DARB-I MESEL OLAN HADİSLER

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 1 - DİCLE İLAHİYAT DERGİSİ 2023/1 SAYI: 26, 69 - 81, 05.07.2023

Taner Karasu

https://doi.org/10.58852/dicd.1303259

Öz

Bu çalışmada ilk olarak Hz. Peygamber tarafından söylenen ancak süreç içerisinde darb-ı mesel haline gelen bazı sözler incelenmiştir. Hem hadis hem de darb-ı mesel olan bu sözlere ilgi duyanlar genelde belâgat ve edebiyat alimleri olmuştur. Hadis alimlerinin bu sözlere olan ilgisi ise nispeten geç olmuştur. Dil alimleri edebiyatçılar ve belâgatçılar metodolojik olarak isnâdı dikkate almamıştır. Bu yaklaşım onların sahîh olmayan rivâyetleri Hz. Peygamber’e nispet etmede daha rahat davranmalarına neden olmuştur. Bununla beraber darb-ı mesel olarak şöhret bulmuş hadislerin anlaşılmasında hadis şarihleri için kaynak görevini de görmüşlerdir. Bu sebeplerden ötürü çalışmamızda sened konusunda hadisçilere müracaat edilmiştir. Ancak sözün anlaşılması için Arap Dili ve Edebiyatı ayrıca belâgat alimlerinin görüşlerinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Darb-ı mesel, Yorum, Peygamber, Vecize

HADITHS THAT ARE IDIOMS

Öz

In this study, some words that were claimed to be said by the Prophet and that became a parable in the process were examined. Those who are interested in these sentences, which are both hadith and idioms, are generally rhetoric and literature scholars. The interest of hadith scholars to these words was relatively late. Linguists, literati and rhetoricians did not take into account isnad methodologically. This approach caused them to be more comfortable in attributing inaccurate narrations to the Prophet. However, they also served as a source for hadith commentators in understanding the hadiths that became famous as idioms. For these reasons, in our study, hadith scholars were consulted on the subject of sanad. However, in order to understand the word, the views of Arabic Language and Literature and rhetoric scholars were used.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Idioms, Comment, Prophet, Aphorism

Kaynakça

• Âbî, Mansur b. Hüseyn Ebû Said el-Abî, Nesrü’d-dürer fi’l-muhâderât, tah. Halid Abdülğanî, Dâr kütübi’l-ilmiyye: Beyrut, 2004.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl, Cemheretü’l-emsâl, Darü’l-fikr, Beyrut, ts.
• Ahmed b. Hanbel, Musned, tah. Şuayb Arnavut, Adil Mürşid, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, Ahmed Şevkî, Abdüsselâm Dayf, el-Fen ve mezâhibühû fi’n-nesri’l-ʿArabî, Kahire: Dârü’l-maarif, 13. Basım ts.
• Ayday, Mehmet Selim, Hz. Mûsâ’ya verilen levhalar : Kitâb-ı Mukaddes ile Kur’an-ı Kerim arasında bir karşılaştırma, Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, Tarih-u Bağdâd, tah. Beşşâr Avvâd, Beyrut: Dârü’l-garbi’l-islâmî, 2002.
• Berza‘î, Ebû Osmân Saîd b. Amr b. Ammâr el-Ezdî, Suâlât-u Berzâ‘î li Ebî Zura er-Râzî, tah. Ebu Amr Muhammed b. Ali, Kahire, el-Fâruku’l-Hadisiyye, 2009.
• Beyhâkî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî, Sünenü’l-Kübra, tah. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Kahire: Merkez-u hicr li’l-buhûs ve’d-dirâse, 2011.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî, el-Heyevân, Beyrut: Dâr kütübi’l-ilmiyye, 2. Basım, 1424.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî, el-Beyan ve’t-tebyîn, Beyrut: Mektebetü’l-hilâl, Deylemî, el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb, tah. Said b. Besyunî, Beyrut: Dâr kütübi’l-ilmiyye, 1986.
• Fettenî, Cemâlüddîn Muhammed Tâhir b. Alî, Tezkiretü’l-mevdû‘ât, İdâret-ü tabâati’l-muniriyye, 1343
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm el-Büstî, ‘Alâmü’l-hadis, tah. Muhammed said, Mekke: Câmi’at-u ümmü’l-kurâ, 1988.
• Harezmî, Ebu Bekir, el-Emsâlü’l-mevlûde, Abu dabi: Mecmeu’s-sakâfî, 1424.
• Herevî, Ebû Ubeyd Ahmed b. Muhammed b. Muhammed, Kitâbü’l-garîbeyn fi’l-kurʾân ve’l-ḥadis, tah. Ahmed Ferid, Suudi Arabistan: Mektebet-u nizâr, 1999.
• İbn ‘Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî, el-Kâmil fi du‘âfâi’r-ricâl, tah, Adil Ahmed-Ali Muhammed, Beyrut: Dâr kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• İbn Abdirabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî, el-ʿİḳdü’l-ferîd, Beyrut: Dâr kütübi’l-ilmiyye, ts.
• İbn Devâdârî, Seyfüddîn Ebû Bekr b. Abdillâh b. Aybek, Kenzü’d-dürer ve câmiʿu’l-gurer, tah. Muhammed Said, 1981.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Düreyd el-Ezdî, el-Müctenâ, Haydarabad: Dairetü’l-ma‘ârifi’l-Osmaniyye, ts.
• İbnü’l-esîr, Ebü’l-Feth Diyâüddîn Nasrullâh b. Muhammed el-Cezerî, el-Meselü’s-sâir, tah. Ahmed Hufi-Bedvi Tabbâne, Kahire: Dâr Nahde, ts.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed, el-Muzekker ve’l-müennes, tah. Muhammed Abdülhak, Mısır: Vizâretü’l-evkâf, 1981.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Lisânü’l-mizân, tah. Abdulfettah Ebu Ğudde, Dâr Beşâiri’l-İslamiyye, 2002.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, ‘Uyûnu’l-ahbâr, Beyrut: Dâr kütübi’l-İlmiye, 1418.
• İbn Munkız, Ebü’l-Muzaffer Necmüddîn Üsâme b. Mürşid el-Kelbî, Lübâbü’l-âdâb, Mısır: Mektebetü’s-sikâfe, ts.
• İbn Mübârek, Ebû Abdirrahmân Abdullâh b. el-Mübârek, el-Mervezî, el-Cihâd , tah. Nezih Hammâd, Tunus: Dâr Tunusiyye , 1976.
• İbn Reslân, Şihâbuddîn Ahmed b. Hüseyn el-Makdisi, Şerh-u Sünen-i Ebî Dâvûd, Mısır: Dârü’l-felâh, 2016.
• İsbihânî , Ebû Muhammed Abdullâh b. Muhammed b. Ca‘fer b. Hayyân el-Ensârî, Emsâlü’l-hadis, tah. Abdulali, Hindistan: Dar Selefiyye, ts.
• Kudâi, Ebû Abdillâh Muhammed b. Selâme b. Ca‘fer, Musned, tah. Hamdi b. Abdülmecid, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1986.
• Ma‘arrî, Ebü’l-Alâ’ Ahmed b. Abdillâh b. Süleymân, Şerh-u divâni’l-Mutenebbî, tah. Muhammed said, Merkez Melik Faysal li’l-buhus ve’d-dirâsâti’l-İslamiyye, 2008.
• Meydânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm Mecmeʿu’l-emsâl, tah. Muhammed Muhyiddin, Beyrut: Darü’l-Marife, ts.
• Mufaddal b. Seleme, Ebû Tâlib el-Mufaddal b. Seleme b. Âsım el-Kûfî, el-Fâhır, tah. Abdülhalim Tahâvî, Dâr ihyâ-î kütübi’l-‘Arabî,1380.
• Muslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiʿu’s-sahîh, tah. Fuad Abdülbaki, Kahire: Matbaat-u İsa el-Halebî, 1955.
• Nisâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh, el-Mustedrek, tah. Mustafa Abdulkadir, Beyrut: Dâr kütübi’l-ilmiyye, 2001.
• Numeyrî, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe el-Basrî, Târihü’l-Medine, tah. Fehim Mahmud Şeltut, Cidde, 1993.
• Se‘âlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl, Kitâbu’t-temsil ve’l-muhadara, tah. Abdulfettah, Darü’l-‘Arabiyye, 2.Basım, 1981.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân, el-Ecvibetü’l-mardiyye, tah. Muhammed İshak, Muhammed İbrahim, Dârü’r-râye, 1418.
• Râmehürmüzî, Ebû Muhammed İbn Hallâd, Emsâlü’l-hadis, tah. Ahmed Abdülfettah, Müessesetü’l-kütübi’s-sikâfiyye, 1409.
• Suhâri, Seleme b. Müslim el-Avtebî, el-İbâne fi’l-luğati’l-arabî, Amman: Vizâretü’l-kavmi ve’s-sikâfe, 1999.
• Suyutî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn, Câmiu’l-kebîr, Kahire: el-Ezheru’ş-şerif, 2.Basım, 2005.
• Tâberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, el-Bağdâdî, Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân Mekke: Dârü’t-turâs ve’t-terbiye ts.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ, Ed-Du‘afâü’l-kebîr, tah. Abdulmu‘tî Kal‘acî, Beyrut: Mektebetü’l-ilmiyye, 1984.
• Vehrânî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Yûsuf b. İbrâhîm, el-Hamzî, Meṭâliʿu’l-envâr ʿalâ sıhâhi ’l-âs̱âr, Katar: Dârü’l-Felâh, 2012.
• Yıldız, Ömer, Belâgat İlminin İzâfilik Nedenleri (Metinler), Socıal scıences studıes journal, 2021.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Mustaksâ min emsâli’l-‘Arab, Beyrut: Dâr kütübi’l-ilmiyye, 2 Basım, 1987.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır, et-Tezkire fi’l-ahâdisi’l-müştehire, tah. Mustafa Abdulkadir, Beyrut: Dâr kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1986.