The Work of Adam Kraft Dated 1596 and Named ‘Religions of Turks, Battle Techniques, Livelihoods, Mystery of Their Success and Fall’

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 19, 159 - 181, 21.03.2019

Beytullah Bekar

https://doi.org/10.30767/diledeara.542597

Öz

The Battle of Mohàcs (1526) resulted in important consequences by means of Turkish and European history. Consequences of this Battle is important for the Turkish language as well as political and economical aspect. Europeans draw up Works written in Roman letters for the purpose of getting to know about Turks, starting to learn Turkish language and attempting to missionary activities after Ottomans began to get in European lands. Some of these Works consist of bilingual or multi-lingual dictionaries, Turkish dialogues, grammar knowledge, religious texts and proverbs. ‘De Turcarum Ritu Et Ceraemoniis’ (1544) and ‘De Turcarum Moribus Epitome’ (1553) are example for these kind of Works which are written in Latin language. These Works are being copied in other European countries and are being translated to different languages such as German, Polish, Italian, English and Czech. Translation of ‘De Turcarum Ritu Et Ceraemoniis’ to German language is being first done by Casper Brusch and Johannes Herold in 1545. Adam Kraft has combined the Works ‘De Turcarum Ritu Et Ceraemoniis’ and ‘De Turcarum Moribus Epitome’, and translated into German language in his Work “Religions of Turks, Battle Techniques, Livelihoods, Mystery of Their Success and Fall” in 1596. However, there are some differences observed in his translation. In this study, these differences are being mentioned.

Anahtar Kelimeler

Bartholomeo Georgieuiz, transcription text, German

Adam Kraft’ın 1596 Tarihli ‘Türklerin Dinleri, Savaş Yöntemleri, Geçim Kaynakları, Başarı ve Çöküşlerinin Sırları’ Adlı Eseri

Öz

 Mohaç Meydan Savaşı (1526) Türk ve Avrupa tarihi için önemli sonuçlar doğurmuştur. Savaşın sonuçları siyasi ve ekonomik açıdan olduğu kadar Türk dili için de önemlidir. Osmanlıların Avrupa topraklarına girmeye başlamasıyla birlikte Avrupalılar Türkleri tanımak, Türkçe öğrenmek ve misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak amacıyla Latin harfleriyle çeşitli eserler kaleme almışlardır. Bu eserlerin bazılarında iki veya çok dilli sözlükler, Türkçe diyaloglar, gramer bilgileri, dinî metinler ve atasözleri bulunmaktadır. Bartholomeo Georgieuiz’in Latince yazdığı ‘De Turcarum Ritu Et Ceraemoniis’ (1544) ve ‘De Turcarum Moribus Epitome’ (1553) adlı eserleri bunlardandır. Bartholomeo Georgieuiz’in bu eserleri daha sonraki yıllarda Avrupa’nın farklı ülkelerinde hem çoğaltılmış hem de Almanca, Lehçe, İtalyanca, İngilizce ve Çekçe gibi dillere aktarılmıştır. 1596 yılında ise Adam Kraft ‘De Turcarum Ritu Et Ceraemoniis’ ile ‘De Turcarum Moribus Epitome’ adlı eserleri birleştirmek suretiyle ‘Türklerin Dinleri, Savaş Yöntemleri, Geçim Kaynakları, Başarı ve Çöküşlerinin Sırları’ adıyla Almancaya aktarmış, bunu yaparken de ilaveler ve değişiklikler yapmıştır. Makalede bu ilaveler ve değişiklikler üzerinde durulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Bartholomeo Georgieuiz, transkripsiyon metni, Almanca

Kaynakça

• Cratonem, Adamvm (1596), Geheimnuß der Türcken von ihrer Religion Kriegsmanier etc. Samt einem Dictionario dreyer Sprachen. Lateinisch Türkisch und Deutsch, Magdeburg: Paul Donat.
• Aksulu, N. Melek (1989), Die Türkenschrift ‘De Turcarum ritu et caeremoniis’ (1544) des Barholomäus Georgiević und ihre beiden deutschen übersetzungen von 1545, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• Aksulu, N. Melek (1992), “Bartholomaeus Georgieviz’in Türkler Hakkındaki ‘De Turcarum Ritu et carermoniis (1544) adlı Yazısı ve Türkçe Tercümesi”, Belleten, Türk Tarih Kurumu, C. LVI, Sayı 216, s. 437-458.
• Aksulu, N. Melek (1998), Mohaç Esiri Bartholomaeus Georgieviz (1505-1566) ve Türklerle İlgili Yazıları, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Argunşah, M. – Güner, G. (2015), Codex Cumanicus, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Georgieviz, Bartholomaeus (1544), De Turcarum Rıtu Et Cereamonııs. ntverpiae
• Georgieviz, Bartholomaeus (1558), De Tvrcarvm Moribvs Epitome. Lvgdvni: Apvd Ioan Tornaesivm.
• Derleme Sözlüğü (1978), Ankara TDK Yayınları.
• Emecen, Feridun (2005), “Mohaç”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.30, s. 232-235.
• Kidric, F. (1920), “Bartholomaeus Giorgjevic”, Museion Mitheilungen II. C., Wien-PragLeipzig.
• Megiser, Hieronymus (1612), İnstitutionum Linguae Turcicae Libri Quatuor , Leipzig.
• Nişanyan, S. (2018), Nişanyan Sözlük – Çağdaş Türkçenin Etimolojisi – (3. Baskı). İstanbul: Liber Plus Yayınları
• Tekin, Talat (1995), Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Ankara: Simurg.
• Tarama Sözlüğü I-VIII Cilt (1965-1988), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Timurtaş, F.Kadri (1994), Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul: Enderun Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII Cilt (1963-1982), Ankara: TDK Yayınları.
• Yağmur, Ömer (2013), “De Turcarum Ritu Et Ceraemoniis (1544) İçerisinde Bulunan Çeviri Yazılı Sözlük Üzerine”, VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi (30 Eylül – 04 Ekim) Bildiri Kitabı I-II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Yağmur, Ömer (2014), “Erken Dönem Türkçe Transkripsiyon Metinleri ve Bunların Dil Araştırmaları Açısından Önemi”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S. 4, Yıl 2014, s. 201-216
• Yağmur, Ömer (2016), “Mohaç Esiri Bartholomeo Georgieviz’in Türklerle İlgili Bir Kitabı: De Turcarum Moribus Epitome (1553)”, Uluslararası Türkçenin Batılı Elçileri Sempozyumu Bildirileri 2016, Ankara: TDK Yayınları
• Zeller, Winfried (1979). “Krafft, Adam”, Neue Deutsche Biographie (Editör: Fritz Wagner), C.12, s. 646-647, Berlin: Duncker ve Humbolt.
• Zengin, Dursun (2010), Her Yönüyle Modern Almanca (5. Baskı), Ankara: Kurmay. Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil) (2009), İstanbul: Yeni Yaşam. https://tr.glosbe.com/tr/hu/ (Erişim tarihi: 2018.12.10)