KARA ABDAL SÜLEYMÂN ŞEMSÎ DEDE’NİN FARSÇA MESNEVÎ’SİNDE MEVLÂNÂ’NIN ETKİLERİ

Yıl 2020, Sayı: 24, 148 - 160, 28.04.2020

Mehmet Büküm

Öz

Mevlevîliği tasavvufî gelenekte ayrıcalıklı kılan ve mevlevîliğin birçok insanın yüreğinde yer etmesini sağlayan en önemli hususiyet şüphesiz mevlevîlerin tarihî seyir içinde sanat, edebiyât ve mûsîkîyle içiçe olmalarındandır. Öncelikle Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin bu yolda yürümesi ve takipçilerine örnek olması, hem İran hem de Türk edebiyatında birçok şairi etkilemiştir. Hanya Mevlevîhânesi kurucu şeyhi Kara Abdâl Süleymân Şemsî Dede de 1829-1886 bu şairlerden birisidir. İlginç hayat hikâyesi, şeyhliği ve şairliği ile dikkat çeken Şemsî Dede’nin Dîvânçe’si, Farsça yazılmış Tuhfetü’lMesnevî Alâ-Hubbi’l-Haydarî adlı 340 beyitlik bir mesnevî ve Türkçe manzûmelerinden oluşur. Umumiyetle tasavvufî konuları işleyen bu eser, Şemsî Dede’nin küçük oğlu Hüseyin Ârif Efendi tarafından neşredilmiştir. Çalışmamızda amacımız Şemsî Dede’yi tanıtıp, Tuhfetü’l-Mesnevî Alâ-Hubbi’l-Haydarî adlı mesnevî’de Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin etkilerini ortaya çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Tuhfetü’l-Mesnevî, Kara Şemsî, Mevlânâ, Mesnevî

THE EFFECTS OF MEVLANA IN KARA ABDAL SÜLEYMAN SEMSİ DEDE’S PERSIAN MASNAVI

Öz

The most important characteristic of Mevlevi, which makes it a privilege in the sufistic tradition and which makes the Mevlevi stick in the heart of many people, is that the Mevlevis are undoubtly blended with art, literature and music in the historical course. First of all, The fact that Mevlana Celaleddin Rumi walked on this path and set example to his followers influenced many poets in both Iranian and Turkish literature. Kara Abdâl Suleyman Semsi Dede the founder sheikh of the Chania Mevlevî lodge was also one of those poets. The Dîvânçe of Şemsî Dede who draws attention with his interesting life story, sheikdom and poetry, consists of 340 verses of mesnevi and Turkish poems titled Tuhfetü’l-Mesnevî Alâ-Hubbi’l-Haydarî in Persian. This work, which generally deals with sufistic themes was published by Hüseyin Ârif Efendi, the youngest son of Şemsî Dede. In our study, our aim is to reveal the effects of Mevlana's Mesnevi in the mesnevi titled Tuhfetüevl-Mesnevî Alâ-Hubbi’l-Haydarî and introduce Şemsî Dede

Anahtar Kelimeler

Tuhfetu’l-Masnavi, Kara Şemsi, Rumi, Masnavi

Kaynakça

• İbnülemin Mahmut Kemal İnal (1998), Son Asır Türk Şairleri, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Güzel, Ahmet (2007), “Mevlâna’nın Çağına ve Çağımıza Tesirleri”, İSTEM, S. 10, s.169- 90.
• Kara, İsmail (1997), “Hanya Mevlevîhânesi: Şeyh Ailesi, Müştemilatı, Vakfiyesi.”, İslam Araştırmaları Dergisi, S. 1, s. 115-173.
• Kara, Mustafa, (1997), “Hanya Mevlevîhânesi”. DİA, C.16, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Kara Şemsî (1887), Tuhfetü’l-Mesnevî Alâ-Hubbi’l-Haydarî ve Dîvânçe-i Kara Şemsî, A. Maviyan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul.
• Küçük, Sezai (2007), Mevleviliğin Son Yüzyılı, Vefa Yayınları, İstanbul.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, (2013), Mesnevî Cilt 1-2-3, (Çev. Mehmet Kanar), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, (2018), Mesnevî Cilt 4-5-6, (Çev. Mehmet Kanar), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Sevgi, Ahmet (1995), “XIX. Yüzyıl Mevlevî Şâirlerinden Konyalı Şemsi Dede ve Dîvançesi.” 7. Milli Mevlânâ Sempozyumu, Konya, 1995, Selçuk Üniversitesi Basımevi, s. 62- 73.
• Schimmel, Annemarie (2007), “Mevlânâ’nın Şark ve Garptaki Tesirleri”, (Çev. Ali Ertuğrul), İSTEM, S. 10, s. 271-79.
• Tanyıldız, Ahmet ve Büküm, Mehmet (2017), Şemsî Dîvançesi, Öncü Kitap, Ankara.
• Tanyıldız, Ahmet (2016), “Kara Abdâl Süleymân Şemsî Dede ve Şiirleri Üzerine”, Hikmet- Akademik Edebiyat Dergisi, S. 5, s. 180-90.