yılmazcan, Defne: “Paternalizm ve Antik Roma’da Baba Figürü”, KAREFAD, ÇKÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, Ekim 2020, s. 232-244.
• Gunhild, Vidén: Women in Roman Literature: Attitudes of Authors Under Early Empire, Göteborg 1993.
• Hallett, Judith P.: “Women in Augustan Rome” in A Companion to Women in the Ancient World, (eds. James, Sharon L./Dillon, Sheila), Oxford 2012, s. 372-384.
• Hamilton JR, Alexander: “Observations on the ‘Cornelia’Elegy”, The Classical Quarterly, Vol. 7, No. 3/4, Jul.-Oct. 1957, s. 134-138.
• Henry, Madeleine M./James, Sharon L.: “Woman, City, State: Theories, Ideologies, and Concepts in the Archaic and Classical Periods” in A Companion to Women in the Ancient World, (eds. James, Sharon L./Dillon, Sheila), Oxford 2012, s. 84-95.
• İpek, Nurcan: “Roma Yazınında ve Hukukunda, Roma’nın Temel Erdemlerinden Biri: Pietas”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 27, S. 1, Haziran 2021, s. 566-592.
• İzzet, Vedia: “Etruscan Women: Towards a Reappraisal” in A Companion to Women in the Ancient World, (eds. James, Sharon L./Dillon, Sheila), Oxford 2012, s. 66-77.
• Joseph, Kathryn: Pudicitia: The Construction and Application of Female Morality in the Roman Republic and Early Empire, Master’s Thesis, Master of Arts in Ancient Greek and Roman Studies, Massachusetts 2018.
• Kalaycıoğulları, Serap: “Klasik Dönem Yunan ve Roma Yazınında Penelope: Homeros’tan Ovidius’a Penelope Betimi ve Heroides”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, S.2, 2016, s. 95-111.
• Keith, Alison: “Women in Augustan Literature” in A Companion to Women in the Ancient World, (eds. James, Sharon L./Dillon, Sheila), Oxford 2012, s. 385-399.
• Laconi, Sonia: Virtus: Studio Semantico e Religioso dalle Origini al Basso Impero, Cagliari 1988.
• Laglands, Rebecca: “A Woman’s Influence on a Roman Text, Marcia and Seneca” in Women’s Influence on Classical Civilization (Eds. Marshall, Eireann/Mchardy, Fiona), London 2004, s. 115-127.
• Lawrence, Thea: “The Laudatio Turiae: A Source for Roman Political and Social History”, Berkeley Undergraduate Journal of Classics, Vol.3, Issue 1, 2014, s. 1-11.
• Lightman, Marjorie/Zeisel, William: “Univira: An Example of Continuity and Change in Roman Society”, Church History, Vol. 46, No.1, 1977, s. 19-32.
• Livius, Titus: Roma Tarihi, Ab Urbe Condita Şehrin Kuruluşundan İtibaren, (çev. Şenbark, Sabahat), İstanbul 1992. Loretto, Franz: “Das Bild der Frau in Senecas philosophischen Schriften”, Ziva Antica, Vol. 27 (1977), s.119-128.
• Lowrie, Michèle: “Cornelia’s Exemplum, Form and Idelology in Propertius 4.11” in Latin Elegy and Narratology: Fragments of Story (eds. Genevieve, Lively/Mitchell, Patricia Salzman), Ohio 2008, s. 165-179.
• Manning, C. E.: “Seneca and the Stoics on the Equality of the Sexes”, (Equality), Mnemosyne, Fourth Series, Vol. 26, Fasc. 2 (1973), s. 170-177.
• Manning, C. E.: On Seneca’s “Ad Marciam”, (Marciam), Mnemosyne, Supplementum, Vol. 69, Leiden 1981.
• McDonnell, Myles Anthony: Roman Manliness: Virtus and The Roman Republic, Cambridge University Press, NewYork 2006.
• McGinn, Thomas A. J.: Prostitution, Sexuality, and the Law in Ancient Rome, Oxford 2003.
• Nussbaum, Martha C.: “The Incomplete Feminism of Musonius Rufus, Platonist, Stoic, and Roman” in The Sleep of Reason: Erotic Experience and Sexual Ethics in Ancient Greece and Rome (eds. Nussbaum, Martha C./Sihvola, Juha), Chigaco 2002, s. 283-326.
• Özbay, Ümit Vefa: “Augustus Dönemine ve Augustus Kanunlarına Genel Bir Bakış”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 172, 2024, s. 227-262.
• Reydams-Schils, Gretchen: The Roman Stoics: Self, Responsibility, and Affection, Chicago 2005.
• Riess, Werner: “Rari exempli femina: Female Virtues on Roman Funerary Inscriptions” in A Companion to Women in the Ancient World, (eds. James, Sharon L./Dillon, Sheila), Oxford 2012, s. 491-501.
• Saller, Richard P.: “Pater Familias, Mater Familias, and the Gendered Semantics of the Roman Household”, Classical Philology, Vol. 94, No. 2 (Apr., 1999), s. 182-197.
• Sarıalioğlu, Kenan (çev.): Seneca, Teselliler, Ankara 2021.
• Söğüt, İpek Sevda: “Roma’nın Eski Hukuk Döneminde Kadın”, [Couch, John Andrew: “Woman in Early Roman Law”, Harvard Law Review, Vol. 39, 1894-1895, pp. 39-50], Prof.Dr. Ali Güzel’e Armağan, Cilt II, Beta Yayınevi, İstanbul 2010, s. 1491-1504, (Kadın).
• Söğüt, İpek Sevda: “Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Antik Roma Ev Halkına Kısa Bir Bakış”, KHAS Hukuk Bülteni (eds. Baysal, Başak/Arat, Nilay) 2020-2021 Akademik Yılı Derlemesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021, s. 309-325, (Toplumsal Cinsiyet).
• Tamer, Diler: Augustus Çağında Cinsel Suçlar ve Lex Iulia de Adulteriis Coercendis, İstanbul 2007.
• Tilson, Elizabeth Claire: Augustus and Law Making, Edinburgh 1986.
• Trillitzsch, Winfried: Seneca im Literarischen Urteil der Antike (2 Bände) Darstellung und Sammlung der Zeugnisse, Amsterdam 1971.
• Tuomela, Liisa: Virtues of Man, Woman-Or Human Being? An Intellectual Historical Study on the Views of the Later Stoics Seneca the Younger, Musonius Rufus, Epictetus, Hierocles and Marcus Aurelius on the Sameness of the Virtues of Man and Woman, Dissertation, University of Helsinki 2014.
• Vierule, Sofia: Wicked Women of the Roman World, Women’s Disability and Mental İllness in The Imperial Prose, Master’s Thesis, University of Helsinki, 2022.
• Wilcox, Amanda: “Exemplary Grief: Gender and Virtue in Seneca’s Consolations to Women”, Helios, Vol. 33, Issue 1, Spring 2006, s. 73-100.
• Williams, Craig A.: Roman Homosexuality: Ideologies of Masculinity in Classical Antiquity, (Roman Homosexuality), New York 2010.
• Williams, Craig A.: “The Meanings of Softness: Some Remarks on the Semantics of Mollitia”, (Mollitia), N.S. Sexe et genre: questions de dénomination, No:3, January 2013, s. 210.
• https://www.britannica.com/topic/Tusculanae-disputationes, (Erişim Tarihi: 11.02.2025).
• https://www.thelatinlibrary.com/sen/sen.consolatione2.shtml, (Erişim Tarihi: 11.02.2025).
• https://en.wikipedia.org/wiki/Amphitryon_(Plautus_play), (Erişim Tarihi: 05.03.2025).
• Cicero, De Legibus (Sec. XVIII), https://topostext.org/work/752, (Erişim Tarihi: 05.03.2025)