Bâbur Divanında Öncelemeler ve Öncelemelerde Paralelizm

Yıl 2010, Cilt: 4 Sayı: 4, 1 - 26, 01.06.2010

Üzeyir Aslan

https://doi.org/10.15247/dev.60

Cited By: 2

Öz

Herhangi bir cümle öğesine belli bir amaçla ilk sırayı vermeye devrikleme/önceleme denir. Edebî metinlerde öncelemeler, manayı kuvvetlendirir, duygu yoğunluğu sağlar. Şair ve yazarlar öncelemeyi kendi özgün sanat anlayış ve üslupları gereği tercih ederler. Klasik Türk şiirinde çoğu divanda önceleme örnekleri ile karşılaşılabilir. Çağatay edebiyatının önemli şairlerinden olan Bâbur (1483-1530)'un divanı da bu metinlerdendir. Bâbur divanında stilistik bir özellik olarak dikkati çeken öncelemeler: Men, sen, ol, biz ve bu zamirleri; kim, kaysı, kaysı bir, neçe, kanı soru sözcükleri; eger, gehî, hem, ne, yene bir bağlamları; ayş, dehr, feryâd, gül, hoş ol, hüsn ehli, ışk, kadd, göñül, köz, köz yaşı, kuyaş, neçe, tarahhum, yaglıg ve yaz faslı sözcükleri; cinaslı, anlamdaş, yakın ve karşıt anlamlı, kökteş sözcükler; klasik şiirde sevgili tipine ait unsurları ifade eden kelimeler ve boldı köñlüm, bolgay mu, gâfil olma, ne bilgey-sen eylemleridir.

Anahtar Kelimeler

Bâbur, önceleme, paralelizm, stilistik inceleme.

Foregrounding and Parallelism in Babur’s Divan

Öz

In this article foregrounded and parallel arranged words in poems of Zahir al-din Muhammad Babur (d. 1530) who is a famous Cagatay sultan and poet are studied. This is characteristic of a Babur’s style of poems, also it was tradition before İslamic Turkish poetry, so it has gone on Babur’s poems.

Anahtar Kelimeler

Zahir al-din Muhammad Babur, faregrounding, parallelism, stilistic studying.

Kaynakça

• AKAY,Hasan (1998), Cenab Şahabeddin’in Şiirleri Üzerinde Stilistik Bir Araş- tırma (Şiir Tahlilleri), İstanbul: Kitabevi yayını, 587 s.
• ARAT, Reşid Rahmeti (1986), Eski Türk Şiiri, 2. bs. Ankara: Türk Tarih Ku- rumu Yayını, XIII+506 s.
• COŞKUN, Menderes (2007), Sözün Büyüsü Edebi Sanatlar (Edebi Sanatlar Üze- rine Mukayeseli Bir Araştırma), İstanbul: Dergâh yayını, 368 s.
• DİLÇİN, Cem (2008), “Stilistik Açıdan ‘Öncelemeler’ ve Fuzuli’nin Şiirlerinde Yüklem Öncelemesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, sy. 1, Güz, s. 41-94.
• KURNAZ, Cemal (1993), Ahmet Talât Onay: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı yayını, IXV+500 s.
• ÖZTÜRK, Mürsel ve ÖRS Derya (2000), Mütercim Âsım Efendi: Burhân-ı Katı, Ankara: Türk Dil Kurumu yayını, XLIX+1197 s.
• YÜCEL, Bilal (1995), Babür Divanı (Gramer-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Ankara: AKM yayını, xii+575 s.