İZMİR’İN İŞGALİNE MARDİN VE ÇEVRESİNDEN TEPKİLER

Yıl 2019, Sayı: 23, 30 - 42, 01.12.2019

Oktay Bozan

Öz

I. Dünya Savaşı sonucunda İtilaf Devletleri, Paris Konferansı’nda Rumların istekleri doğrultusunda hareket ederek, Batı Anadolu bölgesinde Türklerin Hıristiyanları katlettiği ve bölgenin Wilson Prensipleri ekseninde Rumlara ait olduğu iddiasını destekleyerek İzmir’in işgaline zemin hazırlamıştır. İzmir ve çevresi 15 Mayıs 1919 günü Yunan askerleri tarafından Mondros Mütarekesi’nin 7. maddesi hükmünce işgal edilmiştir. İzmir’in işgali ve sonrası ortaya çıkan faciaya karşı Türk milletinin tepkisi büyük olmuştur. İzmir’in Yunanlılarca işgali Güneydoğu Anadolu’daki siyasi algının yeni mahiyet kazanmasını sağlamıştır. Yöre halkının aynen Batı Anadolu’da olduğu gibi burada da Müslümanların Hıristiyan bir güç Ermeniler tarafından tahakküm altına alınacağı kuşkularını artırmıştır. Bu nedenle Mardinliler, Sadaret’e gönderdikleri telgraflarda İzmir’in işgali protesto edilmiş, işgalin hiçbir yasal dayanağı olmadığı vurgulanmıştır. Bu işgal karşısında sessiz kalınmayacağı ve her türlü fedakarlığın yerine getirileceği dile getirilmiştir. Özellikle Müftü Hüseyin Efendi ve Belediye Reisi Hıdır Bey bu telgrafların çekilmesinde öncülük etmiştir

Anahtar Kelimeler

İzmir’in İşgali, Mardin Müftüsü Hüseyin Efendi, Mardin, Midyat, Savur

THE REACTIONS FROM MARDIN AND ITS SURROUNDINGS AGAINTS THE OCCUPATION OF IZMIR

Öz

At the end of the First World War, the Allied Powers acted in line with the demands of the Greeks at the Paris Conference and supported the claim that theTurks massacred Christians in the Western Anatolia region and that theregion belonged to the Greeks on the axis of the Wilson Principles. İzmir and its environs were occupied on 15 May 1919 by Greek soldiers in accordance with Article 7 of the Armistice of Mondros. The response of the Turkish nation to the catastrophe that occurred after the invasion of İzmir was great. The occupation of Izmir by the Greeks brought a new nature to the political perception in Southeast Anatolia. Just as in Western Anatolia, the local people raised suspicions that Muslims would be dominated by a Christian power Armenians . For this reason, the occupation of Izmir was protested in the telegrams sent to Sadaret by Mardin people and it was emphasized that the occupation had no legal basis. It was stated that this occupation would not be silent and all kinds of sacrifice would be fulfilled. In particular, Mufti Huseyin Efendi and Mayor Hıdır Bey pioneered these telegrams

Anahtar Kelimeler

Occupation of Izmir, Mardin Mufti Hüseyin Efendi, Mardin, Midyat, Savur

Kaynakça

• Akbıyık, Yaşar, (1999) Milli Mücadelede Güney Cephesi Maraş, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• Akşin, Sina, (1986), “Paris Barış Konferansı’nın Yunanlıları İzmir’e Çıkarma Kararı”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri-Tarih Boyunca Türk Yunan İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, s. 177-184.
• Aydınel, Sıtkı, (1983), Güneybatı Anadolu’da Kuvâ-yı Milliye Harekâtı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Baykara, Tuncer, (1974), İzmir Şehri ve Tarihi, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir.
• Beyoğlu, Süleyman, (2015), “Milli Mücadele Başlarken Güneydoğu Anadolu (1919)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı: 11, s. 125-135.
• Cemilpaşa, Ekrem, (1992), Muhtasar Hayatım, Beybun Yayınları, Ankara.
• Goloğlu, Mahmut, (1970), Üçüncü Meşrutiyet 1920, Başnur Matbaası, Ankara.
• İrade-İ Milliye, 26 Ekim, 3 Kasım 1919, 12 Ocak 1920
• Jeaschke, Gotthard, (1991), Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev. Cemal Köprülü), MEB, Ankara.
• Meclis-İ Ayan Zabıt Ceridesi, (1992), Devre: 4, Cilt: I, İçtima Senesi I, TBMM Basımevi, Ankara.
• Haz: Zekai Güner-Orhan Kabataş (1990), Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri Ve Basını, Ankara.
• Öke, Mim Kemal, (1995), Musul ve Kürdistan Sorunu (1918 – 1926), İz Yayıncılık, İstanbul.
• Öke, Mim Kemal, (1988), İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu Siyaseti ve Binbaşı E.W.C. Noel’in Faaliyetleri 1919, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Özçelik, İsmail, (2003) Millî Mücadelede Güney Cephesi Urfa, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Öztoprak, İzzet, (2002), “Türkiye’nin İşgali ve Millî Direniş Hareketleri”, Türkler, (Editörler: Hasan Celâl Güzel-Kemal Çiçek-Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, C. 15, s. 591.
• Sarıhan, Zeki, (1994), Türk Kurtuluş Savaşı Günlüğü, II, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Sarıkoyuncu, Ali, (2000) “Millî Mücadele Döneminde Eskişehir Mitingleri ve Çekilen Protesto Telgrafları”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 3 Sayı:4, s. 248-268.
• Selek, Sabahattin, (1987) Anadolu İhtilâli, Kastas Yayınları, C. I. İstanbul.
• Selvi, Haluk, (2007), İşgal ve Protesto, Değişim Yayınları, İstanbul 2007.
• Selvi, Haluk-Cırık, Bülent, (2014), “Millî Mücadele’de Bitlis ve Çevresi (1918-1921)”, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of AcademicInquiries), Cilt: 9, Sayı: 1, s. 221.
• Sonyel, Salahi R. (1987), Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, I, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Toksoy, Ali Enver, (1939), Milli Mücadele’de Mardin, CHP Mardin Halkevi Neşriyatı Resimli Ay Matbaası, İstanbul.
• Toynbee, Arnold J., (2000), Bir Devletin Yeniden Doğuşu, (Çev. Kasım Yargıcı), İstanbul.
• Türk İstiklal Harbi, (1994), Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları, Örgün Yayınları, C. II.
• Tütenk, Mustafa Akif, “1919 Mayıs’ında Diyarbakır’da Kurulan Milli Cemiyet ve Toplantıları”, Kara-Amid Dergisi, Sayı: 2, s.319-331. Uyanık, Necmi, (2008), “İzmir’in İşgaline Karşı Konya Yöresinden Gelen Tepkiler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 1/5, s. 837-86.