Kasîde-i Bürde’nin Mütercimi Belirsiz Manzum Bir Tercümesi

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 935 - 956, 30.12.2022

Hamza Koç

Öz

Hz. Peygamber’e duyulan derin muhabbet; mevlid, siyer, miraciye, mucize-nâme, gazavat-nâme, hilye, kırk hadis ve na˘t gibi birçok edebî türün ortaya çıkışına vesile olmuş ve İslami edebiyatta onu merkeze alan manzum ya da mensur pek çok eser vücuda getirilmiştir. Ka˘b b. Züheyr’in (ö. 24/645?) Bânet Su˘âd ifadesiyle başlayan ve Hz. Peygamber’in hediye ettiği hırkaya istinaden literatürde Kasîde-i Bürde olarak tanınan meşhur şiiri, na˘t türüne öncülük etmesi açısından kayda değer öneme sahiptir. Ka˘b’dan yaklaşık altı asır sonra yaşayan Mısırlı şair Bûsîrî’nin (ö. 696/1297?) söz konusu kasideden ilham alarak nazma döktüğü el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî Medhi Hayri’l-Beriyye adlı şiiri de İslami edebiyatta aynı adla anılmış ve gerek dikkat çeken yazılış hikâyesi gerekse edebî gücü açısından Ka˘b’ın manzumesini aşmayı başarmıştır. Kasîde-i Bürde, zengin muhtevası ve lirik üslubu sayesinde oldukça sevilmiş ve birçok millet tarafından kendi dillerine çevrilmiştir. Bu meşhur kaside, Türk edebiyatında da büyük ilgi görmüş ve pek çok şair Hz. Peygamber’in şefaatine nail olabilmek ümidiyle bu vadide kalem oynatmıştır. Sözü edilen şiir; Abdurrahim Karahisarî, Ahmed-i Rıdvan, Kemal Paşa-zâde, Le’âlî, Şemseddin Sivasî ve Nahîfî gibi meşhur şairlerin yanı sıra belli bir şöhreti yakalayamamış birçok şair tarafından da Türkçeye tercüme edilmiştir. Bununla birlikte Kasîde-i Bürde’nin mütercimi belirsiz çevirileri de mevcuttur. Bu çalışmada Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sine kim tarafından ve ne zaman yapıldığı bilinmeyen manzum bir tercüme ele alınacaktır. Tespit edilebilen tek nüshası Beyazıt Devlet Kütüphanesi B3535’te yer alan eserde kaynak şiirden farklı olarak fâ˘ilâtün fâ˘ilâtün fâ˘ilâtün fâ˘ilün kalıbı kullanılmıştır. Mütercim, kafiye kelimelerinin önemli bir kısmını kaynak metinden almasına rağmen emsaline göre daha anlaşılır bir üslup kullanmıştır. Bu makalede öncelikle Ka˘b b. Züheyr ile Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’leri hakkında genel bilgi verilecek, ardından söz konusu tercümenin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulacak ve çeviri yazılı metni sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bûsîrî, Kasîde-i Bürde, Klasik Türk Edebiyatı, Manzum Tercüme

Kaynakça

• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2017), Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri, Program Kodu: 1002, Proje No: 215K398, TÜBİTAK SOBAG-SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMA DESTEK GRUBU, Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği, İstanbul.
• DEMİRAYAK, Kenan (2001), “Kasîdetü’l-Bürde”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 24, 566-568.
• KAPLAN, Yunus (2021), “Nihâdî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10/25, 45-70. KAYA, Mahmut (2001), “Kasîdetü’l-Bürde”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 24, 568-569.
• KAYA, Mahmut (2014), Kasîde-i Bürde’yi Türkçe Söyleyiş, 4. Baskı, İstanbul: Damla Yay.
• SEZER, İsmail Hakkı (1985), İmam Bûsîrî ve Bürde’si, Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• ŞAHİN, Ebubekir Sıddık (1997), Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• YAZAR, Sadık (2011), Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• YENİTERZİ, Emine (1993), Divan Şiirinde Na˘t, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.