BİR NÂŞİR OLARAK ALÎ EMÎRÎ EFENDİ VE GAZETE KASÎDESİ

Yıl 2016, Sayı: 17, 1 - 14, 01.12.2016

Mustafa Uğurlu Arslan

Öz

Alî Emîrî Efendi, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yaşamış ; Tanzimat, Meşrutiyet ve Cumhuriyet gibi üç önemli devre şahitlik etmiş bir şahsiyettir. Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsızlık mücadelesi ve kuruluşuna da tanıklık eden Alî Emîrî Efendi, şair, yazar, edebiyat tarihçisi, kütüphaneci ve gazeteci gibi vasıfları bünyesinde barındıran bir Osmanlı aydınıdır. Alî Emîrî Efendi’nin, 67 yıllık hayatının 30 yılı Osmanlı’nın çeşitli vilâyetlerinde memuriyetle geçmiş, O, yaşanan millî meselelere kayıtsız kalmayarak kalemiyle irşâd etme misyonunu üstlenmiştir. Emîrî Efendi bir şair ve yazar olarak nazmında da nesrinde de vatan, millet, ordu, hak, adâlet gibi kavramları işlemiş ve halkı bilinçlendirerek Osmanlı’nın dağılmasını engelleme gayreti içerisinde olmuştur. Özellikle tarih ve edebiyatımıza dair kıymetli eserleri gün yüzüne çıkarmak, bunları araştırmacıların hizmetine sunmak, vatana, millete faydalı olmak ve çeşitli gazetelerde kendisine yöneltilen eleştirilere cevap vermek amacı ile başta Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası olmak üzere çok sayıda eser neşretmiştir. Diyarbakır Vilâyet Gazetesi, Sevdâ-yı Âmid, Tanzîm ve Tarîk gibi gazetelerde ve Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmûsı’nda neşredilen farklı konulardaki şiir ve yazıları Emîrî Efendi’nin şair ve yazarlığının yanı sıra iyi bir nâşir olduğunu da açıkça göstermektedir. Bununla birlikte telgraf, tayyâre, güvercin, kırlangıç, kitap gibi konularda şiirler yazan Alî Emîrî Efendi, “gazete” ile ilgili bir kasîde kaleme alarak klâsik şiirimizde bir ilki gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada şair, yazar, edebiyat tarihçisi gibi vasıfları dışında bir nâşir olarak Alî Emîrî Efendi ele alındı ve gazeteler için yazmış olduğu “Gazete kasîdesi” Latin harflerine aktarılarak değerlendirilmeye çalışıldı

Anahtar Kelimeler

Gazete, kasîde, nâşir, Alî Emîrî

ALÎ EMÎRÎ EFENDI AS A PUBLISHER AND HIS GAZETE ODE

Öz

Alî Emiri Efendi is a person who lived in last period of Ottoman Empire and lived through three important period as Tanzimat, Constitutionalism and Republic. Alî Emiri Efendi who also testified establishment and independence struggle of Republic of Turkey, is an exceptional person as a poet, writer, literature historian, librarian and journalist. 30 years of whole life of Alî Emiri Efendi that is 67 years, passed by officialdom in several provinces of Ottoman. He was not indifferent to national matters and undertook the mission of struggle by writing. As a poet and writer, Alî Emiri Efendi raised awareness of people and struggled for hindering the diffuse of Ottoman by touching on the themes like native country, nation, army, justification, justice in his poems and prose. In order to unearth valuable works about our history and literature, dedicate them to researchers, be helpful to native country and nation and also give answer to critics directed to him in some journals, he published a lot of works notably Osmanlı Tarih and Edebiyat Mecmuası

Anahtar Kelimeler

Journal, ode, publisher, Alî Emîrî.

Kaynakça

• Alî Emîrî. Dîvân, Millet Kütüphanesi, AE Manzum 37. Alî Emîrî. Dîvân, Millet Kütüphanesi, AE Manzum 38. Alî Emîrî. Dîvân, Millet Kütüphanesi, AE Manzum 39. Alî Emîrî. (2014) Mir’atü’l Fevâid Fî Terâcimi Meşâhîri Âmid, (Hzl.: Günay Kut, Mesud
• Öğmen, Abdullah Demir), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul. Alî Emîrî. (2003) Esâmi-i Şuarâ-yı Âmid, (Hzl.: Galip Güner, Nurhan Güner), Anıl Matbaa, Ankara.
• Alî Emîrî. (2007) Yemen Hatırâtı, (Hzl.:Yusuf Turan Günaydın), Hece Yayınları, Ankara.
• Alî Emîrî. (2014) Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid, (Hzl.: İdris Kadıoğlu), Son Çağ Yayınları, Ankara.
• Alî Emîrî. Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmûası, Millet Kütüphanesi, AE Gazete-Mecmua: S0149
• ARSLAN, Mustafa Uğurlu. (2008) Alî Emîrî Efendi ve Dîvânı, Fatih Üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ÇELTİK, Seher Erdoğan. (2007) Alî Emîrî’nin Osmanlı Târih ve Edebiyat Mecmȗası Üzerine Bir İnceleme, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• DEMİR, Kenan. (2014) Osmanlı'da Basının Doğuşu ve Gazeteler, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Social Sciences S.5, s. 57-88.
• YAZICI, Nesîmi. (2011) “Tarîk”, Diyânet İslam Ansiklopedisi, C.40, s.94-95.
• KÜÇÜK, İslam. (2014) Alî Emîrî Efendi’nin Durûb-I Emsâl-İ Osmâniyye’si [Metin-Çeviri Açıklamalar-Dizin], Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Bişkek.
• MERMUTLU, Sait. (2011) Alî Emîrî’nin Ezhar-ı Hakîkatı, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Sayı: 5, s.112-13.
• SAĞLAM, Nuri. (2000) “Alî Emiri Efendi ile Mehmet Fuad Köprülü Arasındaki Münakaşalar I”, İlmî Araştırmalar, S.10, s. 113-134, İstanbul.
• TEVFİKOĞLU, Muhtar. (1989) Alî Emîrî Efendi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• UÇMAN, Abdullah. (2013) “Kasîdennin 19. yüzyıldaki Serüveni” Kasîdeye Medhiye: Biçime, işleve ve muhtevaya dair tespitler, Klasik Yayınları, İstanbul.