BİLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMINDA BİLİMSEL ÖLÇÜTLER SORUNU VE BİR ÇÖZÜM ÖNERİSİ

Yıl 2018, Cilt: 12 Sayı: 22, 135 - 152, 31.05.2018

Turgay Sebzecioğlu

Öz

Bu çalışmada, Türk Dil Kurumunun Yazım Kılavuzu’nda (2012) bileşiklerin yazımı için ortaya konan kurallar sorgulanmış ve bunların gerekçeleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Ardından, yalnızca dilin söz varlığında bulunan değil dilde gelecekte ortaya çıkacak potansiyel bileşikleri de içine alan kapsayıcı ve sınanabilir ölçütlerin ortaya konması gerektiği üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, doğası gereği her zaman tartışmalı olan anlambilimsel ölçütlere dayalı açıklamalar (“anlam değişimi”, “anlam kaybı” vb.) yerine, sınanabilir olma niteliği daha yüksek olan dilbilgisel ölçütler üzerinde durulması gerektiği savlanmıştır. Bu temel üzerinde bazı dilbilgisel ölçütlerin sunumu yapılmış ve bunların ne oranda açıklayıcı ve kanıtlanabilir olduğuna ilişkin bir değerlendirme yapılmıştır. Söz konusu amaçlar doğrultusunda, sırasıyla; bileşik sözcüğün tanımı, bileşik sözcüğü oluşturan yapılar üzerinde durulduktan sonra Yazım Kılavuzu’nda bileşiklerin yazımı ile ortaya konan ölçütler üzerinde eleştirel bir değerlendirme yapılmış, ardından bileşiklerin yazımında daha az tartışmalı kurallar ortaya çıkaracağını varsaydığımız dilbilgisel kodlamalar, örnekler üzerinden ele alınmıştır. Sonuç bölümünde, bileşik sözcüklerin yazımı ile ilgili Yazım Kılavuzu’nda ve alanyazında ortaya konan açıklama ve görüşleri de göz önünde bulundurarak öneri niteliğinde bazı çıkarımlara ve bir çözüm önerisine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

türkçe, bileşik sözcük, dilbilgisel ölçüt

Kaynakça

• SARI, İsa (2016). “Türkiye Türkçesindeki Birleşik Sözcüklerin Merkezlilik Odağında Sınıflandırılması”, Dil Araştırmaları, S. 18 (Bahar 2016), Ankara, s. 199-217.
• SEBZECİOĞLU, Turgay (2016). Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dilbilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• SİNANOĞLU, Samim (1958). “Dilbilgisi Konuları: Bileşik Kelimeler ve Yazılışları Üzerine Deneme”, Türk Dili (Dil ve Edebiyat Dergisi), C: VIII, S: 85, Ankara, s. 7-12.
• TDK=Türk Dil Kurumu (2017). Sözlükler, www.tdk.org.tr (erişim tarihi: 19.11.2017).
• TDK=Türk Dil Kurumu (2012). Yazım Kılavuzu, Ankara: TDK.
• TEKİN, Talat (1990). “Birleşiklerin Tanımı ve Yazılımları”, IV. Dilbilim Sempozyumu Bildirileri (17- 18 Mayıs 1990). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, s.1-9.