Gürcü Ortodoks Kilisesinin Doğuşu: Kimlik ve Kurumsallaşma Süreci

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 2, 61 - 81, 31.10.2025

Ş. Muhammed Dualı

Öz

Gürcistan’ın dini tarihi, antik yerel inançlardan başlayıp güçlü bir Hıristiyan kimliğinin kurulmasına kadar uzanan derin bir dönüşüm geçirmiştir. Hıristiyanlık öncesi Gürcü inançları, çoktanrıcılık ve doğal güçlerin tapılması gibi paganist temeller üzerine şekillenmiştir. Bu inançlar, sadece Gürcü topluluklarını çevreleriyle bağlamakla kalmamış, aynı zamanda toplumun sosyal yapıları ve komşuları ile olan ilişkileri üzerinde de belirleyici bir rol oynamıştır. Ancak, Hıristiyanlığın 4. yüzyıldan itibaren bölgeye gelmesi, Gürcü toplumunun dini ve kültürel dokusunda önemli bir değişimin ortaya çıkmasına olanak sağlamıştır. Gürcistan coğrafyasına Hıristiyanlık ilk olarak miladi 1. Yüzyılda, bölgede ikamet eden Yahudiler tarafından getirilmişse de Gürcü toplumunun Hıristiyanlığa meyli Azize Nino zamanında vuku bulmuştur. Kapadokya kökenli bir kadın olan Azize Nino’nun 4. yüzyılda Gürcistan’a gelişi, Hıristiyanlık inancının Gürcüler arasında yayılmasında kilit bir rol oynamıştır. Azize Nino’nun etkisi sadece dini alanda değil, aynı zamanda dönemin sosyo-politik yapısında da derin izler bırakmış ve Hıristiyan bir devletin temellerinin atılmasında önemli bir rol oynamıştır. Bu makale, Hıristiyanlık öncesi Gürcü dini inançları, Gürcistan’a gelen ilk Hıristiyan misyonerlerin rolü, Azize Nino’nun faaliyetleri, Gürcü Kilisesi’nin 5. yüzyıldaki bağımsızlık kazanma süreci ve günümüz Gürcü Kilisesi’nin yapısı ve rolü üzerinde bir inceleme yapmayı amaçlamaktadır. Bu tarihi dönüm noktalarını inceleyerek, kilisenin Gürcistan’ın ulusal bilincinin oluşumundaki rolünü daha iyi anlayacak ve Gürcistan’ın manevi mirasının nasıl ulusal kimliğin inşasında temel bir faktör haline geldiğini göreceğiz.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi , Hıristiyanlık , Azize Nino , Gürcü Ortodoks Kilisesi , Misyonerlik

The Birth of the Georgian Orthodox Church: The Process of Identity and Institutionalization

Öz

The religious history of Georgia has undergone a profound transformation, beginning with ancient local beliefs and culminating in the establishment of a strong Christian identity. Pre-Christian Georgian beliefs were shaped by polytheism and the worship of natural forces, forming a pagan framework. These beliefs not only connected Georgian communities with their surroundings but also played a decisive role in shaping the social structures of the society and its relationships with neighboring peoples. However, the arrival of Christianity in the region from the 4th century onward marked a significant shift in the religious and cultural fabric of Georgian society. Although Christianity was initially introduced to Georgian lands in the 1st century AD by Jewish communities residing in the region, the Georgian people's true inclination toward Christianity emerged during the time of Saint Nino. Saint Nino, a woman of Cappadocian origin, came to Georgia in the 4th century and played a pivotal role in spreading the Christian faith among the Georgian people. Her influence extended beyond the religious sphere and left a deep imprint on the socio-political structure of the time. Through her missionary efforts, she laid the groundwork for the emergence of the first Georgian kingdoms that officially adopted Christianity, thus contributing significantly to the foundation of a Christian state. This article aims to examine the religious beliefs of pre-Christian Georgia, the role of the first Christian missionaries to the region, the activities of Saint Nino, the Georgian Church’s journey to independence in the 5th century, and the current structure and role of the Georgian Orthodox Church. By analyzing these historical turning points, this study seeks to provide a deeper understanding of the Georgian Church’s role in the formation of national consciousness and to reveal how Georgia’s spiritual heritage became a fundamental factor in the construction of its national identity.

Anahtar Kelimeler

History of Religions , Christianity , St. Nino , Georgian Orthodox Church , Missionary

Kaynakça

• Bosch, David Jacobus. Transforming Mission: Paradigm Shifts in Theology of Mission. Maryknoll, NY: Orbis Books, 20. anniversary ed., 2011.
• David Marshall Lang. Lives and Legends of The Georgian Saints. Second Edıtıon Cilt. New York: St. Vladımır’s Semınary Press Crestwood, 1956.
• George Anton Kiraz (ed.). Life of Saint Nino. çev. Marjory Scott Wardrop. New Jersey: Gorgias Press LLC, 2006.
• Mehtap Eşki, Saliha Esen. “Gürcistan Habad (Lubaviç) Yahudiliği”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) 9/3 (2022), 414-430.
• Metreveli Archil. “The Special Role of the Apostle Autocephalous Orthodox Church of Georgia in the History of Georgia” as the basis for exclusive exemptions and privileges - Case Law of the Constitutional Court of Georgia”. Caucasus Journal of Social Sciences – Law 15/22 (2023), 104-116.
• Nebi Gümüş. “Son Gürcü Kralı II. Solomon’un Ruslara Karşı Mücadelesi ve Osmanlı Devleti İle İlişkileri”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/22 (2006), 14.
• P. İoseliani. A Short History of the Georgian Church. ed. Solomon Caesar Malan. çev. P. Ioseliani, Solomon Caesar Malan. Bavyera Eyalet Kütüphanesi: Saunders, Otley and Company, 1866.
• Ronald Grigor Suny. The Making ofthe Georgian Nation. Stanford, California: HOOVER INSTITUTION PRESS, 1988.
• Stephen Jones (ed.). KartiIs Tskhovreba a History of Georgia. Tbilisi: Artanıji Publishing, 2014.
• Stephen Rapp. The Sasanian World through Georgian Eyes: Cultural Contacts and Constructed Identities. Ashgate Publishing, 2014.
• Zaza Tsurtsumia. “Gürcistan’daki Rus ‘Yumuşak Gücü’nün’ Tarihi (XIX-XX. Yüzyıl)”. TRAD - Türkiye Rusya Araştırmaları Dergisi 3 (2020), 94-115.
• Архимандрит Арсений. Летопись церковных событий и гражданских, поясняющих церковные, от Рождества Христова до 1879 г. Санкт-Петербург: Славянская печатня, 1880.
• Вера Бардавелидзе. Древнейшие религиозные верования и обряды грузинских племен. Тбилиси: Кавказский Дом, 2006.
• Джанашвили, Моисей Георгиевич. История Грузинской Церкви. Тифлисъ: Типография М. Шарадве, I., 1898.
• Кекелидзе, Корнелий Самсонович. Иерусалимский канонарь VII века : Иерусалимский канонарь седьмого века : (Грузин. версия). Тифлис: изд. архим. Назария, 1912. https://viewer.rsl.ru/rsl01003791621
• Константин Е. Скурат. “История Поместных Православных Церквей”. Erişim 08 Ağustos 2025. https://azbyka.ru/otechnik/Konstantin_Skurat/istorija-pomestnyh-pravoslavnyh-tserkvej/1
• Лагвилава, Темур Иосифович. “К проблеме восстановления автокефальности грузинской церкви”. Восточный Архив 16 (2007), 98-102.
• Марр, Николай Яковлевич. Боги языческой Грузии по Древней Грузинским Источникам. Санкт-Петербург: Имп. Акад. наук, 1901.
• Николай В. Покровский. Краткий очерк церковно исторической жизни православной Грузии со времени появления в ней христианства и до вступления ее в подданство России. Тифлисъ: электропечатня газ, 1906.
• Сабинин Гоброн. История Грузинской Церкви до конца VI века. Санкт-Петербург: Изд. автора, 1877. http://hdl.handle.net/123456789/6618
• “Грузинская Православная Церковь”. Erişim 05 Ağustos 2025. https://drevo-info.ru/articles/1145.html
• “Религиозные общины и конфессии в Грузии”. Erişim 02 Temmuz 2025. https://delicatours.ge/religioznie-obshchini-i-konfessii
• Религиозные общины и конфессии в Грузии, https://delicatours.ge/religioznie-obshchini-i-konfessii (19.03.2025).