Hikemî Üsluba Yön Veren Bir Şairin Kaleminde Yiğitlik ve Mertlik İle İlgili Algılar: Koca Ragıp Paşa’da Mertçe Eda

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 27, 689 - 712, 30.12.2021

Erdem Sevimli

Öz

Divan şiirinde Nâbî’den sonra hikemî üslubu şiirlerinde başarıyla ele alan şairlerden biri Koca Râgıb Paşa’dır. Râgıb Paşa, yaşadığı yüzyıla Hikemî tarz ile damga vurarak hikmetli şiirin öncüsü ve Nâbî’nin bu yüzyıldaki güçlü takipçisi olmuş, berceste mısralarıyla göz doldurmuştur. Onun, irsâl-ı mesel şeklinde ifadesini bulan bu tarza en büyük katkısı, fikri şiire dönüştürmesi olmuştur. Bu dönüşümü sağlayan Râgıb Paşa’nın Hikemî üsluba kattığı yönlerden biri de yiğitlik ve mertlik olgusudur. Bu olguları şair, mertçe bir eda ile dillendirmiş, hikemî üslubu ile harmanlamıştır. Divânı’na bakıldığında mertlik ve yiğitlik ile ilgili söylemleri şiir tarzı gereği veciz bir şekilde dillendirildiği görülür. Kaynaklara göre mertçe edanın hâkim olduğu bu şiirlerin Emevîler dönemi siyasî anlayışından temellerini aldığı görülmektedir. O devirde şairlerin halifeleri överken kullandıkları övgü kalıpları, daha sonra Fars ve Türk şiirinde de devam ettirilmiştir. Râgıb Paşa’da bu söylemelerin, memduhun yiğitliği ve kendisinin şairlik tabiatına yönelen yönleri olmak üzere mertçe bir edayla tasvir edildikleri görülmektedir. Bu makalede bu yönler örnek şiirlerden hareketle incelenmiştir. Bu incelemelere ayrıca Râgıb Paşa’nın hikemî üslubundan yansıyan yönler de eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Koca Râgıb Paşa, Hikemî üslup, Mertçe eda, Yiğitlik, Mertlik

Perceptions Regarding Valour And Bravery in the Text of A Poet Who Directed Hikemi Erudite Style: Valorous Manner In Koca Ragıp Pasha

Öz

One of the poets who successfully handled the Hikemi erudite style in his poems in Divan poetry after Nâbî is Koca Râgıb Pasha. Râgıb Pasha, who left his mark on the century he lived in with Hikemî style, became the pioneer of erudite poetry and a strong follower of Nâbî in this century, making a strong impression with his berceste distinguished verses. His greatest contribution to this style, which found its expression in the form of irsâl-ı mesel parable , was the transformation of the idea into poetry. One of the aspects that Râgıb Pasha, who provided this transformation, added to the Hikemi style is the phenomenon of bravery and valor. The poet expressed this phenomenon in a valorous manner and blended them with his hikemî style. When we look at his Divan, it is seen that his discourses about valor and bravery are expressed concisely due to his poetic style. According to the sources, it is seen that these poems, in which the virtuous tone is dominant, are based on the political understanding of the Umayyad period. The praise patterns used by the poets in that period while praising the caliphs, later it was continued in Persian and Turkish poetry. It is seen that these that these expressions in Râgıp Pasha discourses are depicted in a valorous manner, including the bravery of the memduh panegyric and his poetic nature. In this article, these aspects are examined based on sample poems. In addition to these reviews, aspects reflected in the hikemî style of Râgıb Pasha were added.

Anahtar Kelimeler

Koca Râgıb Pasha, Hikemi style, Valorous manner, Bravery, Valor

Kaynakça

• ARMUTLU, Sadık 2019 , “Farsça ve Türkçe Kasidelerde ‘Allah’ın Gölgesi’ Olarak Sultan ve Vasıfları: Mu’izzî-Enverî/Nâ’ilî-Nef’î Örneği”, Haluk İpekten Adına Klasik Türk Edebiyatının Ses ve Anlam Dünyası Sempozyumu 10-11 Ekim 2019 Düzce Bildiriler Kitabı, Editörler: İlhan Genç, Metin Akkuş, Düzce Üniversitesi, 252-295.
• AYVERDİ, İlhan 2010 , Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayıncılık.
• DEMİRBAĞ, Ömer 1999 , Koca Râgıb Paşa ve Divân-ı Râgıb, Doktora Tezi, Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• DURMUŞ, Tuba Işınsu İsen 2007 , “Fahriyeler Işığında Osmanlı Şiirinde İdeal Şairin Portresi”, Bilig, 43, 107-116.
• HORATA, Osman 2007 , “Son Klasik Dönem 1700-1800 ”, Türk Edebiyat Tarihi 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İSABEAVA, Mairamkan 2018 , “ Orta Asya Kültüründe Civanmert Dayanışması Ahilik ve Tarikat İlişkisi”, Akademik Bakış Dergisi, 65, 294-306.
• KANAR, Mehmet 2000 , Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Deniz Kitabevi.
• KESİK, Beyhan 2009 , "Koca Râgıb Paşa’nın Şiirlerinde Sebk-i Hindî Tesiri", Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4/2, 150-169.
• KÖKSAL, Mehmet Fatih 2008 , Ahi Evran ve Ahilik, Kırşehir.
• KUBEALTI e-sözlük , “Mert/Merd” http://lugatim.com/s/MERT%E2%80%93MERD 05.08.2021 .
• KUBEALTI e-sözlük , “Yiğit” http://lugatim.com/s/Y%C4%B0%C4%9E%C4%B0T 05.08.2021 .
• LEVENT, Agâh Sırrı 2015 , Divân Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Dergâh Yayınevi.
• MERT, İbrahim Sani; Aydemir, Muzaffer 2019 , “Yönetsel Cesaretin Tarihi Kaynakları Üzerine Bir İnceleme: Eski Türk Yazıtlarında Cesaret”, Anemon Muş Alpaslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7/6, 331- 340.
• SEVİMLİ, Erdem 2021 , Klasik Türk Şiirinde Şuhluk ve Şuhâne Tarz, Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi.
• YAZAR, İlyas ve Esra Beyhan 2018 , "Türk Dünyasında ‘Memduh’ Bağlamında Savaş ve Epik Kişilik Özellikleri", Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18, 229-254.
• YILMAZ, Kadri Hüsnü 2018 . “Koca Râgıb Paşa’nın Bir Mecmuada Yer Alan Bilinmeyen Şiirleri”, SUTAD, 43, 187-196.
• YORULMAZ, Hüseyin 1989 , Koca Râgıb Paşa Divânı Araştırma-Metin , Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.