KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA KULLANILAN YA TAHT OLA YA BAHT ve TAHTA KAKMAK DEYİMLERİ ÜZERİNE

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 33, 104 - 124, 26.12.2024

Nilgün Büyüker Güngör

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1543294

Öz

Türkçenin en uzun ve sahip olduğu malzeme bakımından en zengin dönemi Osmanlı Türkçesi olmasına rağmen bu dönem içerisinde Türkçe söz varlığını ortaya koyan, dildeki değişim ve gelişimlerin izlenebileceği bir Türkçe sözlük çalışması bulunmamaktadır. Bu döneme ilişkin filoloji çalışmalarında başvurulan eserlerin başında Batılı bilim/ devlet adamlarınca Batı dillerinde hazırlanan birkaç gramer-sözlük kitabıyla 19. yüzyıl ve sonrasında hazırlanan Türkçe sözlükler gelmektedir. Ancak bu kaynaklar da klasik Türk edebiyatı metinlerinin anlaşılması ve anlamlandırılmasında çoğu kez yetersiz kalmaktadır. İşte tam bu noktada sözcüklerin metin içinde kullanımını ve kazandığı anlam katmanlarını inceleyen çalışmalar kurtarıcı olabilmektedir. Son yıllarda sözcüğün metin-bağlam ekseninde sahip olduğu veya kazandığı anlamları konu alan makale, kitap, tez, sözlük gibi çalışmaların, elektronik ortamda yürütülen projelerin bu boşluğun kapatılmasındaki katkıları yadsınamaz. Bu makalede de günümüz Türkçesinde kullanımdan düşen ancak Osmanlı dönemi edebî ve tarihî metinlerinde yer aldığı tespit edilen iki deyim üzerinde durulmuştur: 1. Yā taĥt ola yā baĥt [ola]!” 2. “Taģta ķaķ-”. Farsça ve Arapça sözlüklerde bulunan bilgilerden hareketle deyimlere karşılık verilmeye çalışılmış, farklı şair ve müelliflerden tespit edilen metin örnekleriyle deyimlerin anlamı belirginleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Osmanlı Türkçesi Metinleri, Deyim, ya taht ola ya baht ola, tahta kakmak.

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim. "Şehrengizler Üzerine Düşünceler ve Beliğ’in Bursa Şehrengizi". Türk Kültürü Araştırmaları, Prof. Dr. Şerif Baştav’a Armağan XXV/2 (1988), 129-169.
• Ahmed Vefik Paşa. Müntahabat-ı Durûb-ı Emsâl-i Türkiyye. İstanbul: Matbaa-ı Âmire, 1871.
• Ahmed Vefik Paşa. Lehce-i Osmânî. 2 Cilt. İstanbul: Matbaa-ı Âmire, 1876.
• Aksoy, Ömer Asım. "Atasözleri ve Deyimler Hakkında IV". Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2/17 (1953), 278-282. https://tdk.gov.tr/dosyalar/TDD/1953s17/1953s17_08_O_A_AKSOY.pdf
• Aksoy, Ömer Asım vd. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü VIII. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1975.
• Albayrak, Kadir. "Millî Dinlerde Renk Fenomeni". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 8/1 (Mart 2008), 1-42.
• Al-Ma‘anî, Erişim 5 Temmuz 2024. https://www.almaany.com
• Anadolu Üniversitesi Anabilgi. “Ahşap Örtülü (Helenistik) Bazilika”. Erişim 8 Ekim 2024. https://anabilgi.anadolu.edu.tr/?contentId=34891.
• Anonim. Gazavât-ı Sultân Murâd b. Mehemmed Hân İzladi ve Varna Savaşları (1443-1444) Üzerinde Anonim Gazavâtnâme (Tıpkıbasım ve Türk Harfleri ile Metin, Notlar ve bir Lûgatçe). Haz. Halil İnalcık, Mevlüd Oğuz. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Âşık Çelebi, Pir Mehmed b. Ali b. Zeynelâbidîn el-Prizrenî. Dîvân. İstanbul: Fatih Millet Kütüphanesi A.E. Manzum 263 .
• Âşık Ömer. Âşık Ömer (Hayatı ve Şiirleri). Haz. Sadettin Nüzhet Ergun. İstanbul: Semih Lütfi Matbaası ve Kitap Evi, 1935.
• Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Erişim 7 Temmuz 2024. https://sozluk.gov.tr
• BBC News Türkçe. "Türk Tehlikesi", Özel Dosya: Batı Sanatı Osmanlı Korkusunu Nasıl Yıktı? Erişim 8 Ekim 2024. https://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2015/03/150310_vert_cul_bati_osmanli_korkusu
• Behiştî Ahmed. İskender-nâme. Haz. Bünyamin Ayçiçeği. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57758,behisti-ahmed-iskender-namepdf.pdf?0
• Bilecik Valiliği. "Hagios Georgios (Aya Yorgi) Rum Kilisesi". Erişim 8 Ekim 2024. http://www.bilecik.gov.tr/hagios-georgios-aya-yorgi-rum-kilisesi
• Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "stave church". Encyclopedia Britannica, 28 Mar. 2014, Erişim 10 Ekim 2024. https://www.britannica.com/topic/stave-church.
• Britannica, Encyclopaedia Editörleri. "Callixtus III". Encyclopedia Britannica , 2 Ağustos 2024, Erişim 10 Ekim 2024. https://www.britannica.com/biography/Callixtus-III-pope.
• Bursalı BELİĞ. Nâm-ı İn Şehr-Engîz-i Cilve-Resâ Âyîne-i Hûbân-ı Burûsa El-Mahrûsa. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, 9845.
• Czeike, Felix. Wien: Kunst, Kultur und Geschichte der Donaumetropole. Cologne: DuMont, 1999.
• Çelebioğlu Abdülhalim Hakkı. Çelebioğlu Abdülhalim Hakkı’nın Atalar Sözü Mecmuası (Lâm-Mîm Maddeleri): Metin-Tahkik-Dizin. haz. Berfin Kütükoğlu. Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, 2021.
• Dankoff, Robert. Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü: Seyehatname’deki Eskicil, Yöresel, Yabancı Kelimeler, Deyimler. çev. Semih Tezcan . İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları, 2004.
• Dehhuda, Ali Ekber. Loghatnameh. Erişim 07 Temmuz 2024. https://www.loghatnameh.de
• Dervîş Paşa (Ağa). Murâd-nâme. İstanbul: Fatih Millet Kütüphanesi A.E. Manzum 1010.
• Dervîş Paşa (Ağa). Derviş Paşa’nın Murâd-Nâmesi Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük]. haz. İbrahim Çağrı Özdemir. Giresun: Giresun Üniversitesi, SBE Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Develi, Hayati. Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1995.
• Develi, Hayati. "18. Yüzyıl Türkçesi Üzerine". Doğu Akdeniz Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dergisi, 1 (1998), 27-36.
• Dilçin, Cem (ed.). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1983.
• Duman, Musa. Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1995.
• Ebûzziyâ Tevfîk. Lügat-ı Ebûzziyâ. 2 Cilt. Kostantiniye: Matbaa-ı Ebûzziyâ, 1306.
• Edirneli Ahmed Bâdî Efendi. Armağan: Divan şiirinde atasözleri ve deyimler=Armağan: Proverbs and idioms in the classical Ottoman poetry. haz. Süreyya Ali Beyzadeoğlu, Müberra Gürgendereli, Fatih Günay. ABD, Cambridge : Harvard Üniversitesi, 2004.
• Ekinci, Ekrem Buğra. “Viyana Türkleri Hiç Unutmadı”. Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci Kişisel Web Sayfası. 6 Nisan 2013. Erişim 8 Ekim 2024. https://www.ekrembugraekinci.com/article/?ID=444&viyana-t%C3%BCrkleri-hi%C3%A7-unutmadi
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Şairleri. 4 Cilt. İstanbul, 1936.
• Evliya Çelebi. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. haz. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı. 8 cilt. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 2006.
• EYÜBOĞLU, E. Kemal. On üçüncü yüzyıldan günümüze kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler. 2 Cilt. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık; 1973, 1975.
• Fahrî. Fahrî’nin Husrev u Şîrîn’i (Metin ve Tahlil), Nizâmî ve Şeyhî’nin Eserleriyle Karşılaştırılması. haz. Özlem Güneş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Ferâhî. Sûrnâme: Bir Özge Âlem- Osmanlı Pâyitahtında 1582 Şenliği. haz. Mehmet Özdemir. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• Fevrî Ahmed Efendi. Dîvân-ı Fevrî. Edirne: Selimiye Kütüphanesi Yazmalar Koleksiyonu 2301-002.
• Fîrûzâbâdî, Ebü't-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed. El-Okyânûsu'l-Basît fî Tercemeti'l-Kâmûsi'l-Muhît: Kâmûsu'l-Muhît Tercümesi. terc. Mütercim Asım Efendi. Haz. Mustafa Koç, Eyüp Tanrıverdi. 6 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı; 2013, 2014.
• Flippo Argenti. Floransalı Filippo Argenti’nin Notlarına Göre (1553) 16. Yüzyıl Türkçesi. haz. Milan Adamovic. çev. Aziz Merhan. 2. baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2014.
• Gazzizâde Abdullatif Efendi. Vekâyi’-i Baba Paşa Fî’t-Târîh. haz. Salih Erol. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Gelibolulu Mustafa Âlî. Dîvân. haz. İsmail Hakkı Aksoyak. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay, 2018.
• https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 Gelibolulu Sürûrî. Dîvân. haz. Niyazi Ünver. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2020. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/73951,gelibolulu-sururi-divanipdf.pdf?0
• Genç, Özlem. "Orta Çağ Avrupası'nda Çan Geleneği". Akademik Tarih. 2020. Erişim 10.09.2024. https://www.akademiktarihtr.com/ortacagdacan/
• Gümüşkılıç, Mehmet. "18. Yüzyıl İstanbul Ağzı Hakkında Bazı Gözlemler". Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(3) (2008a), 388-401.
• Gümüşkılıç, Mehmet. "Orta Osmanlıcada İmla-Telaffuz İlişkisi". Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(6) (2008b), 286-302.
• Gümüşkılıç, Mehmet. "Tarihten Günümüze İstanbul Türkçesi". Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28 (2012), 49-62.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 7 Temmuz 2024. https://sozluk.gov.tr
• Halkbank Kültür ve Yaşam Türkiyenin Kültür Yolu Haritası. "Sveti Stefan Kilisesi". Erişim 8 Ekim 2024. https://kulturveyasam.com/balattaki-demir-kilise-sveti-stefan/ Heddal Stavkyrkje. Erişim 8 Ekim 2024. https://www.heddalstavkirke.no/om-stavkirken-en/
• Hıfzî. Hıfzî’nin Manzûme-i Durûb-ı Emsâl’i (İnceleme-Metin). haz. Ramazan Fırat. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Hüseyin Remzî. Lügat-ı Remzî. 2 cilt. İstanbul: Hüseyin Remzi Matbaası, 1305.
• İlhâmî. III. Selîm (İlhâmî) Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânın Tenkitli Metni. haz. Kâşif Yılmaz. Edirne: Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 2001.
• İnalcık, Halil: “(Önsöz:) Günümüzde Batı’da Türkiye Karşıtı Propaganda”. Özlem Kumrular. 9-23. Türk Korkusu: İstanbul: Doğan Yayıncılık, 2008.
• Kalın, İbrahim. İslâm ve Batı. İstanbul: İsam Yayınları, 2017
• Kânî Ebubekir Efendi. Tokatlı Kânî Divanı’nın Tenkitli Metni (Hayatı, Kişiliği, Vazifeleri, Eserleri, Dili, Sanatı ve Üslubu). haz. Muhittin Eliaçık. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992. Kânî Ebubekir Efendi. Dîvân. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, 656420.
• Kartallıoğlu, Yavuz. Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni: 16, 17 ve 18. Yüzyıllar. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2011
• Köksal, Mehmet Fatih: “Klâsik Türk Şiirinde Güneş Tutulması ve Bununla İlgili İnanış ve Âdetler”, Millî Folklor, 53. S., 114-125. s., 2014.
• Kumrular, Özlem. Türk Korkusu. İstanbul: Doğan Yayıncılık, 2008.
• Lâmi'î Çelebi. Şem’ ü Pervâne (İnceleme-Metin). haz. Sadık Armutlu. İstanbul: Kitabevi, 2020.
• Latîfî. Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. haz. Rıdvan Canım. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2000.
• Mengi, Mine. "Necâtî’nin Şiirlerinde Atasözlerinin Kullanımı". Erdem, 2(4) (1986), 47-58.
• Meninski, Fronçois de Mesgnien. XVII. yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. haz. Mertol Tulum. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2011.
• Mesîhî Îsâ el-Priştinevî. Dîvân. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar 899). Kol. No.: 01687, Bib. No: 655642,
• Mesîhî Îsâ el-Priştinevî. Dîvân. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, Kol. No.: 00483, Bib. No.: 296323. Mesîhî. Dîvân. haz. Mine Mengi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay., 1995.
• Morina, İrfan: Rumeli Şairi Priştineli Mesihi (hayatı, sanatı ve eserleri). Prizren: Bay Yayınları, 2004.
• Mostarlı Hasan Ziyâ’î. Dîvân. haz. Müberra Gürgendereli. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56211,mostarli-hasan-ziyai-divanipdf.pdf?0
• Muallim Naci. Lûgat-ı Naci. İstanbul: Asır Matbaası, 1310.
• Mutçalı, Serdar. al-Mu’camu’l-Arabiyyi’l-hadîs: Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınevi, 1995.
• Navicup. "Katolik Kilisesi Maria am Gestade". Erişim 8 Ekim 2024. https://navicup.com/object/austria-grand-tour/catholic-church-maria-am-gestade-235842/tr
• Necâtî Beğ. Necâti Bey Dîvânı. haz. Ozan Yılmaz. 2 cilt. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2015.
• Nev’î-zâde Atâyî: Hamse-i Atâî: Süleymaniye Ktp., Hamidiye Kol. 01080, Bib.Kyt. No: 266800.
• Nev'î-zâde Atâyî. Sohbetü'l-Ebkâr. haz. Muhammet Yelten. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55751,sohbetul-ebkarpdf.pdf?0
• Nyírbátor Town Website. "Wooden Bell Tower". Erişim 8 Ekim 2024. https://nyirbator.hu/turista/latnivalok/fa-harangtorony
• Öz, Yusuf. Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler. 2. baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2016.
• Özcan, Ahmet. “Türklere Yönelik Türkçe ve Yabancı Dillerde Ayrımcı Deyiş, Deyim ve Atasözleri”. Ayrımcı Sözlük. 15 Şubat 2012. Erişim 8 Ekim 2024. http://ayrimcisozluk.blogspot.com/2012/02/turklere-kars-yabanc-dillerde-ayrmc.html.
• Parigi, Bernardo. Söz Kitabı: Türkçe-İtalyanca Sözlük. haz. Yavuz Kartallıoğlu. Ankara: TDK, 2015.
• Râbî. Dîvân. haz. Nilgün Büyüker Güngör. Çanakkale: Paradigma Akademi, 2023.
• Redhouse, Sir James William. A Turkish and English Lexicon. 3. baskı. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2006.
• Religiana. "8 Wonderful wooden churc sites". Erişim 8 Ekim 2024. https://religiana.com/inspire-me/8-wonderful-wooden-church-sites
• Sâfî. Sâfî: Dîvân [İnceleme-Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin-Tıpkıbaskı]. haz. Hakan Taş. ABD: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 2022.
• Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebî. Solak-zâde Tarihi. haz. Vahid Çabuk. 2 cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Stavechurc. "Borgund Stave Church". Erişim 8 Ekim 2024. https://www.stavechurch.com/borgund-stave-churc/?lang=en
• Steingass, Francis Joseph. A Comprehensive Persian-English Dictionary. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2005.
• Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2007.
• Şinâsî. Durûb-ı Emsâl-i 'Osmâniyye. haz. Ebuzziya Mehmed Tevfik. 3. baskı. Kostantiniye: Matbaa-ı Ebûzziyâ, 1302.
• Şinâsî. Durûb-ı Emsâl-i Osmâniye. haz. Süreyya Beyzadeoğlu. Ankara: MEB, 2003.
• Şu‘ûrî Hasan Efendi. Lisânu’l-Acem: FERHENG-İ ŞU‘ÛRÎ. haz. Ozan Yılmaz. 2 cilt. İstanbul: T.C. Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Tarama Sözlüğü (XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla). 2. baskı. V. cilt (O-T). Ankara: TDK, 1996.
• Tarama Sözlüğü: . Erişim 7 Temmuz 2024. https://sozluk.gov.tr
• Tebrîzî, Muhammed Hüseyin b. Halef. Burhân-ı Katı. terc. Mütercim Asım Efendi. haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs. 2. baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2009.
• The Doha Historical Dictionary of Arabic, Erişim 5 Temmuz 2024. https://www.dohadictionary.org
• Tietze, Andreas. Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. ed. Semih Tezcan. 4 cilt. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), 2016.
• Travel to Slovakia. "Wooden churches of UNESCO World Heritage". Erişim 8 Ekim 2024. https://slovakia.travel/en/wooden-churches-of-unesco-world-heritage
• Tulum, Mertol. "XVII ve XVIII. Yüzyıllarda İstanbul Türkçesi: Sesler ve Uyumlar Üzerine Bir Değerlendirme". Türkler Ansiklopedisi. 11/489-508. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. Erişim 5 Haziran 2024. https://portal.yek.gov.tr
• Unesco Worl Heritage Convention. "Wooden Churches of the Slovak part of the Carpathian Mountain Area", The List. Erişim 8 Ekim 2024. https://whc.unesco.org/en/list/1273/
• Vajehyab. Lugatnâme-i Dehhodâ. Erişim 7 Temmuz 2024, "تخت", https://vajehyab.com/? q=%D8%AA%D8%AE%D8%AA; Erişim 7 Temmuz 2024, "تخته", https://vajehyab.com/?q=%D8%AA%D8%AE%D8%AA%D9%87&t=&d=dehkhoda; https://vajehyab.com/?q=%D8%AA%D8%AE%D8%AA%D9%87&t= ; Erişim 10 Ekim 2024, "رخت کشیدن", https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B1%D8%AE%D8%AA-%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86?q=%D8%B1%D8%AE%D8%AA%20%D9%83%D8%B4%D9%8A%D8%AF%D9%86, https://vajehyab.com/?q=%D8%B1%D8%AE%D8%AA+%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86&t=&d=dehkhoda.
• Yardım, Müşerref. “Batı Muhayyilesinde Türkofobik Unsurlar ve Ötekileştirme Süreci”. Selçuk Türkiyat Dergisi, 52 (2021), 411-427. https://doi.org/10.21563/sutad.986650
• Yavuzarslan, Paşa. "Türk Sözlükçülük Geleneği Açısından Osmanlı Dönemi Sözlükleri ve Şemseddin Sâmî’nin Kâmûs-ı Türkî’si". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 44/2 (2004), 185-202.
• Yeni Tarama Sözlüğü: düz. Cem Dilçin. Ankara: TDK, 1983.
• Yıldırım, Hacı Osman vd. 82 Numaralı Mühimme Defteri (1026-1027/1617-1618) <Özet-Transkripsiyon-İndeks ve Tıpkıbasım>. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın., 2000.
• Yurtbaşı, Metin. Sınıflandırılmış Türk Atasözleri. Ankara: Özdemir Yayıncılık, 1994.
• Worl Heritage Site. "Wooden Churches of the Slovak Carpathians". Erişim 8 Ekim 2024. https://www.worldheritagesite.org/list/Wooden+Churches+of+the+Slovak+Carpathians