Etik İlkeler

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler
• İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,
• Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,
• Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,
• Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
• Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
• Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesinde yer alan diğer etik ihlal türleri hakkında bilgi almak için tıklayınız.

Paydaşların Sorumlulukları

1-Editörlerin Etik Sorumlulukları
• Yayın sürecinde tarafsız ve bağımsız karar vermelidir.
• Çift taraflı kör hakemlik sürecini şeffaf şekilde yürütmelidir.
• Gönderilen çalışmaların özgünlük ve etik kurallara uygunluğunu denetlemelidir.
• Çıkar çatışması durumlarında uygun adımları atmalıdır.
• Yayın etiğine aykırı durumlarda (intihal, sahtecilik vb.) gerekli önlemleri almalıdır.
• Hakem sürecinin gizliliğini sağlamalıdır.
• Tüm paydaşlara karşı adil ve eşit mesafede olmalıdır.

2- Hakemlerin Etik Sorumlulukları
• Değerlendirme sürecinde gizliliğe riayet etmelidir.
• Tarafsız, bilimsel ve yapıcı değerlendirmeler sunmalıdır.
• Kendi uzmanlık alanı dışındaki çalışmaları değerlendirmeyi reddetmelidir.
• Çıkar çatışması durumlarında editörü bilgilendirerek sürece katılmamalıdır.
• Yazarın kimliğini araştırmaya çalışmamalı veya ifşa etmemelidir.
• Geri bildirimlerde yapıcı ve saygılı bir dil kullanmalıdır.
• Değerlendirmeyi zamanında tamamlamalıdır.

3- Yazarların Etik Sorumlulukları
• Gönderilen çalışmanın özgün ve daha önce yayımlanmamış olması gerekir.
• Tüm yazarlar çalışmaya akademik katkı sağlamış olmalıdır.
• Kaynak gösterme kurallarına uygun davranmalı, intihalden kaçınmalıdır.
• Araştırma/etik kurul onayı gerekiyorsa sağlamalıdır.
• Çıkar çatışması varsa bunu beyan etmelidir.
• Çalışma sırasında elde edilen verilerde şeffaflık sağlamalıdır.
• Yayın süreci boyunca editör ve hakemlerle etik sınırlar dahilinde iletişim kurmalıdır.

Editöryal Gizlilik Yükümlülüğü
Dicle İlahiyat Dergisi editörleri, kendilerine gönderilen tüm makaleleri gizli belge olarak değerlendirmektedir. Bu kapsamda, yazarların izni olmaksızın makalelere ilişkin herhangi bir bilginin üçüncü kişilere aktarılması söz konusu olmayacaktır. Makale inceleme sürecinde yalnızca şu kişiler makalelere erişim hakkına sahiptir: Editörler, Hakemler ve Yayın Kurulu Üyeleri. Ancak ciddi bir araştırma suistimali şüphelenilmesi durumunda, editör yazarların izni olmaksızın konuya ilişkin ayrıntıları yetkili mercilere iletme hakkına sahiptir.

Araştırma Etiği ve İhlal İddiaları
Bilimsel suistimalin farklı tanımları bulunmakla birlikte Dicle İlahiyat Dergisi, bu konularda uluslararası yayın etiği kuruluşlarının belirlediği ilkeleri esas alır ve sorunları vaka bazlı ele alır. Editörler, etik ihlalden şüphelendiklerinde veya bir ihlal iddiasıyla karşılaştıklarında harekete geçer. Bu sorumluluk, hem yayınlanmış hem de yayınlanmamış çalışmaları kapsar.
Editörler, bilimsel suistimal iddialarına ilişkin makaleleri basitçe reddetmek yerine bu iddiaları takip eder. İlgili durumlarda COPE (Committee on Publication Ethics) akış şemalarına başvurur. Etik ihlalde bulunma şüpheleri bulunan kişilerden yanıt talep edilir. Yanıt yetersiz görülürse ilgili kurum veya işverenle iletişime geçilerek soruşturma başlatılması talep edilir. Editörler, iddia edilen suistimalin uygun şekilde soruşturulması için gerekli tüm çabayı gösterir ve sorunun çözümü için ileri girişimlerde bulunur.
Dicle İlahiyat Dergisi, COPE tarafından oluşturulan "Yazı İşleri İçin Etik Araç Seti"ni esas alır. Dicle İlahiyat Dergisi editörleri ve yayın kurulu, intihal, alıntı manipülasyonu, veri tahrifatı, veri uydurması ve benzeri araştırma suistimallerini önlemek için gerekli tedbirleri alır. Hiçbir durumda Dicle İlahiyat Dergisi veya editörleri bu tür etik ihlallerin bilerek gerçekleşmesine izin vermez. Dergide yayımlanan makalelere ilişkin herhangi bir suistimal iddiası söz konusu olduğunda COPE yönergeleri doğrultusunda hareket edilir.
Hakemler, bir makalede araştırma veya yayın suistimalinden şüphelendiklerinde durumu editöre bildirir. Editör, COPE'un tavsiyeleri doğrultusunda gerekli işlemleri başlatır.
Dicle İlahiyat Dergisi, aşağıda belirtilen veya benzeri konularda suistimal iddialarıyla karşılaşıldığında COPE akış şemalarını uygular:
• Tekrar yayından şüphelenildiğinde yapılacaklar
• İntihalden şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Uydurma verilerden şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Yazarlık değişikliği taleplerinde yapılacaklar
• Açıklanmamış çıkar çatışmasından şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Haksız veya hediye yazarlıktan şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Bir yayında etik probleminden şüphelenildiğinde yapılacaklar
• Etik ihlal şüpheleri e-posta vb. yollarla doğrudan bildirildiğinde yapılacaklar
• Sosyal medya aracılığıyla etik ihlal şüpheleri duyurulduğunda yapılacaklar

Şikâyet Prosedürü
Dicle İlahiyat Dergisi'nde içerik, prosedür veya politika konularında şikayetler değerlendirilir. Şikayetler, derginin yayın süreçlerini geliştirme fırsatı olarak görülür ve bu tür başvurulara nazik ve yapıcı bir yaklaşımla yanıt verilir. Şikayetlerin, doğrudan Dicle İlahiyat Dergisi editör ekibine e-posta yoluyla iletilmesi beklenir ve bu başvurular gizli olarak değerlendirilir.
Editör, şikayetlere hızlı ve açıklayıcı yanıt verir. Şikayetlerin çözülmemesi durumunda aşağıdaki aşamalar izlenir:
• İlk yanıtın yetersiz bulunması durumunda şikayet daha kıdemli bir editöre iletilir.
• Bu süreçten de sonuç alınamazsa, şikayet baş editöre aktarılır.
• Baş editörün değerlendirmesi sonucunda çözüm sağlanamazsa, şikayetçi daha üst bir kuruma başvuruda bulunabilir.
Şikayetlere, mümkün olduğunca iki hafta içinde yanıt verilmesi amaçlanır. COPE'un belirlediği ilkeler doğrultusunda hareket edilir ve derginin şikayet prosedürleri tamamlandıktan sonra gerekli görülürse COPE ile de iletişime geçilebilir.

İtiraz Süreci
Editörler ve hakemlerin değerlendirmelerine yönelik ciddi itirazlar dikkate alınır. Bir makalenin bilimsel içeriğinin yanlış anlaşıldığı veya haksız şekilde reddedildiği düşünülüyorsa, bu durumu açıklayan bir itiraz mektubu hazırlanarak dicleilahiyatdergisi@dicle.edu.tr adresine iletilebilir. İtiraz sürecinin başında makalenin gözden geçirilmiş bir versiyonu gönderilmemelidir. İtiraz mektubu incelendikten sonra haklı bir gerekçe görülürse, makalenin gözden geçirilmiş hali talep edilebilir ve dış hakem sürecine yeniden dahil edilebilir.
İtiraz mektubunun ayrıntılı ve açıklayıcı olması önem taşır. Her makale için yalnızca bir itiraz değerlendirmeye alınır. Bu nedenle, itirazın dikkatlice hazırlanması tavsiye edilir. Reddedilen makaleler üzerinde uzun süreli müzakerenin genellikle tatmin edici sonuçlar vermediği gözlemlendiğinden, aynı çalışma için birden fazla itiraz değerlendirmeye alınmaz.

Çıkar Çatışması
Çıkar çatışması, birincil bir çıkarla ilgili mesleki yargının, mali kazanç veya kişisel rekabet gibi ikincil bir çıkar nedeniyle etkilenebileceği durumlarda ortaya çıkar. Yazarların çıkar çatışmalarını beyan etmeleri hem editörlerin en sağlıklı kararları alabilmesi hem de yayınlanması durumunda okuyucuların bu durumdan haberdar olması açısından önem taşır.
Araştırmanın yürütülmesi ve makalenin hazırlanması sürecinde sağlanan tüm mali destek kaynakları ve sponsorların çalışmadaki rolü açıklanmalıdır. Finansman kaynağı yoksa bu da belirtilmelidir. Danışmanlık, maaş alımı ve hibeler gibi potansiyel çıkar çatışmaları mümkün olan en erken aşamada beyan edilmelidir.
Dergide tarafsız değerlendirme ortamını korumak amacıyla, editörler, çalışanlar veya yayın kurulu üyeleri tarafından hazırlanan gönderiler başka dergilere yönlendirilir. Bu mümkün değilse, gönderi sahibi dergideki görevinden geçici olarak çekilir ve makale çift taraflı körleme sürecine tabi tutulur.
Editörler, kendileri veya aile üyeleri tarafından yazılan makalelere dair karar süreçlerinde yer almaz. Bu tür çalışmalar, derginin standart prosedürleri doğrultusunda değerlendirilir. Editörler, yazarlar ve hakemler tarafından olası çıkar çatışmalarının açıklanması konusunda COPE yönergelerine uygun hareket eder.

Yayın Etiği İlkeleri
Yayın etiği, daha yüksek editoryal işleme standartları oluşturmak amacıyla yazarlar, hakemler ve yayıncılar için dürüstlük esasına dayalı bir öz-düzenleme mekanizmasıdır. Etik standartlar; bilimsel yayınların kalitesini korumak, kamuoyunun bilimsel bulgulara güvenini sağlamak ve bireylerin fikirlerinin itibarını korumak için önem taşır. 

Hakemli çalışmalar, bilimsel yöntemi destekleyen ve hayata geçiren çalışmalardır. Bu noktada yayın sürecine dâhil olan tüm tarafların (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere uyması büyük önem taşımaktadır. Dicle İlahiyat Dergisi, araştırma ve yayın etiği konusunda ulusal ve uluslararası standartlara bağlıdır. Basın Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’ne uymaktadır. Dicle İlahiyat Dergisi, Committee on Publication Ethics (COPE), Directory of Open Access Journals (DOAJ) ve Open Access Scholarly Publishers Association (OASPA) tarafından yayınlanan Uluslararası Etik Yayıncılık İlkeleri’ni benimsemiştir. Ayrıca Türkiye Editörler Çalıştayı Kararlarına da uymayı taahhüt eder.

• Basın Kanunu (Ulusal Mevzuat)
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (Ulusal Mevzuat)
• Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi (Ulusal Mevzuat)
• Akademik Yayıncılıkta Şeffaflık ve En İyi Uygulama İlkeleri (Uluslararası Kriterler)
• Türkiye Editörler Çalıştayı Kararları (Ulusal Kriterler)

Tekrar Yayın
Tekrar yayın, aynı makalenin veya büyük ölçüde benzer makalelerin birden fazla dergide yayımlanması durumudur. Dicle İlahiyat Dergisi editörleri, bu tür makaleleri incelemeden iade eder. Bu tür durumlarda editör, tekrar yayına teşebbüs eden yazara belirli bir süre boyunca makale gönderme kısıtlaması uygulayabilir. Ayrıca, bu durum önceki yayını gerçekleştiren derginin editörüyle eşgüdümlü olarak kamuoyuna duyurulabilir veya bu önlemlerin tümü birlikte hayata geçirilebilir.

İntihal Kontrol Süreci
Başkalarının fikirlerini, yöntemlerini, verilerini, uygulamalarını veya eserlerini kaynak göstermeden kendi eseri gibi sunmak intihal olarak kabul edilir. Dicle İlahiyat Dergisi, gönderilen tüm makaleleri intihali engellemek amacıyla İthenticate veya Turnitin yazılımı ile tarar. İncelenen çalışmaların benzerlik oranının %20'den düşük olması beklenir. Ancak asıl ölçüt, yazarın atıf yapma ve alıntı kurallarına uygunluğudur. Benzerlik oranı düşük görünse bile atıf ve alıntı kurallarına uygun hareket edilmediği takdirde intihal söz konusu olabilir. Bu nedenle yazarların atıf ve alıntı kurallarını dikkatle uygulamaları beklenir: www.isnadsistemi.org
İntihal, duplikasyon, sahte yazarlık/inkâr edilen yazarlık, araştırma/veri fabrikasyonu, makale dilimleme, dilimleyerek yayın, telif hakları ihlali ve çıkar çatışmasının gizlenmesi etik dışı davranışlar olarak kabul edilir. Kabul edilen etik standartlara uymayan makaleler yayından çıkarılır. Bu, yayımlandıktan sonra tespit edilen uygunsuzlukları da kapsar.

Sahtecilik
Sahtecilik, araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, sunulan veya yayımlanan çalışmayı gerçek olmayan verilere dayandırarak düzenlemek ya da değiştirmek, bu verileri rapor etmek veya yayımlamak anlamına gelir. Yapılmamış bir araştırmayı gerçekleştirilmiş gibi göstermek, araştırma kayıtlarını ve elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek, araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak, ilgili teori veya varsayımlara uydurmak amacıyla veriler ve/veya sonuçlarla oynama yapmak, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını değiştirmek veya yönlendirmek sahtecilik kapsamında değerlendirilir.

Katılımcıların Kişisel Verilerinin Korunması
Dicle İlahiyat Dergisi, yasal olarak kamuya açık olmayan insan katılımcılarla ilgili kişisel veya hassas verileri ya da materyalleri içeren tüm araştırmaların resmi etik incelemeye tabi tutulmasını şart koşar.