Osman Salâhaddîn el-Mevlevî’ye Ait Olduğu Sanılan Bir Eser: Nesrü’l-leâlî Tercümesi

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 18, 29 - 84, 01.07.2017

Adem Ceyhan Fatma Şükran Elgeren

Öz

Yenikapı Mevlevihanesi, H. 1006/ M. 1598 yılında İstanbul’da kurulmuş ve asırlar boyu ayakta durmuş ünlü Mevlevî tekkelerinden biridir. Mevlevîlerin mühim merkezlerinden olan bu kuruluşta Osman Salâhaddîn el-Mevlevî 1820-1887 uzun müddet şeyhlik etmiş bir kişidir. Tasavvufî vazifesi yanında Sultan II. Abdülhamîd’in tahta çıkışı sırasındaki bir meseleyi çözücü teklifiyle takdirine mazhar olan Osman Salâhaddîn’in irşad postunda oturduğu müessese, birçok devlet adamının da uğrak yeri olmuş; bu sebeple siyasî iradenin takip ettiği bir ocak hâlini almıştır. Son çeyrek asırda yapılan ilmî yayınlarda Osman Salâhaddîn Efendi’nin hayatı hakkında tafsilâtlı bilgiler verilmiş; ayrıca birkaç eserine dair inceleme sonuçları da ortaya konmuştur. Onun Hz. Ali’ye ait meşhur bir Ahdnâme’yi H. 1297/ M. 1879 yılında, istikbalin sultanı Şehzade Mehmed Reşad için Türkçeye tercüme ettiği bilinmektedir. Aynı sene içinde, Salâhaddîn el-Mevlevî tarafından meydana getirildiği sanılan başka bir eser de 296 Arapça vecizenin Türkçe tercümesidir. Bu kitapçık, Hz. Ali’ye nisbet edilmiş 280 civarında güzel sözü içine alan ve “Nesrü’l-leâlî” ismiyle adlandırılan derlemenin çevirisidir. Bu çalışmada, Osman Salâhaddîn Efendi’nin hayatı ve eserleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra kendisine ait olduğu tahmin edilen Nesrü’l-leâlî tercümesinin yeni harflere ve günümüz Türkçesine çevrilmiş metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osman Salâhaddin, Yenikapı Mevlevihanesi, Hz. Ali, Nesrü’l-leâlî, tercüme

A work thought to be belonging to Osman Salâhaddin el-Mevlevî: Translation of Nesrü’l-leâlî Pearl Coins

Öz

A Mevlevî House, as is known, is one of the Sufi foundations operated in 3 continents where Ottoman State ruled over from the end of the 13th century until 1925 and even after the mentioned date in some places. Yenikapı Mevlevî House, one of the well-known Mevlevî lodges, was founded in Istanbul in 1598 A.D. and survived for centuries. In this foundation, an important center for Mevlevis, Osman Salâhaddîn el-Mevlevî 1820-1887 served as sheikh for a long period. In addition to his Sufi duty, the place, which Osman Salâhaddîn, appreciated by Sultan Abdülhamîd II for his offer solving a problem in the period of the Sultan’s accession to the throne, occupied in the enlightenment path was popular among many officials and was followed closely by the governance. In scientific publications of the last quarter-century there is detailed information about the life of Osman Salâhaddîn Efendi and results of the researches on some of his books has been put forward. It is known that he translated an Ahdnâme belonging to Caliph Ali into Turkish in 1879 A.D. for Mehmed Reşad, Sultan’s son. In the same year, another work thought to be made by Salâhaddin el-Mevlevî is the translation of 296 Arabic aphorisms into Turkish. This booklet is the translation of a collection, known as “Nesrü’l-leâlî” pearl coins , including approximately 280 sayings attributed to Caliph Ali. In this work, after a brief information about the life of Osman Salâhaddin and his works, the translation of Nesrü’l-leâlî is presented in the contemporary alphabet and in today’s Turkish.

Anahtar Kelimeler

Osman Salâhaddîn, Yenikapı Mevlevi House, Caliph Ali, Nesrü’l-lealî, translation

Kaynakça

• Adalıoğlu, Hasan Hüseyin 2009 , “Siyâsetnâme“, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C. 37, s. 304-306 .
• Akay, Nimetullah 2015 , “Osmanli Devletinin Son Döneminde Mevlevîlik”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl 20, Sayı 34, Temmuz- Aralık, s. 122-152.
• Akkuş, Mehmet, Ali Yılmaz 2011 , Haz. , Osmânzâde Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, İstanbul: Kitabevi.
• Avci, İsmail 2015 , “Hikmetle Hükûmet Etmek: Hüseyin Şevket’in Hz. Ali’den Yaptığı Manzum Ahidname Tercümesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Dergisi, Sayı 74, s. 151-169.
• Bursalı Mehmed Tâhir 1333-1342/1915-1924 , Osmanlı Müellifleri, III cilt , İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• ________, 1330/1914 , Siyâsete Müteallik Âsâr-ı İslâmiyye, İstanbul: Kader Matbaası.
• Ceyhan, Âdem 2006 , Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri, Ankara: Öncü Kitap.
• Cunbur, Müjgan 2007 , “Osman Selahaddin Dede“, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Ankara, C. 7, s. 68-69.
• Ebül-berekât Abdüllah Süveydî 2014 , Hak Sözün Vesîkaları, İstanbul: Hakîkat Kitabevi.
• Erdoğan, Mustafa 1998 , “İstanbul’da Kütahyalı Bir Şeyh Ailesi Seyyid Ebubekir Dede ve Ahfâdı”, İstanbul Araştırmaları, Sayı 7, Güz, s. 125- 169.
• ________, 2003 , Meşrutiyetten Cumhuriyete Bir Mevlevî Şeyhi Abdülbâkî Baykara Dede Hayatı Şahsiyeti Eserleri ve Şiirleri, İstanbul: Dergâh Yay.
• ________, 2008 , “Yenikapı Mevlevîhânesi’yle İlgili Kaynaklara Bir İlâve: Kemâleddin Efendi’nin Terâcim-i Ahvâl’i”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî, Sayı 47, s. 157-174.
• Gölpınarlı, Abdülbaki 1983 , Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, 1.bs. 1953 , 2. bs. İstanbul: İnkılâp ve Aka Yay.
• Hasîrîzâde Mehmed Elif 1342/1923-24 , Tenşîtü’l-muhibbîn bi Menâkıb-ı Hâce Hüsâmeddîn, İstanbul: Matbaa-i Bahriye.
• Hüseyin Ayvansarâyî 1281/1865 , Hadîkatü’l-cevâmi‘, II cilt İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ’-i Ebrâr, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar nr. 2309, cilt V, s. 208-209.
• Işın, Ekrem 1993 , “İstanbul’un Mistik Tarihinde Mevlevîhâneler”, İstanbul, Ocak, Sayı 4 , s. 129-130.
• ________, 1994 , “Yenikapı Mevlevîhanesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul, C. 7, s. 476-481.
• Kara, Mustafa 1990 , Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zâviyeler, İstanbul: Dergâh Yay.
• ________, 2000 , “İshak Efendi, Harputlu“, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul C. 22, s. 531-532.
• Karatay, Fehmi Edhem 1961 , Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Yay.
• Karavelioğlu, Murat A. 2005 , Haz. İhtifalci Mehmet Ziya Bey, Yenikapı Mevlevihanesi, İstanbul: Ataç Yay.
• Kaya, Bayram Ali 2012 , Tekke Kapısı- Yenikapı Mevlevîhânesi’nin İnsanları, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kılıç, Müzahir 2012 , “Tâhirü’l-Mevlevî’nin ‘Yenikapı Mevlevîhânesi Postnişîni Şeyh Celâleddin Efendi Merhum‘ Adlı Eseri“, Doğu Araştırmaları, Sayı 10, s. 75-106.
• Kreiser, Klaus 1980 , Haz. , Zâkir Şükrî Efendi, Die İstanbuler Derwisch- Konvente und Ihre Scheiche Mecmu’a-i Tekaya, Freiburg im Breisgau.
• Küçük, Sezayi 2016 , “Yenikapı Mevlevîhanesi Şeyhlerinden Osman Selâ- haddin Dede ö. 1304/1887 ve Vahdet-i Vücûd Risâlesi“, Sûfî Araştırmaları, c. 7, Sayı 13, Kış, s. 65-96.
• Kürkçüoğlu, Kemal Edib 1951 , Kırk Hadîs Tercemesi, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Levend, Agâh Sırrı 1963 , “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız“, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 89-115.
• ________, 1962 , “Siyaset-nameler“, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 167-194.
• Manastırlı Rif‘at Bey 1327/1909 , Cevâhir-i Çihâr-Yâr ve Emsâl-i Kibâr, Halep: Matbaa-i Uhuvvet.
• Mehmed Süreyyâ 1308-15/1891-98 , Sicill-i Osmânî yâhud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, IV cilt , İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Mehmed Tâhir 1326/1908 , Yenikapı Mevlevihanesi Postnişîni Şeyh Celâleddîn Efendi Merhûm, İstanbul Matbaa-i Mekteb-i Sanâyi‘.
• Mehmed Ziyâ 1329/1911 , Merâkiz-i Mühimme-i Mevleviyye'den Yenikapı Mevlevîhânesi, İstanbul.
• Tezkiye-i Ehl-i Beyt, 1295/ M. 1878.
• Varol, Muharrem 2013 , “19. Yüzyıl İstanbulu’nda Bazı Tekkelerin Mat- baacılık Faaliyetleri“, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, XLII, s. 317-347.
• Yanık, Nevzat H. 2014 , Alî b. Ebî Tâlib Kerremellâhü vecheh ve radiye’llâhu anh’a nisbet edilen Divanı, İstanbul: Hikmetevi Yayınları.
• Yardım, Ali 1999 , Şihâb’ül-ahbâr Tercümesi, İstanbul: Damla Yayınevi.
• Yilmaz, Coşkun 2009 , “Siyâsetnâme- Osmanlı Dönemi“, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C. 37, s. 306-308.