SİLİFKE MÜZESİ'NDE BULUNAN PİŞMİŞ TOPRAK KANDİLLER ÜZERİNDE YER ALAN FİGÜRATİF&BİTKİSEL BEZEME, SEMBOL VE DAMGALAR

Yıl 2019, Sayı: 22, 352 - 371, 01.06.2019

Cüneyt Öz

Öz

Çalışmanın konusunu Silifke Müzesi arkeolojik eser koleksiyonuna satın alma yoluyla kazandırılan 43 kandil içerisinden, üzerinde figüratif, bitkisel bezeme, sembol ve damgalara sahip 32 adet pişmiş toprak kandil oluşturmaktadır. Kandillerden üzerinde görülen bezemeler içerisinde bitkisel motifli olanlar çoğunluktadır. Bunun dışında mitolojik sahneler, gladyatör mücadelesi, araba yarışı, hayvan ve av sahnelerini içeren figüratif bezemeler, semboller yunan haçı ve ayak damga baskısı planta pedis da görülmektedir. İncelenen kandillerdeki bezemeler daha çok diskus ve omuzda yer almaktadır. Aynı zamanda diskus kenarı ve kaide altında da damga ve bezemeler görülür. Kaleme alınan bu makale, müzede bulunan pişmiş toprak kandiller üzerindeki bezeme, sembol ve damgalarla ilgili ikonografik ve ikonolojik bir değerlendirmeyi okuyucuya sunmak istemesinin yanı sıra, incelenen kandiller üzerindeki betimlemelerin ne anlama geldiği ile kandil üzerine neden yapılmış olabileceğini irdeleyerek; bu alanda yapılmış veya yapılacak olan çalışmalara katkı sunmayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Silifke Müzesi, Pişmiş Toprak Kandil, Figüratif&Bitkisel Bezeme-Sembol-Damga, İkonografi&İkonoloji

FIGURATIVE&FLORAL ORNAMENTATIONS, SYMBOLS AND STAMPS ON TERRACOTTA LAMPS IN SILIFKE MUSEUM

Öz

The present study focuses on thirty two terracotta lamps, which are decorated with figurative and floral ornamentations, symbols and stamps, from the forty three pieces of terracotta lamps, which were purchased for the archaeological artifacts collection of Silifke Museum. Floral ornamentations on the terracotta lamps comprise a large portion of decorations. In addition, mythological scenes, gladiatorial struggle, chariot racing, figurative decorations including ani mal and hunting scenes, symbols Greek cross and foot stamp printing Planta pedis are also seen. The decorations on the studied terracotta lamps mostly cover the discus and shoulder areas. At the same time, ornaments and stamps can be found around discus and under the base of terracotta lamps. Having presented an iconographic and iconological interpretation of the ornaments, symbols and stamps on the terracotta lamps in Silifke Museum, the present study also intends to make a contribution to the past and future studies by interpreting the possible meanings of and the reasons for the decorations on the examined terracotta lamps

Anahtar Kelimeler

Silifke Museum, Terracotta Lamp, Figurative&Floral Ornamentation-Symbol-Stamp, Iconography&Iconology

Kaynakça

• Hom. Il. = Homeros, İlyada. A. Erhat ve A. Kadir (Çev.). 2014, İstanbul.
• Ağaç, S. ve Sakarya, M. (2015). Hayat Ağacı Sembolizmi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD) 1/1, 1-14.
• Akat, S. (2001). Lydia Bölgesinde Bulunan Gladyatör Anıtları. İzmir: Ege Üniversitesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Akurgal, E. (1961). Die Kunst Anatoliens von Homer bis Alexander. Berlin.
• Albayrak, K. (2004). Dinsel Bir Sembol Olarak Haç’ın Tarihi. Dini Araştırmalar Dergisi 7/19, 105-129.
• Alp, S. (2010). 19. Yy İtalyan Mezar Heykelleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Avşar, L. (2010). Antik Yunan Seramiklerdeki Haç ve Çarkıfelek Simgeleri ve Bunların Avrasya, Anadolu ve Mezopotamya Kültürlerindeki Muhtemel Kaynakları. Mukaddime 3, 115- 141.
• Bailey, D. M. (1975). A Catalogue of the Lamps in the British Museum I. Greek, Hellenistic and Early Roman Pottery Lamps. London: British Museum.
• Bailey, D. M. (1980). A Catalogue of the Lamps in the British Museum II. Roman Lamps Made in Italy. London: British Museum.
• Bailey, D. M. (1988). A Catalogue of the Lamps in the British Museum III. Roman Provincial Lamps. London: British Museum.
• Bailey, D. M. (1996). A Catalogue of the Lamps in the British Museum IV. London: British Museum.
• Baker, A. (2003). Gladyatör: Roma’nın Savaşçı Kölelerinin Gizli Tarihi. S. Göktaş (Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Barın, G. (1995). Aydın ve Milet Müzesi’ndeki Üzeri Kabartmalı Hellenistik-Roma Dönemi Kandiller. İzmir: Ege Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
• Barış, G. (2017). Gladyatör Oyunları: Antik Çağda Pazarlama ve Rekabetin İzleri. Arkhe Dergisi 1, 79-87.
• Baskıcı, M. M. (1998). Evcilleştirme Tarihine Kısa Bir Bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 53/1, 73-94.
• Başaran, C. (2012). Parion Tiyatrosunu Aydınlatan Kandil. Aktüel Arkeoloji, 26 Mart- Nisan, 94-95.
• Belek, K. (2015). Eski Türklerde At Ve At Kültürü (Dünden Bugüne Kırgız Kültürel Hayatı Örneği). Gazi Türkiyat 6, 111-128.
• Belli, O. (1982). Urartular’da Hayat Ağacı İnancı. Anadolu Araştırmaları, 8, 237-247.
• Bennett, D. (1997). Chariot Racing in the Ancient World. History Today, 42, 41-48.
• Beydiz, M. G. (2016). Mitolojiden Sanata Hayvan İmgesi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Brants, J. (1913). Antieke Terra-Cotta Lampen Uit Het Rijkmuseum Van Oudheden Te Leiden. Leiden.
• Bovon, A. (1966). Lampes D’Argos. Etudes Peloponnesiennes V. Paris: Sorbonne.
• Broneer, O. (1930). Terracotta Lamps. Corinth Vol. IV, Part II. Cambridge: Harvard University.
• Broneer, O. (1977). Terracotta Lamps. Isthmia Vol. III. New Jersey: American School of Classical Studies at Athens Princeton.
• Bruneau, P. (1965). Les Lampes. Exploration Archéologıque de Délos. Paris: De Boccard.
• Buyruk, H. (2014). Silifke Müzesi’ndeki Haç Rölikerler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/33, 504-512.
• Can, Ş. (1997). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul.
• Çelikbaş, E. (2016). Parion Tiyatrosu Metal Eserleri. Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları. (Eds. C. Başaran – H.E. Ergürer), Ankara, 209-244.
• Çokay, Ş. S. (1996). Antik Çağda Aydınlatma Araçları Ve Perge Pişmiş Toprak Kandilleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Çokay, S. (2000). Antikçağda Aydınlatma Araçları. İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü.
• Cömert, B. (2006). Mitoloji ve İkonografi. Ankara: De Ki.
• Deliorman Orhan, D., Ergun, F. ve Orhan, N. (2001). Anadolu Medeniyetlerinde Asma (Vitis vinifera L.). TAD, XXX/50, 69-81.
• Derin, Z. (1993). Demir Çağ’da Doğu Anadolu’da Ölü Gömme Gelenekleri. İzmir: Ege Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
• Eraslan, Ş. (2014). Haleplibahçe Amazon Kraliçeleri Mozaiği: Antioch, Sephhoris, Ouled Agla ve Apamea’nın Mozaikleriyle İkonografik İlişkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/34 (2014) 456-465.
• Erhat, A. (2015). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi.
• Evren, A. (1996). Selçuk-Efes Davut Yeriş Tarlası 1993 Yılı Kurtarma Kazısı. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 6, 21-77.
• Fülle, G. (1997). The Internal Organization of the Arretine Terra Sigillata Industry: Problems of Evidence and Interpretation. The Journal of Roman Studies, 87, 111-155.
• Gardin, N. ve Olorenshaw, R. Larousse Semboller Sözlüğü. B. Akşit (Çev.). İstanbul.
• Gezgin, D. (2010). Bitki Mitosları. İstanbul: Sel.
• Gezgin, D. (2014). Hayvan Mitosları. İstanbul: Sel.
• Graves, R. (2004). Yunan Mitleri. U. Akpur (Çev.). İstanbul: Say.
• Goethert-Polaschek, K. (1985). Katalog der römischen Lampen Rheinischen Landesmuseums Trier. Bildlampen und Sonderformen. Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
• Goldman, H. (1950). Excavations At Gözlü Kule, Tarsus I. The Hellenistic and Roman Periods. New Jersey: Princeton University.
• Goldsmith, E. E. (1929). Ancient Pagan Symbols. London: Nicolas-Hays Inc.
• Grimal, P. (2012). Mitoloji Sözlüğü Yunan ve Roma. S. Tamgüç (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Günay-Tuluk, G. (1996). Ionia Bölgesi’nde Hellenistik Dönem Kandiller. İzmir: Ege Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
• Hayes, J. W. (1980). Ancient Lamps in the Royal Ontario Museum I. Greek and Roman Clay Lamps A Catalogue. Toronto: Royal Ontario Museum.
• Haykır, M. (2015). Sanatta ‘Leda ve Kuğu’ Teması ile Kolektif Bilinçdışı İlişkisi Üzerine. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17/1, 193-206.
• Heimerl, A. (2001). Die Römischen Lampen aus Pergamon. Vom Beginn der Kaiserzeit bis zum Ende des 4. Jhs.n.chr.. Berlin: Walter De Gruyter.
• Howland, R. H. (1958). Greek Lamps and Their Survivals. The Athenian Agora IV. New Jersey: American School of Classical Studies at Athens Princeton.
• Hürmüzlü, B. (2008). Eski Yunan’da Ölü Gömme Gelenekleri. İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü.
• İnal, S. (1955). Meşe (Quercus)- Hakkında Etimolojik Ve Tarihi Etüdler. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B 5/1, 100-111.
• Kan-Şahin, G. (2008). Assos Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Kandilleri. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Karaosmanoğlu, M. (2005). Mitoloji ve Ege’nin Tanrıları. Erzurum: Eser Ofset.
• Karatağ, M. (2013). Klasik Arkeoloji Sözlüğü (Yunan-Roma). Ankara: Midas Kitap.
• Kassab-Tezgör, D. ve Sezer, T. (1995). İstanbul Arkeoloji Müzeleri Pişmiş Toprak Kandiller Kataloğu. İstanbul: Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü.
• Leibundgut, A. (1977). Die Römischen Lampen in Der Schweiz. Eine Kultur-Und Handelsgeschichtliche Studie. Switzerland: Francke Verlag Bern.
• Loeschcke, S. (1919). Lampen aus Vindonissa, Ein Beitrag zur Geschichte von Vindonissa und des antiken Beleuchtungswesens. Zürich.
• Macqueen, J. G. (2001). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu. E. Davutoğlu (Çev.). Ankara: Arkadaş.
• Malay, H. ve Sılay, H. (1991). Antik Devirde Gladyatörler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Meijer, F. (2008). Gladyatörler: Tarihin En Ölümcül Sporu. D. Günenç (Çev.). İstanbul: Homer.
• Metin, H. (2012). Kibyra Kandilleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
• Minowa, Y. ve Witkowski, T. H. (2012). Spectator consumption practices at the Roman games. Journal of Historical Research in Marketing (JHRM), 4/4, 510-531.
• Mitchell, S. (2015). Roma İmparatorluğu’nda Resmi Taşımacılık Hizmetleri. H. Palaz Erdemir (Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Oziol, J. ve Pouilloux, J. (1969). Les Lampes. Salamine de Chypre I. Paris: De Boccard.
• Oziol, T. (1977). Les Lampes du Musée de Chypre. Salamine de Chypre VII. Paris: De Boccard.
• Öztürk, N. (2003). Kyzikos Kandilleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
• Öz, E. (2011). Kültepe Tabletlerine Göre Asur Ticaret Kolonileri Döneminde Anadolu’da Üzüm Yetiştiriciliği ve Bağcılık. Akademik Bakış, 5/9, 285-294.
• Öz, E. (2014). Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım Ve Hayvancılık. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Öz, C. (2014). Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller. Konya: Selçuk Üniversitesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Öz, C. (2018). Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller. Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdenizi Sempozyumu 04-07 Kasım 2015. Sempozyum Bildirileri (Eds. T. Kahya, A. Özdizbay, N. Öner Tünen & M. Wilson). İstanbul: Zero Books.
• Öz, C. (2018). Kültürel Süreklilik Bağlamında Antikçağdan Günümüze Kutsal Ağaç Veya Hayat Ağacı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11/56, 213-223.
• Panofsky, E. (2014). İkonoloji Araştırmaları-Rönesans Sanatında İnsancıl Temalar. O. Düz (Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Perlzweig, J. (1961). Lamps of The Roman Period First to Seventh Century After Christ. The Athenian Agora VII. New Jersey: American School of Classical Studies at Athens Princeton.
• Pfuhl, E. ve Möbius, H. (1977). Die Ostgriechhischen Grabreliefs. Mainz.
• Ponisch, M. (1961). Les Lampes Romaines En Terre Cuite De La Mauretanié Tingitane. Publications du Service Des Antiquites du Maroc Fascicule 15. Rabat.
• Sevinç, F. (2007). Hititlerde Ölülere ve Yeraltı Tanrılarına Sunulan Kurbanlar. Ankara: Ankara Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
• Sinanlar Uslu, S. (2012). Bizans’ta Atlı Araba Yarışları. Anadolu Uygarlıklarında Spor (Eds. İ. Yıldıran – T. Gültekin), 86-111.
• Söğüt, B. ve Yılmaz, B. (2012). Stratonikeia’dan Üç Terrakotta Mask. P.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Sayı: 12, 1-7.
• Taş, T. ve Özcan, F. (2015). MS 4.-7. Yüzyıllar Arasında Haç Motiflerinin Gelişimi. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015/1, Sayı:21, 247-275.
• Tiryaki, S. G. (2012). Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkonografik Araştırmalar (1): Üzüm Salkımı Ve/Veya Başak Filizi Taşıyanlar. Cedrus I, 33-53.
• Uzunaslan, A. (2005). Antik Roma’da Gladyatör Oyunları. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 15-58.
• Uzunaslan, A. (2010). Gladyatörler: Arenanın Tutsak Savaşçıları. Ankara: Myken.
• Vessberg, O. (1953). Hellenistic and Roman Lamps in Cyprus. Opuscula Atheniensia I, 115-129.
• Walters, H. B. (1914). Catalogue of the Greek And Roman Lamps in the British Museum. London: Order Of The Trustees.
• Yiğitpaşa, D. (2010). Urartu Ölü Gömme Gelenekleri ve Ölümle İlgili Ritüeller. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 25, 177-202.
• Yurtsever, A. (2012). Side’de Romanizasyon Sürecinde Gladyatörler ve Agonlar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi