Bazı Tarihî Türk Romanlarında Ahilik

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 1314 - 1323, 30.12.2022

Erol Ülgen

Öz

Türk edebiyatında tarihî roman, Tanzimat devrinde (19. yüzyılın son çeyreğinde) Romantizmin tesiriyle görülmeye başlar. Olgunlaşarak günümüze kadar gelir. Tarihî romanda, yazar, tarihte yaşanmış önemli olayları ve tarihte iz bırakmış şahsiyetleri konu olarak ele alır ve işler. İstanbul’un fethinin 500. yıldönümü münasebetiyle yapılan hazırlıklar sırasında yazılan tarihî Türk romanlarında hayatı hakkında sınırlı bilgiye sahip olduğumuz Ahi Evran ve Anadolu’da yapılanmasını tamamlayan Ahilik teşkilâtına, bu teşkilâtın oluşturduğu kültüre de yer verilir. Ahilik teşkilâtının kurucusu Ahi Evran’dır. O, Anadolu’da önce debbağların, sonra da 32 esnaf ve sanatkârlar zümresinin pîri olarak kabul edilir. Bir Türk kurumu olan Ahilik, Selçuklu ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşu zamanında esnaf ve sanatkârlar ve yöneticilerle hayatı düzene koyan sosyo-ekonomik yapının adıdır.
Bu çalışmada, XIII. yüzyılda Anadolu’da görülmeye başlayan, Selçuklu ve Osmanlı devletinin kuruluş ve gelişmesinde önemli rol oynayan Ahilik teşkilâtının oluşturduğu kültürün izleri, “Fatih İstanbul Kapılarında”, “Osmanoğulları”, “Osman Gazi”, “Ovaya İnen Şahin”, “Kutludağ”, “Çatı”, “Konak”, “Osmancık” ve “Devlet Ana” gibi bazı tarihî Türk romanlarında ele alınıp incelenecektir. İncelediğimiz romanlarda Ahilik, Ahiliğin prensipleri, Ahi büyükleri, Ahilik teşkilâtına giriş, Ahiliğin töre ve törenleri, Ahilerin kıyafetleri ele alınıp değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahilik, Ahi Evran, tarihî roman

Kaynakça

• Buğra, Tarık (1985), Osmancık, 2. bs., İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Büyükarkın, Bekir (1979), Kutludağ, İstanbul: Arkın Kitabevi.
• Cunbur, Müjgân (1981), “14. Yüzyıl Başlarında Edebiyatımızda Ahilik”, Millî Kültür, 2, 23.
• Çağatay, Neşet (1989), Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ersen, Cavit (1972), Osman Gazi, İstanbul: Özaydın Matbaacılık.
• Gözler, H. Fethi (1980), “Tarihî Roman Üzerinde Düşünceler ve Romancılar”, Küçük Dergi, 13, 13-15.
• Güngör, Erol (1973), Tarihin Romanı, Türk Edebiyatı, 14, 34.
• Kabaklı, Ahmet (1965), Türk Edebiyatı, c. 1, İstanbul: Türkiye Yayın ve Basımevi.
• Kocatürk, Sadettin (1990), Ahi Teşkilâtının Geleneği ve Felesefesini Özü, Millî Kültür, 77, 37-38.
• Köprülü, Fuad (1991), Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, 4. bs., Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Öcal, Sefa (1989), Şeyh Edebali, Türk Dünyası Tarih Dergisi, 25, 9.
• Sağlık, Şaban (2005), “Kemal Tahir’e Göre Ahilik ve Ahiler”, Ahilik Araştırmaları Dergisi, c. 1, 2, 98.
• Sepetçioğlu, Mustafa Necati (1973), Konak, İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Sepetçioğlu, Mustafa Necati (1989), Çatı, 12. bs., İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Şapolyo, Enver Behnan (1953), Fatih İstanbul Kapılarında, İstanbul: Rafet Zaimler Yayınevi.
• Şevki, Osman Ragıp (1971), Ovaya İnen Şahin, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Tabakoğlu, Ahmet (1986), Sosyal ve İktisadî Yönleriyle Ahilik, Türk Kültürü ve Ahilik XXI. Ahilik Bayramı Sempozyumu Tebliğleri, 13 Eylül 1985, İstanbul: Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Tan, Nail (1982), Ahilerin Görgü Kurallarından Günümüze, Millî Kültür, 9, 47.
• Tan, Nail (1985), Ahiler ve Görgü Kuralları, Karınca, 586, 26.
• Tural, Sadık Kemal (1976), “Tarihî Roman ve Atsız’ın Tarihî Romanları Üzerinde Düşünceler”, Atsız Armağanı, İstanbul:
• Tural, Sadık Kemal (1991), Zamanın Elinden Tutmak, 2. bs. Ankara: Ecdâd Yayınları.
• Ülkütaşır, M. Şakir (1969), “Bizde Tarihî Romancılık”, Hisar, 61, 10.
• Ülgen, Erol (1994), XXI. Yüzyılda Anadolu’da Ortaya Çıkan ve Gelişen Sosyo Ekonomik Bir Teşkilât: Âhilik, Çerçeve, Mart-Nisan, 43-44.
• Ülgen, Erol (2022), “Üç Tarihî Türk Romanında Ahi Evran”, Anadolu’nun Üç Güzeli, Yunus Emre, Ahi Evran ve Hacı Bektaş Velî’de Buluşma Sempozyumu Bildirileri (4 Kasım 2021), (Yayına Hazırlayan: Erol Ülgen), İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Tülbentçi, Feridun Fazıl (1950), Osmanoğulları, İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Tahir, Kemal (1967), Devlet Ana, Ankara: Bilgi Yay.