ESNAF GELENEĞİNDE, DÜKKÂNLARI ANLAMLANDIRAN YAZILARDAN ÖRNEKLER

Yıl 2021, TÜRK KÜLTÜRÜNÜ MAYALAYANLAR: YUNUS EMRE, HACI BEKTAŞ VELİ, AHÎ EVRAN ÖZEL SAYISI, 843 - 863, 31.12.2021

Aynur Maktal Erbaş

https://doi.org/10.21054/deuifd.1051904

Öz

Medeniyetimizde yazı, coğrafya, alfabe farklılığı gözetmeksizin, daima ehemmiyetini korumuş; tarih içinde meydana getirilen yazı temelli eserlerle de kültür tarihimizin geniş bir yelpazesinde yerini almıştır. Geçmişten günümüze yazının, mana-mekân ilişkisi içinde en abidevi yapılardan en küçük yüzeye kadar hemen her alanda amacına paralel kullanıldığını görürüz. Selçuklu ve Osmanlı Dönemi Anadolu topraklarında oluşturulan kültür hazinelerinin merkezinde de yazı temelli Hat Sanatı örnekleri yer alır.
Tasavvuf anlayışında aşk ı yaşamanın icra halinin ahlak olduğu anlayışı hakimdir. Bu anlayış hat sanatı kimliğindeki mesajlarla, Anadolu kültüründe tarih boyunca yaşatılmıştır. Hat sanatında ‘kelâm-ı kibâr’ (hikmetli söz) olarak tasnif edilen mesajlar, saraydan esnaf dükkânına kadar toplumun her kesiminde geniş kabul bulmuştur. Anadolu coğrafyasında tasavvuf kültürünün toplum hayatındaki yansımasından bir kesiti oluşturan ‘kelâm-ı kibârlar’, esnaf geleneğinde de onların ekmek teknesi olarak gördükleri mekânlarını anlamlandıran yazılar olma özelliği taşırlar. Bir çeşit sürrealist resim olarak kabul gören hat çeşitleriyle ahlaki ve edebi dilde yazılmış olan bu mesajlar, içinde yer aldığı esnaf dükkânları aracılığıyla toplumun kılcal damarlarına kadar nüfuz etmiştir.
Bu çalışmada, Anadolu coğrafyasındaki tasavvuf kültürünün topluma yansımasının önemli göstergelerinden biri olarak yakın geçmişimizdeki esnaf dükkânlarına asılması gelenek haline gelmiş olan levha örnekleri sunulmuştur. Yazının mana değerinin ön plana çıkartıldığı, en ibretlik mesajın dahi, gayet edebi veya nüktedan bir üslupla verildiği bu örneklerde ortak özelliğin, toplum vicdanını ihya edici, pozitif bakışın teşvik edildiği dikkati çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Ahlak, Kelam-ı Kibâr(Hikmetli Söz), Hat Sanatı, Esnaf Dükkânı

Kaynakça

• Ünver, Süheyl. Geçen Yüzyılın Dükkân İçi Levhaları, Türkiye Turing Otomobil Kurumu Bülteni. 35/ 314 (1972), 9-12.
• Köksal, Fatih - Ayva , Aziz. “Kültür ve Edebiyatımızda Ahilik”, Ahilik ve Meslek Ahlakı, Konya, Karatay Üniversitesi Yayınları, 2016 (255-275).